Ամերիկյան ֆուտբոլ
| Ամերիկյան ֆուտբոլ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | քրիդրիոն ֆուտբոլ |
| Այլ անուններ | գրիդրոն |
| Ծագման երկիր |  ԱՄՆ |
| Թիմ փոքր | 22 |
| Սեռ | արական, իգական |
| Կարգավիճակ | թիմային, գնդակով խաղ |
| Հարմարանք | ձվաձև գնդակ |
| Վայր | ամերիկյան ֆուտբոլի դաշտ |
| Առաջին առաջնություն | նոյեմբերի 6, 1869 թ.` Ռադջերսի և Փրինսթոնի համալսարանների միջև |
| Օլիմպիական խաղեր | չկա, ցուցադրվել է 1932 թ.-ի ամառային օլիմպիական խաղերում Չի ճանաչվել որպես օլիմպիական սպորտաձև |
| Տարբերվում է | Ֆուտբոլ և ֆուտբոլի տարատեսակներ |
| Պորտալ | Պորտալ:Ամերիկյան ֆուտբոլ |
 American football Վիքիպահեստում | |
Ամերիկյան ֆուտբոլ (անգլ.՝ American football), թիմային, ոչ օլիմպիական սպորտաձև։ Խաղի համար օգտագործվում է ձվաձև գնդակ։ Խաղի նպատակն է նշված ձվաձև գնդակը հասցնել հակառակորդ թիմի վերջնագոտի (անգլ.` end zone) և այդ կերպ միավորներ վաստակել։ Գնդակը վերջնագոտի հասցնելու համար ֆուտբոլիստը կարող է ընտրություն կատարել հետևյալ տարբերակների միջև`
- Գնդակը հասցնելով հակառակորդի գոլային գծից ներս (թաչդաուն) (6 միավոր)
- Գոլային գծից ներս ստանալով փոխանցում ()
- Գնդակը ոտքով հարվածելով հակառակորդի գոլային սյուների միջև ()
- Հակառակորդ թիմի գնդակակիրին (ball carrier) հրելով և քաշելով իր իսկ վերջնագոտուց ներս (2 միավոր)
Խաղն անցկացվում է 120 յարդ (110 մետր) երկարությամբ և 53 1/3 յարդ (49 մետր) լայնությամբ ուղղանկյուն կանաչապատ դաշտում։ Թիմերի այսպես կոչված «դարպասները» իրենցից ներկայացնում են 10 ֆուտ (3 մետր) բարձրությամբ երկու զուգահեռ հենասյուններ, որոնց միջև ընկած հեռավորությունը կազմում է 18,6 ֆուտ (5,7 մետր)։
Խաղի ժամանակը բաղկացած է 4 հատ 15 րոպեանոց քառորդներից։ Հավասար հաշվի դեպքում տրվում է լրացուցիչ ժամանակ՝ օվերթայմ, որի տևողությունը նույնպես 15 րոպե է։
Սպորտաձևը հատկապես տարածված է Միացյալ Նահանգներում։ Կանադայում գործում է կանադական ֆուտբոլը, որի կանոնները մի փոքր տարբերբերվում է ամերիկյանից։ ԱՄՆ-ում կան ամերիկյան ֆուտբոլի ավագ դպրոցի, համալսարանային և պրոֆեսիոնալ մակարդակներ, որոնց կանոնները շատ աննշան են միմյանցից տարբերվում[1]։ Ամենաառաջնակարգ լիգան այս սպորտաձևում համարվում է ԱՄՆ-ի Ֆուտբոլի ազգային լիգան (National Football League, կրճատ՝ NFL)։
Ամերիկյան և կանադական ֆուտբոլների տարբերությունները կանոնների և մարզադաշտի չափերի միջև են[2]։ Երկու սպորտաձևերն էլ համարվում են ռեգբիի և սովորական ֆուտբոլի սկզբնական տարբերակները։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Խաղի ստղծման պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ամերիկյան ֆուտբոլ խաղը ստեղծվել է ֆլորենտական կալչո սպորտաձևից[3]։ Ամերիկյան ֆուտբոլը առաջին անգամ խաղացել են 1869 թվականի, Նոյեմբերի 6-ին Ռուդգերսի և Պրինկետոնի միջև։ Այդ խաղում խաղացին երկու թիմեր 25-ական խաղացողներով, օգտագործվում էր կլոր գնդակ, և նման համադրություն ուներ ռեգբիի և ֆուտբոլի կաննոների հետ; գնդակը չի կարող վերցրել ու տեղափոխել, սակայն դա կարող էր անել հարվածելով կամ ուժեղ հարվածերով ոտքով, ձեռքերով, գլխով կամ այլ կողմերով ամենա հարմար տարբերակն է առաջխաղացման և մրցակիցի դեմ գոլ հեղինակելու համար։ Ռուտգերսը հաղթեց խաղը 6-4 հաշավով[4][5]։
Քոլեջի ուսանողները խաղը շարունակում էին խաղալ մի քանի տարի, որը համապատասխանում էին խաղում օգտագործելով ընդունող դպրոցի կանոնները։ Ներկայացուցիչները Յալեի, Կոլումբիայի, Պրինկետոնի և Ռուտգերսի հանդիպել էն 1873 թվականի, հոկտեմբերի 19-ին ստեղծելով կանոնների ստանդարտ շարք որով պետք էր բոլոր դպրոցները հավատարիմ մնային։ Թիմերը սահմանեցին 20 խաղացողներ յուրաքանչյուրը, և դաշտերում նշեցին 400-ից 250 ֆուտերը։ Հարվարդը ձեռնպահ էր կոնֆերանսում, քանի որ նրանք ավելի շատ հավանում էին ռեգբիի ոճի խաղը, որ թույլը թույլ էր տալիս աշխատել գնդակով[5]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ See 2006թ.-ի NCAA Ֆուտբոլային օրենքները
- ↑ Միացյալ Նահանգներում և Կանադյում «ֆուտբոլ» տերմինը նշանակում է կամ «ամերիկյան» կամ «կանադական ֆուտբոլ»։ Հիմնականում տեսակը հասկացվում է կոնտեքստից։
- ↑ «Spectators Guide to Rugby» (PDF). New England Rugby. Northeastern University. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
- ↑ «Rutgers - The Birthplace of Intercollegiate Football». Rutgers University. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
- ↑ 5,0 5,1 «No Christian End! The Beginnings of Football in America» (PDF). Professional Football Researchers Association. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ հունիսի 11-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն)
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը] |
Տես՝ ամերիկյան ֆուտբոլ Վիքիբառարան, բառարան և թեզաուրուս |
- Ֆուտբոլային հանդիպում Չիկագոյի և Միչիգանի համալսարանների ակումբների միջև (1903թ. տեսանյութ)
- NFL-ի պաշտոնական կայքը
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ամերիկյան ֆուտբոլ» հոդվածին։ |
| ||||||
|
Սա սպորտի մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։ |