Վիքիպեդիա

«Գանձակ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ Protected "Գանձակ": Հաճախելիության բարձր աստիճան ([Խմբագրում=Պաշտպանել նոր և չգրանցված մասնակիցներից] (մարում՝ 18:06, 4 Նոյեմբերի 2020 (UTC)) [Տեղափոխել=Պաշտպանել նոր և չգրանցված մասնակիցներից] (մարում՝ 18:06, 4 Նոյեմբերի 2020 (UTC)))
Պատմական խեղաթյուրման շտկում
Պիտակներ՝ հետշրջված դատարկեցում Վիզուալ խմբագիր
Տող 1.
{{այլ|Գանձակ (այլ կիրառումներ)}}
'''Գանձակ'''<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=51}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Հայոց Պատմություն|last=Խորենացի|first=Մովսես|publisher=Սահակ Բագրատունի|year=2012|isbn=|location=Արտաշատ|pages=}}</ref> [[Պատմական Հայաստան]]ի [[Ուտիք]] նահանգում։
{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր
| կարգավիճակ = Քաղաք
| հայերեն անվանում = Գանձակ
| բնօրինակ անվանում = {{lang-az|Gəncə}}
| ենթարկում =
| երկիր = Ադրբեջան
| պատկեր =Montage of Ganja city 2016.jpg
| պատկերի նկարագրում = Փողոցներից մեկը
| զինանշան = Ganja coa.PNG
| զինանշանի լայնություն =
| զինանշանի նկարագրում =
| դրոշ =
| դրոշի լայնություն =
| դրոշի նկարագրում =
| lat_deg= 40|lat_min= 40|lat_sec=58
| lon_deg= 46|lon_min= 21|lon_sec=38
|CoordAddon =
| CoordScale =
| երկրի քարտեզի չափ = 300
| երկրամասի քարտեզի չափ =
| շրջանի քարտեզի չափ =
| երկրամասի տեսակ =
| երկրամաս =
| երկրամասը աղյուսակում =
| շրջանի տեսակ =
| շրջան =
| շրջանը աղյուսակում =
| համայնքի տեսակ =
| համայնք =
| համայնքը աղյուսակում =
| երկրի քարտեզ =
| երկրամասի քարտեզ =
| շրջանի քարտեզ =
| ներքին բաժանում = 2 շրջան և 1 ավան
| ղեկավարի պաշտոն = Քաղաքապետ
| ղեկավար = Էլմար Վելիև
| հիմնադրման թվական = 859
| տվյալ կարգավիճակում = 1918
| առաջին հիշատակում =
| այլ անվանումներ =
| տարածք = 129
| բարձրության տեսակ = Ծովի մակարդակից
| կենտրոնի բարձրություն = 408
| կլիմա =
| պաշտոնական լեզու = Ադրբեջաներեն
| բնակչություն = 350 000
| մարդահամարի թվական = 2007
| խտություն = 2713
| ագլոմերացիա =
| ազգային կազմ = [[ադրբեջանցիներ]] (98%), [[ցախուրներ]], <br />[[լեզգիներ]], [[ռուսներ]], [[ուտիներ]], <br />[[թաթարներ]]
| կրոնական կազմ = [[Շիա իսլամ]]
| էթնոհորոնիմ = գանձակեցի (գյանջեզի)
| ժամային գոտի = +4
| DST = կա
| հեռախոսային կոդ = +994 22
| փոստային ինդեքս = AZ2000
| փոստային ինդեքսներ =
| ավտոմոբիլային կոդ = 20
| իդենտիֆիկատորի տեսակ =
| թվային իդենտիֆիկատոր =
| Վիքիպահեստում = Ganja
| կայք = http://www.ganca.az
| կայքի լեզու = az
| կայքի լեզու 2 =
| կայքի լեզու 3 =
| պարամետրի անվանում1 =
| պարամետր1 =
}}
'''Գանձակ'''<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=51}}</ref> ({{lang-az|Gəncə}}, [[պարսկերեն]]՝ '''گنجه''' ''Գենջե'', որից էլ՝ թյուրքական '''Գենջե''' կամ '''Գյանջա''' ձևերը), մեծությամբ երկրորդ քաղաքը [[Ադրբեջան]]ում, [[Պատմական Հայաստան]]ի [[Ուտիք]] նահանգում։ Օսմանյան զորքերի կողմից բռնագրավվելու (1918) և «Ադրբեջան» անունով թյուրքական նոր պետություն ստեղծելու պահին քաղաքը կոչվում էր '''Ելիզավետպոլ''', ապա (1920 թվականին) վերականգնվել է քաղաքի նախկին անունը, որը նորից անվանափոխվել էր 1935 թվականին՝ '''Կիրովաբադ''': 1991 թվականին քաղաքը Բաքվի ադրբեջանական իշխանությունների կողմից անվանվեց Գյանջա, որը հնչյունային առումով հայկական Գանձակ անվանման խեղաթյուրված տարբերակն է։
 
== Պատմություն ==
9-րդ դարի վերջից մինչև 12-րդ դարը Գանձակում հաստատվել էր Աղվանից կաթողիկոսության աթոռը։ 11-րդ դարի կեսին Գանձակին տիրել է արաբական Շադդադյան տոհմի ճյուղերից մեկը։ 1088 թվականին Շադդադյան Փատլունից Գանձակը գրավել և աթաբեկության կենտրոն է դարձրել սելջուկյան զորապետ Բուղան։ Սելջուկյան թուրքերի տիրապետության հաստատումից հետո Գանձակում ծաղկում է նաև մուսուլման ժողովուրդների մշակույթը, հատկապես գրականությունը։ 12-րդ դարի 2-րդ կեսին Գանձակի աթաբեկությունը թուլացել է, դարձել հարկատու Վրաց թագավորությանը։ 13-րդ դարի սկզբին Գանձակը հիշատակվում է որպես բազմամարդ և ամուր քաղաք։ 1236 թվականին թաթար–մոնղոլները կործանել են ընդդիմացող Գանձակի պարիսպները և կոտորել բնակիչներին. քաղաքը ամայացել է։
Գանձակում են ծնվել, կրթվել կամ գործել [[Հովհաննես Սարկավագ]]ը, [[Կիրակոս Գանձակեցի]]ն և միջնադարյան մշակույթի ուրիշ գործիչներ։
 
=== Հայ-թաթարական կռիվներ ===
 
== Վարչական բաժանում ==
{{հիմնական|Գանձակի վարչական բաժանում}}
1905 թվականի հունվարի դրությամբ Գանձակում կար ավելի քան 8 հազար տուն, իսկ քաղաքը անմիջապես բաժանված էր երկու մասերի՝ հայկական և թուրքական։ Քաղաքի երկու մասում կային բազմաթիվ թաղամասեր, որոնք ունեցել են իրենց ինժեներա-պլանային համարները։ Սակայն, հայերը անվանում էին թաղամասերը Հայաստանի տարբեր աշխարհագրական անվանումներով<ref name="Երեմյան-Գանձակեցի-11-12">{{գիրք|հեղինակ =Սերգեյ Երեմյանց-Գանձակեցի|մաս = |վերնագիր = Գանձակ 1880-1916 թթ.|բնօրինակ = |հղում = |պատասխանատու = |հրատարակություն = |վայր = Երևան|հրատարակչություն = Հեղինակային հրապարակում|թվական = 2010|հատոր = |էջեր = 11-12|էջերի թիվ = 262|սերիա = |ISBN = 978-9939-53-747-4|տպաքանակ = 150}} {{ru icon}}</ref>:
 
=== Հայկական մաս ===
Տող 89 ⟶ 15՝
* Սուլուքեցոց
* Նուխիեցոց
Այդ թաղամասերի ազգաբնակչական կազմը ձևավորված էր Պարսկաստանի հայերից, Ջիվանշիրի գավառից (Նախատատաց&nbsp;-&nbsp;Բեգում Սարով, Էրքեջ, Կարաչինար, Ներքիշեն, Հայ Պարիս և այլ), Գանձակի գավառից գյուղերից ([[Ոսկանապատ]]&nbsp;-&nbsp;Զուռնաբադ, [[Հարցհանգիստ]]&nbsp;-&nbsp;Չովդար, [[Վարդաշեն]]&nbsp;-&nbsp;Միրզիկ, [[Քարհատ]]&nbsp;-&nbsp; Դաշկեսան, [[Աբլիա]], [[Կիրանց (Դաշկեսանի շրջան)|Կիրանց]], [[Խաչակապ]]&nbsp;-&nbsp;Ղուշչու, [[Բարսում (Գարդմանք)|Բարսում]], [[Նուկզար]], [[Փիփ]], [[Խաչիսար]]&nbsp;-&nbsp;Չարդախլու, [[Ղարադաղլու]] և այլ վայրերից)<ref name="Երեմյան-Գանձակեցի-11-12">{{գիրք|հեղինակ=Սերգեյ Երեմյանց-Գանձակեցի|մաս=|վերնագիր=Գանձակ 1880-1916 թթ.|բնօրինակ=|հղում=|պատասխանատու=|հրատարակություն=|վայր=Երևան|հրատարակչություն=Հեղինակային հրապարակում|թվական=2010|հատոր=|էջեր=11-12|էջերի թիվ=262|սերիա=|ISBN=978-9939-53-747-4|տպաքանակ=150}} {{ru icon}}</ref>:
 
=== Թուրքական մաս ===
Քաղաքի այսպես կոչված '''թուրքական մասում''' ([[Գանձակ գետ]]ի ձախ ափը) կային հայկական թաղամասեր՝
* Նորաշեն (Ենի Երևան)
* Այգեստան (Բաղմանլար)
* Փոքր Այգեստան (Բալա Բաղման)
* Չայլուի (Չայլեցոց)
* Երևանյան (Երևանցոց)
* Սլոբոդկա, երկաթուղային կայարանի շրջանը։
Այդ թուրքական մասում կար նաև պարսկական թաղամաս։ Այն գտնվում էր պարսկական շուկայի (այժմ թուրքական շուկայի) և շահաբասյան քարվանսարայի շրջանում։ Ռուսական թաղամասը գտնվում էր Սուրբ Ալեքսանդր Նևսկու ռուսական ռազմական վանքի և Սլոբոդկա թաղամասի շրջանում<ref name="Երեմյան-Գանձակեցի-11-12" />:
 
Թուրքերը Գանձակում անմիջապես թուրքական թաղամաս չունեին (բնակվում էին Այգեստան, Փոքր Այգեստան, Չայլեցոց, Երևանցոց և Սլոբոդկա թաղամասերում<ref name="Երեմյան-Գանձակեցի-11-12" />)։
 
== Բնակչություն ==
{{Wikidata/Population}}
 
== Քույր-քաղաքներ ==
* {{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Դերբենտ]] ([[Ռուսաստան]])
* {{դրոշ|Թուրքիա}} [[Կարս]] ([[Թուրքիա]])
* {{դրոշ|Թուրքիա}} [[Իզմիր]] ([[Թուրքիա]])
* {{դրոշ|Թուրքիա}} [[Անկարա]] ([[Թուրքիա]])
* {{դրոշ|Ռուսաստան }} [[Մոսկվա]] ([[Ռուսաստան]])
* {{դրոշ|ԱՄՆ}} [[Նյուարկ (Նյու Ջերսի)|Նյուարկ]], [[Նյու Ջերսի]] ([[ԱՄՆ]])
* {{դրոշ|Վրաստան}} [[Ռուսթավի]] ([[Վրաստան]])
* {{դրոշ|Ուկրաինա}} [[Դնեպր (քաղաք)|Դնեպր]] ([[Ուկրաինա]])
* {{դրոշ|Տաջիկստան}} [[Դուշանբե]] ([[Տաջիկստան]])
 
== Տես նաև ==
* [[Գանձակի ինքնապաշտպանություն (1988)|Գանձակի ինքնապաշտպանություն]]
 
== Ծանոթագրություննե ==
== Ծանոթագրություններ ==
{{Ծանցանկ}}{{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}}
 
{{Ելիզավետպոլի գավառ}}
{{Ադրբեջանի քաղաքներ}}
{{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}}
 
[[Կատեգորիա:Ադրբեջանի քաղաքներ]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Գանձակ» էջից