Brithenig

Brithenig

awtor	Andrew Smith
lěto	1996
kraje	Fiktiwny swět Ill Bethsid, hdźež Kelća buchu zromanizowani
znamjenja a klasifikacija
klasifikacija	Indoeuropske rěče Romaniske rěče Konstruowane romaniske rěče Brithenig
družina pisma	łaćonski alfabet
rěčne kody
ISO 639-1:	žadyn
ISO 639-2:	art
ISO 639-3 (SIL):	bzt

Brithenig je fiktiwna (konstruowana) rěč, kotruž wutwori w lěće 1996 Andrew Smith z Nowoseelandskeje. Po jeho měnjenju by takle klinčała romaniska rěč, kotraž by so w antiknej keltiskej Wulkej Britaniskej wuwiła, hdy by tam wjace rěčnikow ludoweje łaćonšćiny sydliło. Andrew Smith wutwori brithenig na zakładźe ludoweje łaćonšćiny, někotre słowa pak su požčonki z keltiskich rěčow a tež na wurjekowanje britheniga ma wosebje walizišćina mócny wliw. Kaž Andrew Smith sam napisa, je wutworjenje a rozwiwanje fiktiwneje rěče za njeho hobby. Wón nikomu škodźeć njecha, wosebje pak nochce wobškodźić prawa narodnych mjeńšinow, zo bychu swoje rěče wužiwałe. Za fiktiwnych rěčnikow britheniga Andrew Smith wumysli alternatiwnu historiju w jich swěće Ill Bethisad a dokładnje ju wopisa. Kaž wenedyk je tež brithenig měnjeny jenož jako eksperiment, kotryž ma rozwiwać fantaziju tych, kiž so za rěče, alternatiwnu historiju abo fiktiwne swěty zajimuja. Na rozdźěl wot planowych rěčow kaž esperanto, ido, volapük abo lingua franca nova jeho twórc docyła njewočakuje, zo budźe něchtó brithenig aktiwnje nałožować.

Brithenigski słowoskład

Přirunanje britheniga z někotrymi romaniskimi rěčemi a walizišćinu

serbšćina	łaćonšćina	španišćina	francošćina	italšćina	rumunšćina	Brithenig	walizišćina
paža	brachium	brazo	bras	braccio	braţ	breich	braich
čorny	nĭger	negro	noir	nero	negru	nîr	(du)
město	cīvĭtas	ciudad	cité	città	oraş	ciwdad	(dinas)
smjerć	mŏrs	muerte	mort	morte	moarte	morth	(marwolaeth)
pos	canis	perro	chien	cane	câine	can	(ci)
wucho	auris, aurĭcŭla	oreja	oreille	orecchio	ureche	origl	(clust)
jajko	ovum	huevo	œuf	uovo	ou	ew	wy
woko	ŏcŭlus	ojo	œil	occhio	ochi	ogl	(llygad)
nan	pater	padre	père	padre	tată	padr	(tad)
woheń	ignis, fŏcus	fuego	feu	fuoco	foc	ffog	(tân)
ryba	pĭscis	pez, pescado	poisson	pesce	peşte	pisc	pysgod
noha	pĕs	pie	pied	piede	picior	pedd	(troed)
přećel	amīcus	amigo	ami	amico	prieten, amic	efig	(cyfaill)
zeleny	vĭrĭdis	verde	vert	verde	verde	gwirdd	gwyrdd
kóń	ĕquus, cabăllus	caballo	cheval	cavallo	cal	cafall	ceffyl
ja	ĕgo	yo	je	io	eu	eo	(i)
kupa	īnsŭla	isla	île	isola	insulă	ysl	(ynys)
rěč, jazyk	lĭngua	lengua	langue	lingua	limbă	llinghedig, llingw	(iaith)
žiwjenje	vīta	vida	vie	vita	viaţă	gwid	(bywyd)
mloko	lac	leche	lait	latte	lapte	llaeth	llaeth
mjeno	nōmen	nombre	nom	nome	nume	nôn	(enw)
nóc	nŏx	noche	nuit	notte	noapte	noeth	(nos)
stary	vĕtus	viejo	vieux	vecchio	vechi	gwegl	(hen)
šula	schŏla	escuela	école	scuola	şcoală	yscol	ysgol
njebjo	caelum	cielo	ciel	cielo	cer	cel	(wybr)
hwězda	stēlla	estrella	étoile	stella	stea	ystuil	(seren)
zub	dēns, dĕntem	diente	dent	dente	dinte	dent	dant
hłós	vōx	voz	voix	voce	voce	gwg	(llais)
woda	aqua	agua	eau	acqua	apă	ag	(dŵr)
wětr	vĕntus	viento	vent	vento	vânt	gwent	gwynt

W brithenigskim słowoskładźe su tež někore keltiske (waliziske) słowa, na přikład tref (město), afon (rěka), mor (morjo), mab (hólc), tad (nan), glas (módry; walizisce "šědźiwy").

Wurjekowanje britheniga

Njeje jednore, brithenigske zwuki wopisać, dokelž z jeničkim žórłom za jich spóznanje je Andrewa Smithowy tekst. Jeho awtor njewužiwa mjezynarodny fonetiski alfabet (IPA), ale wopisuje jednotliwe zwuki na zakładźe wurjekowanja jendźelšćiny. Přetož wón nałožuje wopis jara bliski wopisej waliziskich zwukow w J. T. Bowenowej a T. J. Rhysa Jonesowej wučbnicy walizišćiny, spytamy na zakładźe Andrewa Smithoweho wopisa a Bowenoweje a Rhysa Jonesoweje wučbnicy wurjekowanje brithenigskich zwukow skerje dedukować. Štož wurjekowanje diftongow nastupa, citujemy jendźelsce Smithowy wopis.

• a přizwukowane je dołhe /a:/ , njepřizwukowane pak krótke /a/
  • ae kaž serbske aj (ANDREW SMITH: pronounced the same as 'ai', for many speakers the first vowel is not reduced, other speakers pronounce it the same as `ah'. In the standard language the first vowel is drawn out longer than `ai')
  • ai kaž serbske aj (pronounced as in aisle), w njepřizwukowanych złóžkach je prěni samozwuk jara redukowany, diftong klinči kaž kombinacija /a/ a /i:/ ( combination of `uh' and `ee')
  • aw kaž serbske aw (like ow, in unstressed syllables the first vowel is very reduced so it sounds like a combination of `uh' and `oo')
• b kaž serbske b
• c před e a i kaž serbske č, hewak kaž k
  • ch kaž /ch/, němy frikatiwny welarny oralny centralny sobuzwuk, w IPA /x/
  • c’ kaž serbske č, wužiwa so na kóncu słowa
• d kaž serbske d
  • dd /ð/ (kaž th w jendźelskim słowje that)
• e přizwukowane kaž dołhe /e:/ , njepřizwukowane kaž krótke /ε/
  • ei kaž serbske ej (like ay)
  • ew kaž /εu/ (pronounced as a combination of eh and oo)
• f kaž jendźelske, francoske abo čěske v; na kóncu słowa je něme (na př. w někotrych formach perfekta)
  • ff kaž serbske f
• g před e a i kaž serbske dź, hewak kaž g
  • gh kaž serbske g, wužiwa so před e a i
  • g’ kaž serbske dź, wužiwa so na kóncu słowa
• h něme, druhdy kaž skoro něme serbske h
• i přizwukowane kaž dołhe /i:/ , njepřizwukowane kaž krótke /i/
  • iw, yw kaž /iu:/ (combination of ee and oo)
• k kaž serbske k
• l kaž serbske l
  • ll kaž waliziske ll, němy frikatiwny alweolarny oralny lateralny sobuzwuk, w IPA /ɬ/
• m kaž serbske m
• n kaž serbske n
  • nt kaž nt; na kóncu słowa, kotrež ma wjace haž dwě złóžce, n
• o přizwukowane kaž dołhe /o:/ , njepřizwukowane kaž krótke /o/
  • oe kaž serbske oj (like `oi', some speakers pronounce it the same as `oh'. In the standard language, the first vowel is drawn out longer than `oi')
  • oi kaž serbske oj
• p kaž serbske p
  • ph kaž serbske f
• r kaž italske abo čěske r
  • rh aspirowane italske abo čěske r, wurěkuje so kaž /hr/
  • rr kaž jednore italske abo čěske r
• s mjez samozwukami kaž serbske z, hewak s
  • sc kaž sk w serbšćinje, před e a i kaž š
• t kaž serbske t
  • th /θ/ (kaž th w jendźelskim słowje thing)
• u přizwukowane kaž dołhe /u:/ , njepřizwukowane kaž krótke /u/
  • ui kaž /u:i/
• w kaž jendźelske w, druhdy serbske u
• y dołhe /i:/

Zwukowe změny

Hačrunjež eksistuja tež w druhich romaniskich rěčach zwukowe změny, maja wone w brithenigu ryzy keltiski charakter. Na spočatku słowa zetkawamy tři zwukowe změny: spěwnu, spirantisku a nosowu. Najwažniša je spěwna změna, kotraž so jewi na spočatku wěcownikow žónskeho roda (cas, lla gas), kajkostnikow (adjektiwow) a słowjesow (werbow), po přisłowjesniku (adwerbje) a po předłóžkach di (z, wot) a gwo (pod). Spirantiska změna je typiska za plural substantiwow, adjektiwow a werbow, zetkawamy ju tež po předłóžkach tra (přez) a a (k, do), po wjazawce (konjunkciji) mai (ale) a tež w infinitiwje, jelizo tón njesćěhuje po pomocnym werbje. Nosowa změna so jewi po negatiwnym rhen před werbom a po předłóžkach in (w, do) a cun (z /z někim abo z něčim/). W rěči brithenig zwukowe změny rěkaja cluinediwn, deklinacije, a su wopisowane kaž moillad, softened; solwed, loosened; a naral, nasal.

Zwukowe změny
Sobuzwuk	spěwna	spirantiska	nosowa
p	b	ph	mh
t	d	th	nh
c	g	ch	ngh
b	f	f	m
d	dd	dd	n
g	–	–	ng
m	f	f	n/a
ll	l	l	n/a
rh	r	r	n/a

Zarys gramatiki

Na sćěhowacych linkach podamy krótki, jara jednory zarys gramatiki britheniga na zakładźe Andrewa Smithowych stronow Brithenig. Wothladamy wot formow, kotrež twórc tuteje rěče „narěčne“ mjenuje.

Substantiw (wěcownik)

Kaž we wjetšinje woprawdźitych romaniskich rěčow (z wuwzaćom rumunšćiny a jej bliskich balkanskich romaniskich rěčow), ma tež brithenigski substantiw dwaj rodaj (maskulinum a femininum) a dwě čisle (singular a plural). Substantiw žane kóncowki nima, čisło spóznajemy po formje artikla a alternacijach konsonantow (zwukowych změnach) na spočatku słowa (t. r. substantiwa).

Brithenigski artikl je pak definitny, pak indefinitny. Jeho nałožowanje je jara konsekwentne.

Definitny artikl ma tute formy:

• maskulinum
  • singular: ill, na př. ill breich (paža)
  • plural: llo, na př. llo freich (paže)
• femininum
  • singular: lla, na př. lla gas (chěža, zakładna forma cas)
  • plural: llo, na př. llo chas (chěže)

Někotre wěcowniki, kotrež su w singularje maskulinumy, maja w pluralu žónsku formu, na př. ill ew (jajko), lla ew (jajka).

Na rozdźěl wot łaćonšćiny brithenig njeznaje kategoriju pada, tuta rěč jenož předłóžki (prepozicije) wužiwa. Po někotrych předłóžkach so forma definitneho artikla ill eliduje: a (k, do) + ill = a'll, di (z, wot) + ill = di'll, gwo (pod) + ill = gwo'll.

Indefinitny artikl ma sćěhowace formy:

• maskulinum
  • singular: yn, na př. yn breich
  • plural: di llo, na př. di llo freich
• femininum
  • singular: yn, na př. yn gas
  • plural: di llo, na př. di llo chas

Na rozdźěl wot wjetšiny romaniskich rěčow posesiwna konstrukcija so njetwori obligatorisce z pomocu předłóžki di (hlej na př. italske la casa del padre), ale móže měć ryzy keltiski (bóle konkretnje prajene: waliziski) charakter. Brithenigska posesiwna konstrukcija móže być jednora jukstapozicija (Andrew Smith ju mjenuje "genitiwna konstrukcija"), na př. "chěža toho čłowjeka" rěka brithenigsce cas ill of (t. r. "chěža + definitny artikl + čłowjek"), "chěža (někajkeho) čłowjeka" rěka cas yn of (potajkim "chěža + indefinitny artikl + čłowjek").

(Hlej waliziske jukstapozicije kaž cornel y darlun, "róžk (toho) wobraza", gwlad beirdd, "zemja basnikow", kotrež maja samsny woznam.)

Eksistuja pak tež formy lla gas di'll of (= cas ill of) a lla gas d'yn of (= cas yn of), bliše wjetšinje romaniskich rěčow.

Adjektiw (kajkostnik)

ma wosebite formy za maskulinum/femininum a za singular/plural. W pluralu na spočatku kajkostnika jewi so spirantiska zwukowa změna, w žónskej formje singulara kajkostnika, kiž sćěhuje po wěcowniku žónskeho roda, zwukowa změna spěwna.

Kajkostnik zwjetša sćěhuje po wěcowniku, před wěcownikom běžnje zetkawamy jenož kajkostnikaj bon (dobry) a mal (špatny). Hewak kajkostnik před wěcownikom měwa wobrazny woznam, na př. yn gran of rěka „wulki (=wuznamny) čłowjek“, ale yn of gran je „wulki (=wysoki) čłowjek“. Podobnje yn blentin sul rěka „samotne (wopušćone) dźěćo“, yn sul blentin je „jeničke dźěćo“.

Stopnjowanje adjektiwow

• Komparatiw twori so z pomocu ply (bóle) abo min (mjenje), po kotrychž na spočatku kajkostnika zetkawamy spěwnu zwukowu změnu, na přikład bel (rjany), ply fel (rjeńši). Přirunawamy z pomocu ca, na př. ply hallt ca yn gas (wyši hač chěža).

• Superlatiw twori so z pomocu definitneho artikla, na př. allt (wysoki), ply hallt (wyši), ill ply hallt (najwyši). Jelizo před kajkostnikom je wěcownik, artikl steji před wěcownikom, nic před ply, na př. la gas bly hallt (najwyša chěža). Definitny artikl so njewužiwa, jelizo wěcownik sćěhuje po posesiwnym pronomenje: mew ffradr maer, „mój (naj)starši bratr“. Po superlatiwje wužiwa so předłóžka di: ill tyr ci es ill ply hallt di lla giwdad, „tuta wěža je najwyša we měsće“.

Druhdy twori so superlatiw z pomocu sufiksa -isaf: lla giwdad ci es felisaf, „tuto město je najrjeńše“.

• • Njeprawidłowne formy komparatiwa

Někotre kajkostniki maja njeprawidłownu formu komparatiwa, mjenujcy:

bon (dobry) – meilwr (lěpši)

mal (špatny) – puir (hórši)

gran (wulki) – maer (wjetši)

pog (mały) – min (mjeńši)

Pronomen (naměstnik)

• Personalne pronomeny (wosobowe naměstniki)

eo (ja)

ty (ty)

ys, sa (wón, wona)

nu (my)

gw (wy)

ys, sa (woni, wone)

Personalny pronomen jako subjekt a objekt
Subjekt	Objekt (krótka forma)	Objekt (dołha forma)
eo	mi (změna: fi, ’i)	mui (změna: fui)
ty (změna: dy)	ti (změna: dy)	tui (změna: dui, thui)
ys	llo	llo (ak.), lle (dat.)
sa	lla	lla (ak.), lle (dat.)
(refleksiwne)	si	sui
nu	nu	nu
gw	gw	gw
ys	llo	llo (ak.), lle (dat.)
sa	lla	lla (ak.), lle (dat.)
(reflexiwne)	si	sui

Dołhe formy wosobowych naměstnikow wužiwaja so po předłóžce, po słowje ca (hač) a w sadach, hdźež jewitej so dwaj naměstnikaj jako objekt:

Eo widdef tui e llo in ill castr. (We měsće widźach tebje a jeho.)

Wužiće krótkeje a zdobom dołheje formy naměstnika w samsnej sadźe emfazu woznamjenja:

Eo dy af tui! (Ja će lubuju!)

W 3. wosobje pódla formow akuzatiwa llo a lla wužiwa so forma datiwa lle.

We formomaj llo, lla njewustupuja zwukowe změny, ale w druhich formach wosobowych naměstnikow so zwukowe změny jewja, na př. po předłóžce: Ys dun yn llifr a fui. (Wón mi knihu dawa /wón dawa knihu mni/.)

Kaž w někotrych woprawdźitych romaniskich rěčach tež w brithenigu eksistuja formy pronomenow zwjazanych z předłóžku cun (z):

meg, cunmeg (ze mnu)

nusc, cunnusc (z nami)

teg, cunneg (z tobu)

gwsc, cungwsc (z wami)

seg, cunseg (z nim, z njej, z nimi)

Jako impersonalny subjekt nałožuje so naměstnik sa: Sa es fel eidd. (Dźensa je rjany dźeń /dźensa je rjenje/.)

Jako powšitkowny subjekt wužiwa so słowo yno (wotwodźene z yn of, t.r. čłowjek; přirunaj francoske on): yno gant, („spěwaš“, francosce „on chante“, němsce „man singt“).

• Posesiwne pronomeny (přiswojowace naměstniki)
  • njeakcentowane

mew (mój, moja, moje, moji)

tew (twój, twoja, twoje, twoji)

sew (jeho, jeje)

nustr (naš, naša, naše, naši)

gwstr (waš, waša, waše, waši)

sew (jich)

Přiswojowace naměstniki přeco před wěcownikom abo kajkostnikom steja. Wone wuwołuja spěwnu změnu prěnjeho sobuzwuka femininumow w singularje a spirantisku změnu prěnjeho sobuzwuka wšěch wěcownikow w pluralu. Forma maskulinumow w singularje so po přiswojowacych naměstnikach njeměnja.

Sew rěka „jeho“, „jeje“ abo „jich“. Zo by woznam tutoho naměstnika jasny był, druhdy wužiwa so tež předłóžka di a wosobowy naměstnik lo abo lla: sew gas di llo (jeho chěža), sew gas di lla (jeje chěža).

W 1. a 2. wosobje ma tuta konstrukcija emfatiski woznam: mew gas (moja chěža), mew gas di fui (moja chěža).

• • akcentowane

mew yn (mój, moja, moje sg.), mew hyn (moji, moje pl.)

nustr yn (naš, naša, naše sg.), nustr hyn (naši, naše pl.)

tew yn (twój, twoja, twoje sg.), tew hyn (twoji, twoje pl.)

gwstr yn (waš, waša, waše sg.), gwstr hyn (waši, waše pl.)

sew yn (jeho, jeje, jich; před substantiwom w singularje) , sew hyn (jeho, jeje, jich; před substantiwom w pluralu)

Numeral (ličbnik)

Brithenigski system ličenja je wowliwowany wot keltiskich rěčow, hdźež ličbnik dwaceći hraje wuznamnu rolu (přirunaj francoske quatre-vingt, t. r. „wosomdćesat“, posłownje „štyri dwaceći“). W brithenigu pak je keltiski wliw wo wjele mócniši hač we francošćinje.

Kardinalne numerale (zakładne ličbniki)
1 yn	11 yndig	21 yn e weint
2 dew	12 dewddig	30 deg e weint
3 trui	13 truiddig	40 dew weint
4 cathr	14 cathorddig	50 deg e ddew weint
5 cinc	15 kindig	60 trui weint
6 sei	16 yn e ghindig	70 deg e trui weint
7 seth	17 dew e ghindig	80 cathr gweint
8 oeth	18 dewnoe	90 deg e gathr gweint
9 noe	19 cathr e ghindig	100 cent
10 deg	20 gweint	1000 mil

Ličbnik před wěcownikom steji. Yn wuwoława spěwnu změnu prěnjeho sobuzwuka sćěhowaceho femininuma; po ličbnikach dew, trui a sei jewi so spirantiska zwukowa změna. Jelizo wěcownik, před kotrymž ličbnik dew abo trui steji, je kolektiwny femininum jako plural wěcownika muskeho roda (hlej horjeka podaty přikład ill ew, jajko, lla ew, jajka), wuwoławatej tutaj ličbnikaj spěwnu změnu.

Ličbniki cinc, gweint a cent maja před wěcownikom formu cin, gwein a cen. Wěcownik po ličbniku je přeco w singularje.

Ličbniki wyše hač dźesać móžeja so nałožować z wěcownikom na dwě rozdźělnej wašni, na př.: yn of e ghindig abo yn e ghindig di llo hof (šěsnaće mužow).

• Ordinalne numerale (rjadowe ličbniki)

Brithenig ma rjadowe ličbniki jenož wot 1 do 10:

1. prif

2. segunn

3. terth

4. carth

5. kint

6. seist

7. sethif

8. oethif

9. noef

10. degif

• Ličbniki wobstejenja

Ličbniki wobstejenja maja přeco zestajenu formu. Wone so tworja z pomocu słowa gweg (serbsce raz): yn weg (jónu), dew weg (dwójce), trui weg (trójce), cathr gweg (štyri króć).

Werb (słowjeso)

Brithenigske werby dźěla so do třoch konjugacijow. Prěnja konjugacija ma infinitiwnu kóncowku –ar (na př. canhar, „spěwać”), druha –er (na př. perdder, „zhubić“) a třeća –ir, (na př. dorfir, „spać“). R w tutej kóncowce so běžnje njewurěkuje.

Konjugacija werba canhar – indikatiw
wosoba	prezens	imperfekt	perfekt	futur
1. sg.	eo gant	eo ganhaf	eo ganhaf	eo ganarai
2. sg.	ty gant	ty ganhaf	ty ganhast	ty ganara
3. sg. m.	ys cant	ys canhaf	ys canhaf	ys canara
3. sg. f.	sa gant	sa ganhaf	sa ganhaf	sa ganara
1. pl.	nu chanhan	nu chanafan	nu chanafan	nu chanaran
2. pl.	gw chanhath	gw chanafath	gw chanhast	gw chanarath
3. pl.	ys/sa chanhant	ys/sa chanafant	ys/sa channarent	ys/sa chanarant

Podobnje časuja so w indikatiwje tež druhe regularne słowjesa:

perddher

• prezens: eo berdd, ty berdd, ys perdd/sa berdd, nu pherdden, gw pherddeth, ys/sa pherddent
• imperfekt: eo berddef, ty berddef, ys perddef/sa berddef, nu pherddefan, gw pherddefath, ys/sa pherddefant
• perfekt: eo berddef, ty berddest, ys perddef/sa berddef, nu pherddefan, gw pherddest, ys/sa pherdderent
• futur: eo berdderai, ty berddera, ys perddera/sa berddera, nu pherdderan, gw pherdderath, ys/sa pherdderant

dorfir

• prezens: eo ddorf, ty ddorf, ys dorf/sa ddorf, nu ddorfen, gw ddorfith, ys/sa ddorfent
• imperfekt: eo ddorfif, ty ddorfif, ys dorfif/sa ddorfif, nu ddorfifan, gw ddorfifath, ys/sa ddorfifant
• perfekt: eo ddorfif, ty ddorfist, ys dorfif/sa ddorfif, nu ddorfifan, gw ddorfist, ys/sa ddorfirent
• futur: eo ddorfirai, ty ddorfira, ys dorfira/sa ddorfira, nu ddorfiran, gw ddorfirath, ys/sa ddorfirant

Konjugacija werba canhar – kondicional a konjunktiw
wosoba	kondicional	konjunktiw prezensa	konjunktiw preterita
1. sg.	eo ganarew	eo gant	eo ganhas
2. sg.	ty ganarew	ty gant	ty ganhas
3. sg. m.	ys canarew	ys cant	ys canhas
3. sg. f.	sa ganarew	sa gant	sa ganhas
1. pl.	nu chanarewn	nu cheinhen	nu chanassen
2. pl.	gw chanarewth	gw cheinheth	gw chanasseth
3. pl.	ys/sa chanarewnt	ys/sa chanhent	ys/sa chanassent

Podobnje časuja so tež druhe regularne słowjesa:

perddher

• kondicional: eo berdderew, ty berdderew, ys perdderew/sa berdderew, nu pherdderewn, gw pherdderewth, ys/sa pherdderewnt
• konjunktiw prezensa: eo beirdd, ty beirdd, ys peirdd/sa beirdd, nu pheirddan, gw pheirddath, ys/sa pheirddant
• konjunktiw preterita: eo berddes, ty berddes, ys perddes/sa berddes, nu pherddessen, gw pherddesseth, ys/sa pherddessent

dorfir

• kondicional: eo ddorfirew, ty ddorfirew, ys dorfirew/sa ddorfirew, nu ddorfirewn, gw ddorfirewth, ys/sa ddorfirewnt
• konjunktiw prezensa: eo ddeirf, ty ddeirf, ys deirf/sa ddeirf, nu ddeirfan, gw ddeirfath, ys/sa ddeirfant
• konjunktiw preterita: eo ddorfis, ty ddorfis, ys dorfis/sa ddorfis, nu ddorfissen, gw ddorfisseth, ys/sa ddorfissent

POMOCNE WERBY

esser (być)

• prezens: eo su, ty es, ys es/sa es, nu sun, gw hes, ys/sa sunt
• imperfekt: eo er, ty er, ys er/sa er, nu h-eran, gw h-erath, ys/sa h-erant
• perfekt: eo ffew, ty ffewst, ys ffew/sa ffew, nu ffewn, gw ffewth, ys/sa ffewrent
• futur: eo serai, ty sera, ys sera/sa sera, nu seran, gw serath, ys/sa serant
• kondicional: eo serew, ty serew, ys serew/sa serew, nu serewn, gw serewth, ys/sa serewnt
• konjunktiw prezensa: eo sia, ty sia, ys sia/sa sia, nu sian, gw siath, ys/sa siant
• konjunktiv preterita: eo ffews, ty ffews, ys ffews/sa ffews, nu ffewssen, gw ffewsseth, ys/sa ffewssent

afer (měć)

• prezens: eo ai, ty a, ys a/s’ a, nu hafen, gw hafeth, ys/sa hant
• imperfekt: eo afef, ty afef, ys afef/s’ afef, nu h-afefan, gw h-afefath, ys/sa h-afefant
• perfekt: eo afew, ty afewst, ys afew/sa afew, nu h-afewn, gw h-afewth, ys/sa h-afewrent
• futur: eo afrai, ty afra, ys afra/sa a, nu h-afran, gw h-afrath, ys/sa h-afrant
• kondicional: eo afrew, ty afrew, ys afrew/sa afrew, nu h-afrewn, gw h-afrewth, ys/sa h-afrewnt
• konjunktiw prezensa: eo ai, ty ai, ys ai/sa ai, nu h-aian, gw h-aiath, ys/sa h-aiant
• konjunktiv preterita: eo afews, ty afews, ys afews/sa afews, nu h-afewssen, gw h-afewsseth, ys/sa h-afewssent

Přispomnjenka

Forma sia wurjekuje so ša.

gweddir (hić)

• prezens: eo wa, ty wa, ys gwa/sa wa, nu wan, gw wath, ys/sa want

Konstrukcija gweddir + infinitiw woznamjenja bjezposrědni přichod:

Eo wa wenir gwsc. (Hnydom) přińdu z wami. (Hlej francoske: Je vais venir avec vous.)

Konstrukcija ystar + particip wotpowěduje jendźelskej konstrukciji to be doing, francoskej être en train de faire qc, na přikład: eo yst canhan (hlej na př. italske sto cantando abo katalanske estic cantant), "I am singing", abo Ys ystafant dorfin, "they were sleeping".

Particip
infinitiw	particip prezensa	particip preterita
canhar	canhan	canhad
perdder	perdden	perdded
dorfir	dorfin	dorfid
esser	essen	ystad
afer	afen	afyd

Kaž woprawdźite romaniske rěče ma brithenig někotre njeprawidłowne (njeregularne) werby, na př. diger (prajić), clodder (začinić), comprêner (rozumić), cyrrir (běžeć), duger (wjesć), lleir (čitać), mither (posłać), tener (dźeržeć) a dr.

REFLEKSIWNE WERBY

Brithenigske refleksiwne werby časujo, nałožuja so refleksiwne naměstniki wotpowědowacych wosobow:

Llawarsi: eo fi law, ty dy law, ys/sa si law, nu nu lawan, gw 'w lawath, ys/sa si lawant

NEGACIJA

Serbskemu negaciskemu prefiksej nje- (abo tež no-, ni-, na př. njerěču, nochcu, nimam) wotpowěduje brithenigske rhen: eo su rhen („njejsym“). Jelizo prěni zwuk słowjesneje formy je p, t, c, b, d abo g a za tutej formu rhen sćěhuje, prěni sobuzwuk słowjesneje formy so nazaluje: eo nghant rhen („njespěwam"), gw mherddefan rhen („njejsće zhubili“), ys norfira rhen („wón njebudźe spać“).

KONSTRUKCIJA SA ES

ma samsny woznam kaž jendźelska konstrukcija there is/there are, francoska il y a, španiska hay, italska c’è/ci sono abo němska es gibt (hlej tež serbske wobchadne dawa: W našim měsće serbske knihi njedawaja.)

Sa es yn char, awta su (there are some cars). Po negaciji wužiwa so w tutej konstrukciji před substantiwom předłóžka di: Sa es rhen di yn char, žane awta njejsu (There aren't any cars).

Adwerb (přisłowjesnik)

Přisłowjesnik twori so zwjetša z kajkostnika z pomocu sufiksa –fent (Andrew Smith we swojim wopisanju britheniga dodawa, zo we wobchadnej rěči wurjekuje so jenož –fen), na přikład bel (rjany) – belfent (rjenje). Přisłowjesnik stopnjuje so tež z pomocu ply, potajkim belfent (rjenje) – ply felfent (rjeńšo).

Někotre přisłowjesniki stopnjuja so njeprawidłownje: ben (derje) – myl (lěpje), mal (hubjenje) – pui (hubjeńšo).

Po přisłowjesniku na spočatku sćěhowaceho słowa zetkawamy spěwnu zwukowu změnu.

Přikład teksta

GENESIS 11:4-9

• Brithenig

4. Affos ys ddisirent, "Gwath, gwan a eddiffigar yn giwdad per nu, cun yn tyr ke dang a llo gel, ke nu ffagen yn nôn per nu e sun ysparied rhen syrs feig lla der inheir." 5. Mai ill Dôn gwenif a fas a widder lla giwdad e'll tyr ke'll pobl eddiffigafant. 6. Ill Dôn dis, "Ech, alltresig yn pobl ke barol ill llinghedig medissif, ys hyst ant cýnidiad a ffager. Agur sa sera negarad rhen a llo ke ys phrofarewnt a ffager. 7. Gwath, gwan a fas a ystyrddir sew linghedig sig ys nhomprênerewnt rhen sew alltr."

8. Sig ill Dôn llo hyspariaf di llâ syrs lla der inteir, e ys chalfarent a eddiffigar lla giwdad. 9. A es perch sa affell Babel – perch llâ ill Dôn ystyrdd llinghedig ill mun inteir. Di llâ ill Dôn llo hyspariaf syrs ffeig lla der inteir.

• Serbsce

4. Potom rjeknychu: „Nětko natwarmy město a wěžu, kotrejež wjeršk budźe hač do njebjes sahać! Sčińmy sej mjeno, zo so njebychmy po wšej zemi rozbrojili!“

5. Jahwe pak zestupi, zo by sej wobhladał město a wěžu, kotruž běchu ludźo natwarili. 6. A Jahwe rjekny: „Hlejće, su jedyn lud a rěča witcy jednu rěč. Tole je hakle spočatk jich činjenja, w přichodźe jim hižo ničo njebudźe njemóžne, štožkuli sej wumysla. 7. Tuž da zestupmy a zamućmy tam jich rěč, zo njeby žadyn druheho rěč hižo zrozumił!“ 8. Tuž jich Jahwe rozbroji wottam po wšej zemi, a dybjachu přestać město twarić. 9. Tohodla mjenuja jo Babel. Přetož tam je Jahwe zamućił rěč wšeje zemje, a wottam je jich Jahwe po wšej zemi rozbrojił.

Žórła

• Higley, Sarah L., M/C Journal Vol 3 Issue 1. Citowane jako přikład a posteriori konstruowaneje rěče.
• International Encyclopedia of Linguistics, William J. Frawley, Oxford University Press (C) 2003, p. 154

Eksterne wotkazy

• Strony Brithenig
• Strony Brithenig (špihel)
• Kultura swěta Ill Bethisad
• Romance glossary (lisćina zakładnych słowow w někotrych romaniskich rěčach a tež w brithenigu a wenedyku)