Jakub Bart-Ćišinski

Jakub Bart-Ćišinski

Jakub Bart, po 1884 Jakub Bart-Ćišinski (* 20. awgusta 1856 w Kukowje; † 16. oktobra 1909 w Pančicach) bě wuznamny hornjoserbski basnik, spisowaćel, redaktor a romsko-katolski duchowny. Wón płaći jako „klasikar“ serbskeje literatury.

Žiwjenje

Jakub Bart narodźi so jako syn Kukowskeho žiwnosćerja a małobura Michała Barta a jeho mandźelskeje Marje, rodź. Delanec z Wěteńcy. Po wopyće Kukowskeje klóšterskeje šule 1862 do 1869, tachantskeje šule a preparandy katolskeho wučerskeho wustawa w Budyšinje 1869 do 1871, kubłaše so Bart na němskim Małostronskim gymnaziju w Praze. Po tym, zo wotpołoži 1878 abituru studowaše hač do lěta 1881 teologiju na Praskej uniwersiće. W Praze běše Bart chowanc Serbskeho seminara a zdobom čłon studentskeho towarstwa Serbowka, kotrejež starši wot lěta 1877 běše. Bart załoži zhromadnje z Arnoštom Muku a Janom Arnoštom Holanom 1875 w Chrósćicach tradiciju Schadźowanki a nastorči wudawanje zhromadźenych spisow Handrija Zejlerja. Wot lěta 1877 do 1881 běše wón z redaktorom młodoserbskeho časopisa Lipa Serbska.

W lěće 1881 dyrbješe Bart swoju jednolětnu wojersku słužbu w Budyšinje wotsłužić a bu 27. měrca 1883 na měšnika wuswjećeny. Jako kapłan skutkowaše na wjacorych městnach, spočatnje w Ralbicach, 1884 w Radworju, 1887 w Šěrachowje a 1888 w Drježdźanach, hdźež běše za serbskich, čěskich a pólskich wobydlerjow při Dwórskej cyrkwi zamołwity. Nawróćiwši so z pokutneho přebywanja w klóštrje w Zákupach w Čěskej, dokal jeho cyrkwinska wyšnosć 1896 pósła, přińdźe Bart za kapłana do Kamjenicy. 1901 bu wón farski administrator w Radebergu, njedósta pak swójsku wosadu. Po tym, zo dyrbješe 1901 w hojerni za čuwy a pičkow we Waldernbachu we Westerwaldźe přebywać, poda so wón dočasnje na wuměnk a nawróći so do Kukowa.

Pomnik w Lipju zady klóštra Marijineje hwězdy

Jakub Bart-Ćišinski běše mjez literariskimi wosobinami, kotrež so wokoło mecena Jakuba Hermana hromadźachu a zetkachu. Herman wuda wjacore zběrki basnjow Ćišinskeho w swójskim nakładźe a běše zdobom nakład kulturneho časopisa Łužica, kotryž Ćišinski jako wuměnkar mjez 1904 a 1909 redigowaše, přewzał. Jeho twórby přełožowachu so do němčiny, čěšćiny, pólšćiny a ukrainšćiny.

Po přesydlenju 1907 do Pančic a pobyću 1909 we Worklečanskej chorowni zemrě Jakub Bart-Ćišinski 16. oktobra 1909 w Pančicach a bu 19. oktobra we Wotrowje pochowany.

Wot lěta 1875 běše wón sobustaw Maćicy Serbskeje a wot 1900 čłon Koła serbskich spisowaćelow.

Česćowanja

Za „wusahowace wukony na polu serbskeje kultury, wuměłstwa a wědomosće” spožči Załožba za serbski lud dwulětnje, po móžnosći na předwječoru posmjertnin Ćišinskeho (15. oktobra) Myto Ćišinskeho w klóštrje Marijina hwězda.

Wot lěta 2021 eksistuje kubłanska „Šćežka Ćišinskeho”, kotraž zwjazuje wjacore wsy gmejny Pančicy-Kukow a posrědkuje informacije wo Ćišinskim, kotrež hodźa so z pomocu QR-koda z internetowych stronow wotwołać.

Twórby

• Moje serbske wuznaće
• Narodowc a wotrodźenc (1879)
• Na hrodźišću (1880)
• Slubowanje ze zadźěwkami (1881)
• Słowjanam (1884)
• Kniha sonetow (1884)
• Formy (1888)

Wotkazy

 Commons: Jakub Bart-Ćišinski – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

• Žiwjenorys Jakuba Barta-Ćišinskeho na webstronje serbskeje zakładneje šule „Šula Ćišinskeho“ w Pančicach-Kukowje
• Zawostajenstwo Jakuba Barta w Serbskim kulturnym archiwje (pdf-dataja)

Žórła

• Pětr Malink: Bart-Ćišinski, Jakub. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 39sl.
• Dietrich Scholze: Bart-Ćišinski (Barth), Jakub (Jacob) (Pseudonyme: Ćišinski, J. B. Kukowski, Łužičan, Miliduch). W: Sächsische Biografie. Institut für Sächsische Geschichte und Volkskunde e.V. (wud.), wobdźěłała Martina Schattkowsky. (hsb.)
• Serbski institut: Biografien zur sorbischen Volkskunde (Biografije k serbskej ludowědźe) na serbski-institut.de (němsce)