Litium: Rozdźěl mjez wersijomaj
S Bot: Migrating 127 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q568 (translate me) |
S rěčne korektury |
||
| Rjadka 86: | Rjadka 86: | ||
}} |
}} |
||
'''Litium''' (wědomostnje Lithium), [{{IPA|ˈliːtiʊm}}] (z {{ELSalt|λίθος|grjekskeho}} ''{{lang|grc-Latn|líthos}}'' „kamjeń“) je [[chemiski element]] ze symbolom Li a [[rjadowy ličbnik|rjadowym ličbnikom]] 3. |
'''Litium''' (wědomostnje Lithium), [{{IPA|ˈliːtiʊm}}] (z {{ELSalt|λίθος|grjekskeho}} ''{{lang|grc-Latn|líthos}}'' „kamjeń“) je [[chemiski element]] ze symbolom Li a [[rjadowy ličbnik|rjadowym ličbnikom]] 3. Swoje mjeno dósta element, dokelž bu porno [[natrium]]ej a [[kalium]]ej w kamjeniznje namakany. Wón je [[alkaliski kow]] druheje periody [[periodowy system|periodoweho systema]] elementow. Litium je [[lochkometale|lochkometal]] a ma pod [[standardne wuměnjenje|standardnymi wuměnjenjemi]] najmjeńšu [[hustosć]] mjez krutymi elementami. W elementarnej formje reaguje kaž wšě alkaliske kowy hižo při dótkanju z kóžnej włóžnotu a zawinuje tak ćežke spalenja. Litiumowe wjazby su strowoće škódne, ale we wo wjele snadnišim rozměrje hač wone jeho periodoweho susoda [[Berylium]]. |
||
[[Dataja:Lithium paraffin.jpg|200px|thumb|left|Litium w parafinje]] |
[[Dataja:Lithium paraffin.jpg|200px|thumb|left|Litium w parafinje]] |
||
Litium bu 1817 wot [[Johan August Arfwedson]] |
Litium bu 1817 wot [[Johan August Arfwedson|Johana Augusta Arfwedsona]] wotkryty. Dla swojeje wysokeje reaktiwnosć w přirodźe w elementarnej formje njewustupuje. Při [[rumowa temperatura|rumowej temperaturje]] je jenož na cyle suchim powětrje za dlěši čas stabilny, na włóžnym powětrje so na powjerchu spěšnje mutnošěra woršta z [[litiumowy hydroksid|litiumoweho hydroksida]] wutwori. Pomału reaguje tež na suchim powětrje k [[litiumowy nitrid|litiumowemu nitridej]]. Jako [[mikroelement]] je w formje swojich selow časty wobstatk [[mineralna woda|mineralneje wody]]. |
||
W |
W čłowjeskim [[organizm]]je su małe mnóstwa litium składowane; element pak njeje [[esencielny wobstatk jědźa|esencielny]] a žanu znatu biologisku funkciju nima. Přiwšěm maja někotre litiumowe sele mediciniski wuskutk a zasadźuja so pola [[bipolarne mylenje|bipolarnych afektowych mylenjow]], [[manija|manije]], [[depresija|depresije]] a [[klusterowe hłowybolenje|kluserowych hłowybolenjow]]. |
||
== Noty == |
== Noty == |
||
<references /> |
<references /> |
||
== |
== Wotkazy == |
||
{{Wikisłownik|Lithium}} |
{{Wikisłownik|Lithium}} |
||
{{Commons|Lithium}} |
{{Commons|Lithium}} |
||
Wersija wot 21. januara 2021, 12:49
Litium (wědomostnje Lithium), [ˈliːtiʊm] (z grjekskeho λίθος líthos „kamjeń“) je chemiski element ze symbolom Li a rjadowym ličbnikom 3. Swoje mjeno dósta element, dokelž bu porno natriumej a kaliumej w kamjeniznje namakany. Wón je alkaliski kow druheje periody periodoweho systema elementow. Litium je lochkometal a ma pod standardnymi wuměnjenjemi najmjeńšu hustosć mjez krutymi elementami. W elementarnej formje reaguje kaž wšě alkaliske kowy hižo při dótkanju z kóžnej włóžnotu a zawinuje tak ćežke spalenja. Litiumowe wjazby su strowoće škódne, ale we wo wjele snadnišim rozměrje hač wone jeho periodoweho susoda Berylium.
Litium bu 1817 wot Johana Augusta Arfwedsona wotkryty. Dla swojeje wysokeje reaktiwnosć w přirodźe w elementarnej formje njewustupuje. Při rumowej temperaturje je jenož na cyle suchim powětrje za dlěši čas stabilny, na włóžnym powětrje so na powjerchu spěšnje mutnošěra woršta z litiumoweho hydroksida wutwori. Pomału reaguje tež na suchim powětrje k litiumowemu nitridej. Jako mikroelement je w formje swojich selow časty wobstatk mineralneje wody.
W čłowjeskim organizmje su małe mnóstwa litium składowane; element pak njeje esencielny a žanu znatu biologisku funkciju nima. Přiwšěm maja někotre litiumowe sele mediciniski wuskutk a zasadźuja so pola bipolarnych afektowych mylenjow, manije, depresije a kluserowych hłowybolenjow.
Noty
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 M. Hesse, H. Meier, B. Zeeh: Spektroskopische Methoden in der organischen Chemie Thieme, 2002
