Litium: Rozdźěl mjez wersijomaj
S r2.5.2) (bot změnił: sa:लीथियम्; kosmetiske změny |
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 |
||
(18 mjezywersijow wot 14 wužiwarjow njepokazanych) | |||
Rjadka 85: | Rjadka 85: | ||
}} |
}} |
||
}} |
}} |
||
[[Dataja:Wie funktioniert eine Lithium-Schwefel-Batterie?.webm|mini|Lithium battery]] |
|||
'''Litium''' (wědomostnje Lithium), [{{IPA|ˈliːtiʊm}}] (z {{ELSalt|λίθος|grjekskeho}} ''{{lang|grc-Latn|líthos}}'' „kamjeń“) je [[chemiski element]] ze symbolom Li a [[rjadowy ličbnik|rjadowym ličbnikom]] 3. |
'''Litium''' (wědomostnje Lithium), [{{IPA|ˈliːtiʊm}}] (z {{ELSalt|λίθος|grjekskeho}} ''{{lang|grc-Latn|líthos}}'' „kamjeń“) je [[chemiski element]] ze symbolom Li a [[rjadowy ličbnik|rjadowym ličbnikom]] 3. Swoje mjeno dósta element, dokelž bu porno [[natrium]]ej a [[kalium]]ej w kamjeniznje namakany. Wón je [[alkaliski kow]] druheje periody [[periodowy system|periodoweho systema]] elementow. Litium je [[lochkometale|lochkometal]] a ma pod [[standardne wuměnjenje|standardnymi wuměnjenjemi]] najmjeńšu [[hustosć]] mjez krutymi elementami. W elementarnej formje reaguje kaž wšě alkaliske kowy hižo při dótkanju z kóžnej włóžnotu a zawinuje tak ćežke spalenja. Litiumowe wjazby su strowoće škódne, ale we wo wjele snadnišim rozměrje hač wone jeho periodoweho susoda [[Berylium]]. |
||
[[Dataja:Lithium paraffin.jpg|200px|thumb|left|Litium w parafinje]] |
[[Dataja:Lithium paraffin.jpg|200px|thumb|left|Litium w parafinje]] |
||
Litium bu 1817 wot [[Johan August Arfwedson]] |
Litium bu 1817 wot [[Johan August Arfwedson|Johana Augusta Arfwedsona]] wotkryty. Dla swojeje wysokeje reaktiwnosć w přirodźe w elementarnej formje njewustupuje. Při [[rumowa temperatura|rumowej temperaturje]] je jenož na cyle suchim powětrje za dlěši čas stabilny, na włóžnym powětrje so na powjerchu spěšnje mutnošěra woršta z [[litiumowy hydroksid|litiumoweho hydroksida]] wutwori. Pomału reaguje tež na suchim powětrje k [[litiumowy nitrid|litiumowemu nitridej]]. Jako [[mikroelement]] je w formje swojich selow časty wobstatk [[mineralna woda|mineralneje wody]]. |
||
W |
W čłowjeskim [[organizm]]je su małe mnóstwa litium składowane; element pak njeje [[esencielny wobstatk jědźa|esencielny]] a žanu znatu biologisku funkciju nima. Přiwšěm maja někotre litiumowe sele mediciniski wuskutk a zasadźuja so pola [[bipolarne mylenje|bipolarnych afektowych mylenjow]], [[manija|manije]], [[depresija|depresije]] a [[klusterowe hłowybolenje|kluserowych hłowybolenjow]]. |
||
== Noty == |
== Noty == |
||
<references /> |
<references /> |
||
== |
== Wotkazy == |
||
{{Wikisłownik|Lithium}} |
{{Wikisłownik|Lithium}} |
||
{{Commons|Lithium}} |
{{Commons|Lithium}} |
||
* [http://www.wiley-vch.de/templates/pdf/3527315780_c01.pdf Zusammenfassung über Alkalimetalle von wiley-vch] (PDF) |
* [https://web.archive.org/web/20070927185512/http://www.wiley-vch.de/templates/pdf/3527315780_c01.pdf Zusammenfassung über Alkalimetalle von wiley-vch] (PDF) |
||
* [http://periodic.lanl.gov/elements/3.html Los Alamos National Laboratory – Lithium] {{ref-en}} |
* [https://web.archive.org/web/20081223025604/http://periodic.lanl.gov/elements/3.html Los Alamos National Laboratory – Lithium] {{ref-en}} |
||
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Li/key.html WebElements.com – Lithium] {{ref-en}} |
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Li/key.html WebElements.com – Lithium] {{ref-en}} |
||
* [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Li.html EnvironmentalChemistry.com – Lithium] {{ref-en}} |
* [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Li.html EnvironmentalChemistry.com – Lithium] {{ref-en}} |
||
Rjadka 108: | Rjadka 108: | ||
[[Kategorija:Antidepressivum]] |
[[Kategorija:Antidepressivum]] |
||
[[Kategorija:Chemiski element]] |
[[Kategorija:Chemiski element]] |
||
[[af:Litium]] |
|||
[[an:Litio]] |
|||
[[ar:ليثيوم]] |
|||
[[ast:Litiu]] |
|||
[[az:Litium]] |
|||
[[be:Літый]] |
|||
[[be-x-old:Літ]] |
|||
[[bg:Литий]] |
|||
[[bn:লিথিয়াম]] |
|||
[[br:Litiom]] |
|||
[[bs:Litijum]] |
|||
[[ca:Liti]] |
|||
[[ckb:لیسیۆم]] |
|||
[[co:Litiu]] |
|||
[[cs:Lithium]] |
|||
[[cv:Лити]] |
|||
[[cy:Lithiwm]] |
|||
[[da:Lithium]] |
|||
[[de:Lithium]] |
|||
[[el:Λίθιο]] |
|||
[[en:Lithium]] |
|||
[[eo:Litio]] |
|||
[[es:Litio]] |
|||
[[et:Liitium]] |
|||
[[eu:Litio]] |
|||
[[fa:لیتیم]] |
|||
[[fi:Litium]] |
|||
[[fo:Lithium]] |
|||
[[fr:Lithium]] |
|||
[[frr:Lithium]] |
|||
[[fur:Liti]] |
|||
[[fy:Litium]] |
|||
[[ga:Litiam]] |
|||
[[gl:Litio]] |
|||
[[gv:Litçhey]] |
|||
[[hak:Lî]] |
|||
[[haw:Likiuma]] |
|||
[[he:ליתיום]] |
|||
[[hi:लिथियम]] |
|||
[[hif:Lithium]] |
|||
[[hr:Litij]] |
|||
[[ht:Lityòm]] |
|||
[[hu:Lítium]] |
|||
[[hy:Լիթիում]] |
|||
[[ia:Lithium]] |
|||
[[id:Litium]] |
|||
[[io:Litio]] |
|||
[[is:Litín]] |
|||
[[it:Litio]] |
|||
[[ja:リチウム]] |
|||
[[jbo:roksodna]] |
|||
[[jv:Litium]] |
|||
[[ka:ლითიუმი]] |
|||
[[kn:ಲಿಥಿಯಮ್]] |
|||
[[ko:리튬]] |
|||
[[ksh:Lithium]] |
|||
[[ku:Lîtyûm]] |
|||
[[kv:Литий]] |
|||
[[la:Lithium]] |
|||
[[lb:Lithium]] |
|||
[[lij:Littio]] |
|||
[[ln:Litu]] |
|||
[[lt:Litis]] |
|||
[[lv:Litijs]] |
|||
[[mk:Литиум]] |
|||
[[ml:ലിഥിയം]] |
|||
[[mr:लिथियम]] |
|||
[[mrj:Литий]] |
|||
[[ms:Litium]] |
|||
[[my:လီသီယမ်]] |
|||
[[nds:Lithium]] |
|||
[[ne:लीथियम]] |
|||
[[new:लिथियम]] |
|||
[[nl:Lithium (element)]] |
|||
[[nn:Litium]] |
|||
[[no:Litium]] |
|||
[[oc:Liti]] |
|||
[[pa:ਲਿਥੀਅਮ]] |
|||
[[pap:Lithium]] |
|||
[[pl:Lit (pierwiastek)]] |
|||
[[pms:Litio]] |
|||
[[pnb:لیتھیم]] |
|||
[[pnt:Λίθιον]] |
|||
[[pt:Lítio]] |
|||
[[qu:Lityu]] |
|||
[[ro:Litiu]] |
|||
[[ru:Литий]] |
|||
[[sa:लीथियम्]] |
|||
[[sah:Литиум]] |
|||
[[sh:Litij]] |
|||
[[si:ලිතියම්]] |
|||
[[simple:Lithium]] |
|||
[[sk:Lítium]] |
|||
[[sl:Litij]] |
|||
[[sq:Litiumi]] |
|||
[[sr:Литијум]] |
|||
[[stq:Lithium]] |
|||
[[su:Litium]] |
|||
[[sv:Litium]] |
|||
[[sw:Lithi]] |
|||
[[ta:லித்தியம்]] |
|||
[[te:లిథియం]] |
|||
[[th:ลิเทียม]] |
|||
[[tl:Lityo]] |
|||
[[tr:Lityum]] |
|||
[[tt:Литий]] |
|||
[[ug:لىتىي]] |
|||
[[uk:Літій]] |
|||
[[ur:سنگصر]] |
|||
[[uz:Litiy]] |
|||
[[vep:Litii]] |
|||
[[vi:Liti]] |
|||
[[wa:Litiom]] |
|||
[[war:Lityo]] |
|||
[[xal:Литион]] |
|||
[[yi:ליטיום]] |
|||
[[yo:Lithium]] |
|||
[[zh:锂]] |
|||
[[zh-min-nan:Lî-sò͘]] |
|||
[[zh-yue:鋰]] |
Aktualna wersija wot 21. junija 2023, 04:15
Litium (wědomostnje Lithium), [ˈliːtiʊm] (z grjekskeho λίθος líthos „kamjeń“) je chemiski element ze symbolom Li a rjadowym ličbnikom 3. Swoje mjeno dósta element, dokelž bu porno natriumej a kaliumej w kamjeniznje namakany. Wón je alkaliski kow druheje periody periodoweho systema elementow. Litium je lochkometal a ma pod standardnymi wuměnjenjemi najmjeńšu hustosć mjez krutymi elementami. W elementarnej formje reaguje kaž wšě alkaliske kowy hižo při dótkanju z kóžnej włóžnotu a zawinuje tak ćežke spalenja. Litiumowe wjazby su strowoće škódne, ale we wo wjele snadnišim rozměrje hač wone jeho periodoweho susoda Berylium.
Litium bu 1817 wot Johana Augusta Arfwedsona wotkryty. Dla swojeje wysokeje reaktiwnosć w přirodźe w elementarnej formje njewustupuje. Při rumowej temperaturje je jenož na cyle suchim powětrje za dlěši čas stabilny, na włóžnym powětrje so na powjerchu spěšnje mutnošěra woršta z litiumoweho hydroksida wutwori. Pomału reaguje tež na suchim powětrje k litiumowemu nitridej. Jako mikroelement je w formje swojich selow časty wobstatk mineralneje wody.
W čłowjeskim organizmje su małe mnóstwa litium składowane; element pak njeje esencielny a žanu znatu biologisku funkciju nima. Přiwšěm maja někotre litiumowe sele mediciniski wuskutk a zasadźuja so pola bipolarnych afektowych mylenjow, manije, depresije a kluserowych hłowybolenjow.
Noty
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 M. Hesse, H. Meier, B. Zeeh: Spektroskopische Methoden in der organischen Chemie Thieme, 2002