Litium: Rozdźěl mjez wersijomaj

Kajkosće
Powšitkowne
mjeno, symbol, rjadowy ličbnik	Litium, Li, 3
serija	Alkaliske kowy
skupina, perioda, blok	1, 2, s
napohlad	slěbrojće běły/šěry
CAS-čisło	7439-93-2
masowy podźěl na zemskej wobalce	0,006 %
Atomarne
atomowa masa	6,941 u
atomowy radius (wuličeny)	145 (167) pm
kowalentny radius	134 pm
Van-der-Waals-Radius	182 pm
elektronowa konfiguracija	[He]2s1
elektrony na energijowym niwowje	2; 1
1. ionizowanska energija	520,2 kJ/mol
Fyzikaliske
agregatny staw	kruty
Modifikacije	1
kristalowa struktura	kubisce w rumje centrowany
hustosć	0,535 g/cm3
twjerdosć po Mohs	0,6
magnetizm	paramagnetiski
škrějny dypk	453,69 K (180,54 °C)
warjenski dypk	1615 K (1342 °C)
molarny wolumen	13,02 · 10−6 m3/mol
wuparna ćopłota	145,92 kJ/mol
škrějna ćopłota	3 kJ/mol
parowy ćišć	1,63 · 10−8 Pa při 453,7 K
zwukowa spěšnosć	6000 m/s při 293,15 K
specifiska ćopłotna kapacita	3582 J/(kg · K)
elektriska wodźiwosć	10,8·106 S/m
ćopłotna wodźiwosć	84,7 W/(m · K)
Chemiske
oksydaciske stawy	+1
oksidy (baziskosć)	Li2O (sylnje baziski)
normalny potencial	−3,04 V
elektronowa negatiwnosć	0,98 (Pauling-Skala)
izotopy
NMR-kajkosće
Njestrašnostne pokazy
Markěrowanje jako strašna maćizna
; F; Zapalomny	; C; Žrawy
R- a S-sady	R: Předłoha:R-sady
	S: Předłoha:S-sady
	Po móžnosći a jeli je zwučeny, so SI-jednoty wužiwaja. ; Jeli nic druhe zapisowany, płaća mjenowane daty při standardnych wuměnjenjach.

Stawizny wersijow interaktiwnje přepytać

← Předchadna změna

Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt

WizuelnyWikitekst

Inline

Aktualna wersija wot 21. junija 2023, 04:15

Lithium battery

Litium (wědomostnje Lithium), [ˈliːtiʊm] (z grjekskeho λίθος líthos „kamjeń“) je chemiski element ze symbolom Li a rjadowym ličbnikom 3. Swoje mjeno dósta element, dokelž bu porno natriumej a kaliumej w kamjeniznje namakany. Wón je alkaliski kow druheje periody periodoweho systema elementow. Litium je lochkometal a ma pod standardnymi wuměnjenjemi najmjeńšu hustosć mjez krutymi elementami. W elementarnej formje reaguje kaž wšě alkaliske kowy hižo při dótkanju z kóžnej włóžnotu a zawinuje tak ćežke spalenja. Litiumowe wjazby su strowoće škódne, ale we wo wjele snadnišim rozměrje hač wone jeho periodoweho susoda Berylium.

Litium bu 1817 wot Johana Augusta Arfwedsona wotkryty. Dla swojeje wysokeje reaktiwnosć w přirodźe w elementarnej formje njewustupuje. Při rumowej temperaturje je jenož na cyle suchim powětrje za dlěši čas stabilny, na włóžnym powětrje so na powjerchu spěšnje mutnošěra woršta z litiumoweho hydroksida wutwori. Pomału reaguje tež na suchim powětrje k litiumowemu nitridej. Jako mikroelement je w formje swojich selow časty wobstatk mineralneje wody.

W čłowjeskim organizmje su małe mnóstwa litium składowane; element pak njeje esencielny a žanu znatu biologisku funkciju nima. Přiwšěm maja někotre litiumowe sele mediciniski wuskutk a zasadźuja so pola bipolarnych afektowych mylenjow, manije, depresije a kluserowych hłowybolenjow.

Noty

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 M. Hesse, H. Meier, B. Zeeh: Spektroskopische Methoden in der organischen Chemie Thieme, 2002

Wotkazy

Wikisłownik

Hlej zapisk w hornjoserbskim Wikisłowniku:
Litium

Commons

Hlej wotpowědne dataje we Wikimedia Commons:
Litium

Zusammenfassung über Alkalimetalle von wiley-vch (PDF)
Los Alamos National Laboratory – Lithium (jendź.)
WebElements.com – Lithium (jendź.)
EnvironmentalChemistry.com – Lithium (jendź.)

Periodowy system elementow

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

Se

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Uub

Uut

Uuq

Uup

Uuh

Uus

Uuo

Alkaliske kowy

Kowy alkaliskich zemicow

[Hesse-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 M. Hesse, H. Meier, B. Zeeh: Spektroskopische Methoden in der organischen Chemie Thieme, 2002

[1]

@@ Rjadka 85: / Rjadka 85: @@
 }}
 }}
+[[Dataja:Wie funktioniert eine Lithium-Schwefel-Batterie?.webm|mini|Lithium battery]]
-'''Litium''' (wědomostnje Lithium), [{{IPA|ˈliːtiʊm}}] (z {{ELSalt|λίθος|grjekskeho}} ''{{lang|grc-Latn|líthos}}'' „kamjeń“) je [[chemiski element]] ze symbolom Li a [[rjadowy ličbnik|rjadowym ličbnikom]] 3. Mjeno Litium dósta element, dokelž bu na rozdźěl wot [[natrium]]a a [[kalium]]a w kamjeniznje wotkrył. Wón je [[alkaliski kow]] druheje periody [[periodowy system|periodoweho systema]] elementow. Litium je [[lochkometale|lochkometal]] a wobsedźi najmjeńšu [[hustosć]] pod [[standardowe wuměnjenje|standardowymi wuměnjenjemi]] krutych elementow. W elementarskej formje reaguje kaž wšě alkaliske kowy hižo při dótkanju z kóžnej włóžnotu a tak zawinuje ćežke wužraća a spalenja. Jeho wjazny su strowoty škody, ale wězo w zdawna snadnišim rozměrje hač tute jeje periodoweho susoda [[Berylium]].
+'''Litium''' (wědomostnje Lithium), [{{IPA|ˈliːtiʊm}}] (z {{ELSalt|λίθος|grjekskeho}} ''{{lang|grc-Latn|líthos}}'' „kamjeń“) je [[chemiski element]] ze symbolom Li a [[rjadowy ličbnik|rjadowym ličbnikom]] 3. Swoje mjeno dósta element, dokelž bu porno [[natrium]]ej a [[kalium]]ej w kamjeniznje namakany. Wón je [[alkaliski kow]] druheje periody [[periodowy system|periodoweho systema]] elementow. Litium je [[lochkometale|lochkometal]] a ma pod [[standardne wuměnjenje|standardnymi wuměnjenjemi]] najmjeńšu [[hustosć]] mjez krutymi elementami. W elementarnej formje reaguje kaž wšě alkaliske kowy hižo při dótkanju z kóžnej włóžnotu a zawinuje tak ćežke spalenja. Litiumowe wjazby su strowoće škódne, ale we wo wjele snadnišim rozměrje hač wone jeho periodoweho susoda [[Berylium]].
 [[Dataja:Lithium paraffin.jpg|200px|thumb|left|Litium w parafinje]]
-Litium bu 1817 wot [[Johan August Arfwedson]] wotkrył. Wón njewustupuje w přirodźe dla jeje wysokeje reaktiwnosć elementarny. Při [[rumowa temperatura|rumowej temperaturje]] je jenož na cyle suchim powětrje za dlěši čas stabilny, na włóžnym powětrje so na powjerchu spěšnje mutnošěra woršta z [[litiumowy hydroksid|litiumoweho hydroksida]] wutwori. Pomału reaguje tež na suchim powětrje k [[litiumowy nitrid|litiumowemu nitridej]]. Jako [[mikroelement]] je w formje jeho selow časty wobstatk wot [[mineralna woda|mineralneje wody]].
+Litium bu 1817 wot [[Johan August Arfwedson|Johana Augusta Arfwedsona]] wotkryty. Dla swojeje wysokeje reaktiwnosć w přirodźe w elementarnej formje njewustupuje. Při [[rumowa temperatura|rumowej temperaturje]] je jenož na cyle suchim powětrje za dlěši čas stabilny, na włóžnym powětrje so na powjerchu spěšnje mutnošěra woršta z [[litiumowy hydroksid|litiumoweho hydroksida]] wutwori. Pomału reaguje tež na suchim powětrje k [[litiumowy nitrid|litiumowemu nitridej]]. Jako [[mikroelement]] je w formje swojich selow časty wobstatk [[mineralna woda|mineralneje wody]].
-W čłowjekowym [[organizm]]je su małe mnóstwa litium na składźe; element pak njeje [[esencielny wobstatk jědźa|esencielny]] a žanu znatu biologisku funkciju nima. Najebać toho maja někotre litiumowe sele medicinski wuskutk a wuskutkuja při [[bipolarne mylenje|bipolarnych afektowych mylenjach]], [[manija|maniji]], [[depresija]]ch a [[klusterowe hłowybolenje|kluserowych hłowybolenjach]].
+W čłowjeskim [[organizm]]je su małe mnóstwa litium składowane; element pak njeje [[esencielny wobstatk jědźa|esencielny]] a žanu znatu biologisku funkciju nima. Přiwšěm maja někotre litiumowe sele mediciniski wuskutk a zasadźuja so pola [[bipolarne mylenje|bipolarnych afektowych mylenjow]], [[manija|manije]], [[depresija|depresije]] a [[klusterowe hłowybolenje|kluserowych hłowybolenjow]].
 == Noty ==
-<references/>
+<references />
-== Eksterne wotkazy ==
+== Wotkazy ==
 {{Wikisłownik|Lithium}}
 {{Commons|Lithium}}
-* [http://www.wiley-vch.de/templates/pdf/3527315780_c01.pdf Zusammenfassung über Alkalimetalle von wiley-vch] (PDF)
+* [https://web.archive.org/web/20070927185512/http://www.wiley-vch.de/templates/pdf/3527315780_c01.pdf Zusammenfassung über Alkalimetalle von wiley-vch] (PDF)
-* [http://periodic.lanl.gov/elements/3.html Los Alamos National Laboratory – Lithium] {{ref-en}}
+* [https://web.archive.org/web/20081223025604/http://periodic.lanl.gov/elements/3.html Los Alamos National Laboratory – Lithium] {{ref-en}}
 * [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Li/key.html WebElements.com – Lithium] {{ref-en}}
 * [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Li.html EnvironmentalChemistry.com – Lithium] {{ref-en}}
@@ Rjadka 108: / Rjadka 108: @@
 [[Kategorija:Antidepressivum]]
 [[Kategorija:Chemiski element]]
-[[af:Litium]]
-[[an:Litio]]
-[[ar:ليثيوم]]
-[[ast:Litiu]]
-[[be:Літый]]
-[[be-x-old:Літый]]
-[[bg:Литий]]
-[[bn:লিথিয়াম]]
-[[bs:Litijum]]
-[[ca:Liti]]
-[[co:Litiu]]
-[[cs:Lithium]]
-[[cv:Лити]]
-[[cy:Lithiwm]]
-[[da:Lithium]]
-[[de:Lithium]]
-[[el:Λίθιο]]
-[[en:Lithium]]
-[[eo:Litio]]
-[[es:Litio]]
-[[et:Liitium]]
-[[eu:Litio]]
-[[fa:لیتیوم]]
-[[fi:Litium]]
-[[fo:Lithium]]
-[[fr:Lithium]]
-[[fur:Liti]]
-[[fy:Litium]]
-[[ga:Litiam]]
-[[gl:Litio]]
-[[gv:Litçhey]]
-[[hak:Lî]]
-[[haw:Likiuma]]
-[[he:ליתיום]]
-[[hi:लिथियम]]
-[[hr:Litij]]
-[[ht:Lityòm]]
-[[hu:Lítium]]
-[[hy:Լիթիում]]
-[[id:Litium]]
-[[io:Litio]]
-[[is:Litín]]
-[[it:Litio]]
-[[ja:リチウム]]
-[[jbo:roksodna]]
-[[jv:Litium]]
-[[ka:ლითიუმი]]
-[[kn:ಲಿಥಿಯಮ್]]
-[[ko:리튬]]
-[[ksh:Lithium]]
-[[ku:Lîtyûm]]
-[[la:Lithium]]
-[[lb:Lithium]]
-[[lij:Littio]]
-[[lt:Litis]]
-[[lv:Litijs]]
-[[mk:Литиум]]
-[[ml:ലിഥിയം]]
-[[mr:लिथियम]]
-[[ms:Litium]]
-[[my:လီသီယမ်]]
-[[nds:Lithium]]
-[[new:लिथियम]]
-[[nl:Lithium]]
-[[nn:Litium]]
-[[no:Litium]]
-[[oc:Liti]]
-[[pa:ਲਿਥੀਅਮ]]
-[[pl:Lit (pierwiastek)]]
-[[pnb:لیتھیم]]
-[[pt:Lítio]]
-[[qu:Lityu]]
-[[ro:Litiu]]
-[[ru:Литий]]
-[[sa:लिथियम]]
-[[sah:Литиум]]
-[[sh:Litij]]
-[[simple:Lithium]]
-[[sk:Lítium]]
-[[sl:Litij]]
-[[sq:Litiumi]]
-[[sr:Литијум]]
-[[stq:Lithium]]
-[[su:Litium]]
-[[sv:Litium]]
-[[sw:Lithi]]
-[[ta:லித்தியம்]]
-[[th:ลิเทียม]]
-[[tl:Lityo]]
-[[tr:Lityum]]
-[[tt:Литий]]
-[[ug:لىتىي]]
-[[uk:Літій]]
-[[ur:سنگصر]]
-[[uz:Litiy]]
-[[vi:Liti]]
-[[wa:Litiom]]
-[[war:Lithium]]
-[[xal:Литион]]
-[[yi:ליטיום]]
-[[yo:Lithium]]
-[[zh:锂]]
-[[zh-min-nan:Li (goân-sò͘)]]
-[[zh-yue:鋰]]