Partizanski filmovi
Partizanski filmovi (ponekad i pod nazivom "antifašistički filmovi") označavaju filmski žanr koji je nastao u komunističkoj (titoističkoj) režimskoj filmskoj umjetnosti u republikama i autonomnim pokrajinama socijalističke Jugoslavije.
Ovaj žanr je s nizom svojih pravila i motiva sličnim američkom westernu ili japanskom jidaigekiju tipičan za režimsku jugoslavensku filmsku umjetnost. Većina ovih filmova se može svrstati i u kategoriju ratnih filmova.
Slično kao ratni filmovi drugih država partizanski filmovi su imali ideološku pozadinu te su imale funkciju održavanja uspomene na Drugi svjetski rat od 1941. do 1945. godine s idealiziranjem "bratstva i jedinstva" uz marksističku liniju predstavljanja etničkog identiteta kao "buržoaskog ideološkog konstrukta".[1]
Partizanski filmovi su često predstavljali „državne projekte“ za koje su izvajane velike svote sredstava, a često je u njima sudjelovao i veliki broj pripadnika Jugoslavenske narodne armije.[2] SFR Jugoslavija nije jedina koja je koristila ratne filmove za svrhu propagande i indoktrinacije pošto je ova praksa bila stvorena u SSSRu i SADu. Pojedini zapadni direktori koristili su vojne snage drugih zemalja ako vojne snage iz zemlje u koje potječu nisu bile voljne sudjelovati tokom snimanja ili ako je snimanje bilo preskupo. Tako recimo ratni filmovi Patton, Lawrence od Arabije su snimljeni u Španjolskoj, a Pad crnog jastreba je snimljen u Maroku uz statiste iz američke vojske. Titovi partizani prikazivali su se kao supraetničke borbene jedinice odgovarale monopolu službene kulture sjećanja na Drugi svjetski rat. Za neke od filmova o Titovim partizanima Tito ih je osobno cenzurirao, tako da direktno odražavaju stanje tadašnje indokrincije".[3] Filmovi su imali često propagandnu zadaću te bili u službi kulta ličnosti Josipa Broza Tita.[4] Prvi partizanski film socijalističke Jugoslavije "Slavica" je imao imao u roku od jedne godine više od dva milijuna gledatelja.[2] Ovaj ogroman broj se objašnjava činjenicom da su škole slale učenike na organizarano gledanje tih i drugih domaćih filmova.[2]
Pri prvoj značajnijoj krizi legitimnosti Titove Jugoslavije sniman je film Bitka na Neretvi (1969) s međunarodno poznatim zvijezdama Orson Wellsom, Yul Brynnerom i Curd Jürgensom.[nedostaje izvor] Čini se da je to bio posljednji veći filmski adut jugounitarizma.[5] Vrlo popularni filmski "partizani" bili su Boris Dvornik (Hrvat) i Velimir Bata Živojinović (Srbin). Pored velike popularnosti koju su imali u SFR Jugoslaviji u vrijeme snimanja neki su filmovi čak i danas (npr. Otpisani), popularni i u Kini.
Oružje i streljivo partizana u partizanskim filmovima su u glavnom “šarci“ i “šmajseri“. Prikazuje se da su ih partizani navodno zaplijenili od Nijemaca. Međutim su automatska oružja u partizanskim jedinicama bili su engleski automati tipa “sten“. Okviri su se nalazili s lijeve strane. Puškomitraljezi tipa “bren“ su bili prepoznatljivi po okviru s gornje strane. Patizanani su od listopada 1943. bili odjeveni u britanske uniforme. Do tada su su uglavnom nosili uniforme NDH. Prisilne mobilizacije u filmovima ne postoje. Prikazuje se u filmovima da partizanima svi rado prilaze a dezerterstva su nezamisliva stvar u partizanskim filmovima. U stvarnosti su upravo partizani bili formacija s najviše dezertera. Josip Broz Tito su u filmovima prikazuje kao genijalni vojskovođa. U stvarnosti nedostajala osnovna čansićka znanja: Nije znao primjerce čitati topografske zemljovide.
- Vurušić, Vlado. Jugoslavenski špageti-vesterni: propaganda i nostalgija // Globus, 12. studenoga 2009.
Podrobniji članak o temi: Popis partizanskih filmova- Slavica (Vjekoslav Afrić, 1947)
- Živjeće ovaj narod (Nikola Popović, 1947)
- Na svoji zemlji (France Štiglic, 1948)
- Zastava (Branko Marjanović, 1949)
- Barba Žvane (Vjekoslav Afrić, 1949)
- Trst (France Štiglic, 1951)
- Trenutki odločitve (František Čap, 1955)
- Opsada (Branko Marjanović, 1956)
- Pod sumnjom (Branko Belan, 1956)
- Dolina miru (France Štiglic, 1956)
- Sam (Vladimir Pogačić, 1959)
- Dobri stari pianino (František Čap, 1959)
- Signali nad gradom (Žika Mitrović, 1960)
- Akcija (Jane Kavčič, 1960)
- Veselica (Jože Babič, 1960)
- Kapetan Leši (Žika Mitrović, 1960)
- Balada o trobenti in oblaku (France Štiglic, 1961)
- Kozara (Veljko Bulajić, 1962)
- Mačak pod šljemom (Georgij Skrygin, 1962)
- Desant na Drvar (Fadil Hadžić, 1963)
- Dvostruki obruč (Nikola Tanhofer, 1963)
- Nikoletina Bursać (Branko Bauer, 1964)
- Ne joči, Peter (France Štiglic, 1964)
- Tri (Aleksandar Petrović, 1965)
- Konjuh planinom (Fadil Hadžić, 1966)
- Pogledu u zjenicu sunca (Veljko Bulajić, 1966)
- Diverzanti (Hajrudin Krvavac, 1967)
- Lelejska gora (Zdravko Velimirović, 1968)
- Bitka na Neretvi (Veljko Bulajić, 1969)
- Kad čuješ zvona (Antun Vrdoljak, 1969)
- Most (Hajrudin Krvavac, 1969)
- Zaseda (Živojin Pavlović, 1969)
- U gori raste zelen bor (Antun Vrdoljak, 1971)
- Makedonskiot del od pekolot/Makedonski dio pakla (Vatroslav Mimica, 1971)
- Prvi splitski odred (Vojdrag Berčić, 1972)
- Valter brani Sarajevo (Hajrudin Krvavac, 1972)
- Begunec (Jane Kavčič, 1973)
- Sutjeska (Stipe Delić, 1973)
- Mirko i Slavko (Branimir Tori Janković, 1973)
- Kapetan Mikula Mali (Obrad Gluščević, 1974)
- Užička republika (Žika Mitrović, 1974)
- Hitler iz našeg sokaka (Vladimir Tadej, 1975)
- Doktor Mladen (Midhat Mutapdžić, 1975)
- Vrhovi Zelengore (Zdravko Velimirović, 1976)
- Hajka (Žika Pavlović, 1967)
- Dvoboj za južnu prugu (Zdravko Velimirović, 1978)
- Boško Buha (Branko Bauer, 1978)
- Okupacija u 26 slika (Lordan Zafranović, 1978)
- Povratak (Antun Vrdoljak, 1979)
- Pakleni otok (Vladimir Tadej, 1979)
- Partizanska eskadrila (Hajrudin Krvavac, 1979)
- Nasvidenje v naslednji vojni (Živojin Pavlović, 1980)
- Pad Italije (Lordan Zafranović, 1981)
- Snađi se, druže (Berislav Makarović, 1981)
- Veliki transport (Veljko Bulajić, 1983)
- Igmanski marš (Zdravko Šotra, 1983)
- Gluvi barut (Bato Čengić, 1990)
- Duga mračna noć (Antun Vrdoljak, 2004)
- Narodni heroj Ljiljan Vidić (Ivan Goran Vitez, 2015)
- ↑ 'Peter Sankovič; Fakultet društvenih znanosti, Ljubljana ' [1]
- ↑ a b c Cristian Voß, Humbold Universität Berlin
- ↑ 'Vlado Vurusič; Globus ' [2]
- ↑ 'Jutarnji List, 11.11.2009' [3] Arhivirana inačica izvorne stranice od 10. kolovoza 2011. (Wayback Machine)
- ↑ 'Cristian Voß, Humbold Universität Berlin' [4]
| ||||||||||||||||||||