Suuria

Suuria
*Suuria*
Mma	Wenesueela
Alijunapiapa'a	Marakaaya
Anüiki aashajaanüka:	Wayuunaiki, alijunaiki, añú, Bari, Yukpa otta Japreria
Jalapünaasü	9°50′00″N 72°15′00″O
• Nümülo'use nuulia palaakai	16 m s. n. m. msnm
Saja'apüin mmakalü	63100 km²6.89% km²
O'ttusu no'u:	22 no'u kashikai apüriiru no'u chi juyakai 1864
Nanoujaka anain:	Chiquinquira
Wayuuirua eekalü sulu'u:	4 957 765 hab. way.
• Süyaawase wayuuirua sulu'u:	73,7 hab/km² way./km²
Nayaawase:	Suuriaje'ewai
Shikiipü'ü müinma yaa:	Manuel Rosales
Koorika postaala münaka:	545510
Nayaawase süpüla kachuweera:	0261
Ee'iyalaaya walekerü:	https://gobernaciondelzulia.gob.ve/

Tü Mma'ipakat Suuria (Alijunaiki: Estado Zulia) shiia wanee mma'ipakat saakaje 23 (piama shikii apünüinmüin) mma'ipakat yaa Wenesueela, tü Suuria sotpasuu Wuinka chaa Marakaaya. Tü Wuinka shiia muloüsuka sushawalie wuin soou Ameerika Uuchimüin siia yalaa ma'apunaa eesü tü muloüsuka sushawalie Peturolio siia kassü. Mioüsu tü shiipaje wanawakaa sumaa Kolomwia siia Wenesueela, chejee wopumüin sunainje Mmakat Wajiira chaa emüin uuchikaa Perijaa. Tü mma'ipakat'lirú Taachira, Merida siia Turüjiyo antirasu sumaa Suuria chejee suriiamüin ein ajalajüin wuinka Marakaayá siia tü mmakat Lara sumaa Falkón antirasu wuinpeje sunain Suuria.

Tü Mma'ipakat Suuria shiia antiraka washirakaa soou Wenesueela, siia eesü sulü apünajaa chaa suriiamüin siia Perijaa kajamüin anashatasu mma sumanaka Suuria tü sa'apaka shiia Pülana, Pa'a, Kakao, Asalaa, Jiime, Karwon, Maiki siia eke ein apünajaka chaaya.

Tü sunulia Wenesueela antusu chejee Marakaaya kajamüin musuu sukuwaitpaa; Antapasu tü Alijunaka chaa sumaiwa so'ü Juyaa 500, shiiraka kusinayuu kepiasu soou wuinka tü shipiaka musuu sain anua jimatusu sotpa wuinka Marakaaya sunainje turaa tü alijunaka shiitain sunulia mayaan "Tü Joüchonka Wenesiia" awanaja musiia sunainmüin Wenesueela.

Suchukuwaje Sunulia Suuria

Sunulia Suuria antusu sutuma wanee Jintut suchon chií toolo Cinera, alüwatashikai so'ü waneeirú kusina tü kepiasu chaa Mmakat Kolomwia, tü jintutko arajunusu sutuma sutchen siia su'upünaka tü jintutka nojotsu molüin sunain kassa; chií sushikai atkashi sumaa alijuna so'ü numain, outakaa niia sutuma alijuna, tü jintutka Suuria sutijapaa so'ü kassa awatasu susajüin niia, sojoitüin suchikeje müin einjatu pasalaa sutuma tü makaa.

Musuu suchiikeje sumaiwa, antushi wanee toolo Waimaral nulia nuchon chií toolo Mara, numürajaka tü jietka Suuria. Antusu Alijuna sunainmüin suchukuwaya outaka Suuria so'ü atkawa, müin sukuwaitpaa niiruin chií Waimaral ounushi ejewale niia, ni'itaka sunulia Suuria soou supüshuwayale Mmakat nainjaka.

Achiiki Suuria

Sutuma Alijuna tü Mmakat Suuria antunusu anain nutuma Alonso de Ojeda chaa Juyaa 1499 aapanusu sajapülü Wenesueela, suchikeje chaa Juyaa 1676 alatusu sajapülü Mma'ipakat Merida Santain chaa k'ritaa awanajasu sunulia sunain Sain Santaa chaa Marakaaya; sunain Juyaa 1786 apasu sajapülü mma'ipakat Suuria, Apuure, Warina, Taachira, Meriida siia Türujiya.

Sunain Juyaa 1810 akatalasu suliia Wenesueela, sunain tü atkawaka so'ü Anaaka ajutala akuwaitpaa; makatusu shimiwa sumaa Epaainya suchikeje so'ü kai 28 Eneroüli so'ü Juyaa 1821 tü Suuria akatalasu suliia Epaainya. So'ü kai ejatpaa tü Mioü Kolomwia (Gran Colombia) sunulia Suuria musuu Sudepartamentoin Suuria, suchikeje juyaa 1830 alatasu sajapülü Wenesueela suchukuwaya.

So'ü juyaa 1899 akettanusu Suuria sukaa mmakat sujupülüko joolü siia juyaa 1999 awanajunusu sulüjee tü ayataka sulü.

So'ü Sukuwaitpaa Mmakat Suuria

Tü sumioüshe mma'ipakat Suuria shiia 63.100 km² supushuwayale sukaa mma siia wuinka, tü makaa shiia 6,90% sunainje sumioüshe mmakat Wenesueela; shiia jaraika mma'ipakat mioü suchikeje Woliwar, Amasonaka, Apuree siia Waarika. Tü Suuria antirasu sumaa Sugolfoin Wenesueela chaa ipunamüin, chaa suriiamüin sumaa mma'ipakat Meerida siia Taachira, wuinpeje sumaa Falkon, Laara siia Turujiiyo siia wopumüin sumaa Mmakat Kolomwia Tü sunainwa Suuria musuu, tü awalatshi soou shiia 27,8 °C so'ü juyaa siia soou Perijaa ashakatusu sutuma ipunain shiia, tü anainwa juyaapüle shiia 300 mm chaa Wajiira siia 4.500 mm so'ü juyaa chaa Perijaa siia Katatunwa ein alatuin tü Shiyaa Juyaa Katatumwa (Rayo del Catatumbo). Tü Shiyaa Juyaa Katatumwa alatusu aipawai, suntapa sirumaka chejee Uuchi Perijaa tü makaa erajunusu sutuma Alijuna chejee wattapuna kajamüin anachon shiia; chaa sumaiwa tü arajunapusu sukaa anulia "Sulüsain Marakaaya" kaajatu shiruin anuwaka wattaje supüla shiawatuin mma'pakat Suuria.

Mma Sulü Mma'ipakat Suuria

Sulü Suuria ees 21 (Piama Shiiki sumaa Waneshi) Mma siia 107 mma joü

Sunulia Mmakat	Outkapüle Mma	Sunulia Mmakat	Outkapüle Mma
Almirante Padilla	Pa'akai (El Toro)	Baralt	San Timoteo
Kawimaa	Kawimaa	Katatumwa	Encontrados
Kolon	San Carlos chaa Suuria	Puransiiko Javier Pulgar	Puebulo Jeket-Tü Kaula
Jesús Enrique Losada	Concepción	Jesús Maria Semprum	Kasiwa-Tü Kuwo
Cañada de Urdaneta	Concepción	Lakuniyaa	Ciudad Ojeda
Machiques chaa Perijaa	Machiques	Maara	San Rapaelü Majana
Marakaaya	Marakaaya	Mirantaa	Puetta je Altagracia
Wajiira	Karouya	Rüsario Perijaa	Tü Villa chaa Rüsario
San Puransiiko	San Juransiiko	Santa Rita	Santa Rita
Simon Woliwaa	Tia Juana	Suküree	Wowuree
Valmores Rodrigues	Wachakera

Wayuu Sulü Mma'ipakat Suuria

Chaa sumaiwa siglo XVI kepiasu sulü Suuria waneeirú kusinaayu supushi antaka chejee wattapüna tü shiia Waraos siia Kariwe antaka yamüin sunainje 11.000 juyaa chaa sumaiwa. Tü Wayuu shiia muloüsuka akuwaitpaa yaa Suuria, sumaiwa tü wayuu waraitusu suchirua shiküin kajamüin nojotsu ein mürüt, suntapa Alijunaka antusu sumaa tü mürütka, Kulüla, siia eke ein choujain sunain Wayuu, joolü so'ü kai tü wayuukalirú atijaitpaa supüshuwayale kassaka; eipaa Wayuu ee ekirajain, ees Wayuu washit siia eke ein. Musuu sukuwaitpaa kusunayuu soou Suuria: Tü Wayuu (168.318 kepiaka Suuria), Añu (17.437), Yuupa (7.500), Bari (1.520) siia Japüreriia (95).

Tü Pueulo Wayuu

Tü Wayuukalirü su'umainsü 12.000 km2 soou mmakat Wajiira, sulü mma'ipakat Suuria ein Wenesueela. Tü su'umain Wayuu sotpaasü Palaaka Kariwe, tü mmakat wajiira Wenesueela pasanainsü sunain Kolomwia siia Wenesueela.

Tü Wayuukalirü shiia tü wayuu kusina maimaka sulü Wenesueela siia Kolomwia; shiia 8% kepiasuka sulü mma'ipakat Suuria, tü suyashe sulitirüin tü 118.154 wayuu, tü 97% wayuukalirü yootusu sunuiki tü Wayuunaiki. Tü wayuukalirü sulü Kolomwia siia Wenesueela antusu anainmüin 400.000 wayuu supüshuwayale.

Suchukuwaje Wayuu

Sunulia: Wayuu (alijunaiki: Guajiros)
Jalasü shiia: Soou Mma'ipakat Suuria ein Wenesueela
Suyashe'puna Alijuna: Sulü Wenesueela 293.777 Wa. (Ayawajuna 2001)
Sunüiki: Wayuunaiki