Tvrđa

Tvrđa
Plano de Tvrđa en 1861.
Edificio
Tipo	Traza italiana
Localización	Osijek, Croacia
Coordenadas	45°33′40″N 18°41′46″L
Tvrđa Localización de Tvrđa en Croacia.
Construción
Inicio	1693
Remate	1735
Equipo
Arquitecto(s)	Mathias von Kaiserfeld (1691) Maximilian Gosseau de Henef (1712)
Contratista	Imperio Habsburgo
Outros	Materiais: Pedra calcaria e ladrillo
[ editar datos en Wikidata ]

Tvrđa, o casco antigo da cidade de Osijek, Croacia, é o maior e mellor conservado conxunto de construcións barrocas dese país. Conformado por unha traza italiana construída polos Habsburgo na beira dereita do río Drava, para o World Monuments Fund (WMF) é un «exemplo único dun centro urbano barroco militar, administrativo e comercial do século XVIII».

A traza italiana construíuse nas inmediacións da Osijek medieval despois da derrota das forzas otomás en 1687, dada a importancia estratéxica da cidade. A edificación comezou en 1712 con base nos planos de Mathias von Kaiserfeld e, posteriormente, Maximilian Gosseau de Henef. Tres anos despois completáronse os cinco baluartes e dous enreixados planificados, mentres que para 1735 concluíuse a construción da cidade interior e tres bastións adicionais no norte. No momento da súa conclusión era a fortaleza dos Habsburgo máis grande e avanzada na fronteira co Imperio Otomán. Rodeado con muros e valados, contaba con catro portas principais en cada un dos puntos cardinais. En 1717 engadiuse iluminación e, a partir de 1751, foi o primeiro sitio de Croacia con subministración pública de auga.

Despois do Congreso de Berlín de 1878 reduciuse a súa importancia militar, pois mellorou a estabilidade na rexión. Pola súa banda, na década de 1920 destruíronse a maioría dos muros e fortificacións do lugar posto que representaban un obstáculo para o desenvolvemento de Osijek. Só se conservou a porción norte das murallas e a súa porta, coñecida como «porta de auga» (en croata: vodena vrata), e partes de dous bastións. Así mesmo, quedou intacto o centro da cidade que alberga igrexas, museos, escolas, edificios públicos, restaurantes e bares. Tamén sufriu danos significativos durante a Guerra de Croacia, polo que foi engadida á lista de 1996 de sitios máis ameazados desenvolvida polo WMF. En 2005, presentouse para a súa consideración como posible Patrimonio da Humanidade.

Historia

Eras medieval e otomá

Tvrđa desde a beira oposta do río Drava, na posible localización da ponte de Suleiman.

O centro da Osijek medieval, cuxo nome se rexistrou por vez primeira no ano 1196, localizábase nas beiras do río Drava. Desde comezos do século XII era un asentamento comercial e portuario, beneficiado pola súa localización ao sur de Buda e Pécs. Albergou a igrexa románica da Santísima Trindade e entre 1526 e 1687 permaneceu baixo control do Imperio Otomán. Con todo, non se modificou significativamente o seu deseño, aínda que con templos islámicos e edificios públicos adquiriu unha aparencia oriental. Co paso dos anos, conserváronse algúns rastros dese poboamento.

Adquiriu recoñecemento internacional durante o período otomán grazas á «ponte de Solimán», cuxa construción iniciou İbrahim Pasha o 16 de agosto de 1526 por orde de Suleiman o Magnífico. Conectaba Osijek con Darda e era un camiño de madeira sobre pías de aproximadamente sete quilómetros de longo e seis metros de ancho. En 1664, o señor feudal croata Nikola Zrinski ordenou incendialo, con todo, reconstruíuse durante o goberno de Suleiman II, para ser reducido a cinzas en 1686 a mans das tropas dos Habsburgo.

Deseño e construción

Primeiro deseño de finais do século XVII

En 1687, comezou o desenvolvemento do asentamento militar en Tvrđa cando os exércitos dos Habsburgo expulsaron os otománs da cidade no marco da Gran guerra turca. Para Luís Guillermo de Baden-Baden, comandante en xefe do exército Imperial, a localización de Osijek tiña unha importancia estratéxica excepcional na guerra contra os turcos. Por tanto, instou á reparación das murallas e propuxo a construción dunha fortaleza con base nos principios de enxeñaría militar de Vauban.

En 1690, estableceuse o maxistrado da cidade cando aínda estaban en desenvolvemento os planos para o novo forte. Un documento de agosto do mesmo ano cualificaba de «ruinosa» a condición do asentamento. Dous meses despois, o 29 de outubro, os otománs atacaron por sorpresa. Con todo, foron repelidos grazas a unha defensa ben organizada e, o 6 de novembro, retiráronse logo dun breve asedio. Tal suceso apurou a construción das novas fortificacións. A conversión de Tvrđa nunha fortaleza barroca baseouse nos planos que o enxeñeiro Mathias von Kaiserfeld ideou en 1691.

Segundo deseño do século XVIII

O antigo Palacio do comando xeral de Eslavonia móstrase, xunto cun plano de Tvrđa e o monumento á Santísima Trindade, no reverso do billete de 200 kunas.

O plano orixinal de Tvrđa deseñouse ante a necesidade de reforzar as murallas da cidade, pero non consideraba o redeseño do interior e pretendía un desenvolvemento descontrolado. Por tanto, Maximilian Gosseau de Henef ideou novos planos para un forte na beira dereita do río Drava. O enxeñeiro militar quedou a cargo da planificación cando xa comezara a construción. A partir de agosto de 1712, enxeñeiros austríacos, supervisados por Johann Stephan von Beckers —comandante do forte—, edificaron cuarteis, os cuarteis xerais do persoal, igrexas e mosteiros. Todo foi rodeado por un sistema de fosos, baluartes e sitios para artillaría con base no deseño de Gosseau, que seguiu o modelo das fortificacións militares holandesas de terras baixas.

En 1715, xa se completaran os cinco bastións e dous enreixados planificados. Ao ano seguinte engadiuse unha porta na área oeste que conducía a unha porción da cidade coñecida como Gornji Grad (en galego, cidade alta). En 1721, completouse a construción da obra exterior na beira oposta do Drava, deseñada como cabeza de ponte e para brindar protección desde o norte. Até 1783, engadiuse unha última porta, que levaba cara a outra zona da cidade chamada Donji grad (en galego, cidade baixa). A cidade interior rematouse de construír en 1733 e dous anos despois xa existían dous bastións adicionais no norte, xunto cunha oficina de correos, unha oficina de construción e un hospital. Por tanto, o forte completo estaba conformado por «oito baluartes, dúas armerías, dous almacéns grandes, os cuarteis xerais da gornición, unha corte militar, unha oficina de construción, un médico da gornición, unha caseta do sentinela, apartamentos de oficiais, un hospital militar e sete cuarteis». As fortificacións abarcaban unha área dunhas oitenta hectáreas, co que era a maior fortaleza da fronteira co Imperio Otomán.

O plano de Gosseau consideraba espazos para a construción de igrexas onde anteriormente se situaban as mesquitas. Nun inicio eses lugares usáronse como igrexas, pero en 1709 os franciscanos comezaron a construción dunha igrexa barroca, consagrada en 1732. Pola súa banda, entre 1699 e 1705 edificouse un mosteiro franciscano ao que se lle engadiu, entre 1731 e 1733, unha nova á. Tal sección acabou por converterse nun novo mosteiro en 1761. En 1725, logo de levantar o seu propio mosteiro, as xesuítas empezaron a erixir a igrexa freguesa de San Miguel Arcanxo que, a pesar de estar incompleta, comezouse a utilizar en 1734. En 1730, tamén se levantou unha columna da Santísima Trindade na praza principal do forte como monumento da peste, que presentaba volutas con pedestais e catro protectores contra a enfermidade. Cincuenta e catro anos despois engadíronse catro pedestais máis e a súa respectiva estatua dun santo. Doutra banda, en 1717, Tvrđa contaba xa con iluminación e, en 1751, iniciouse nese lugar o primeiro sistema de subministración pública de auga.

A mediados do século XVIII había unhas 35 pousadas no lugar, é dicir, aproximadamente unha pousada por cada tres edificios do forte. Nun deses sitios quedou o príncipe Xosé cando visitou Osijek. Xa como Xosé II, en 1786, decretou a fusión de Gornji Grad, Donji grad e Tvrđa nun único concello municipal.

Séculos XIX e XX

A «porta de auga» (en croata: vodena vrata) en Tvrđa.

Xa para a segunda metade do século XVIII non había —ou había moi poucas— novas construcións en curso. Incluso o mantemento do forte acabou por converterse nunha carga. En 1809, Osijek recibiu o status de cidade real libre. O seu concello instalouse nun edificio localizado na esquina sueste da praza principal de Tvrđa.

No entanto, a súa importancia militar reduciuse ante o incremento da estabilidade militar e política na rexión que produciu o Congreso de Berlín de 1878. Na década de 1870 demoléronse dous bastións no noroeste, o que permitiu a construción do parque de Ambrosio (en croata: Ambrozijev perivoj). En 1881, iniciouse a edificación da Real Escola de Gramática e, en 1890, terminouse a Real Escola Secundaria Xeral. Dezasete anos máis tarde levantouse un seminario episcopal na esquina suroeste da praza principal. Os anteriores foron os únicos edificios construídos no interior dos muros de Tvrđa nas últimas tres décadas do século XVIII.

Coa expansión de Osijek, a presenza do forte acabou por entorpecer o desenvolvemento urbano. Por tanto, entre 1923 e 1926, derrubouse a maioría das murallas para permitir a construción dunha vía tranviaria eléctrica. En 1958, demoleuse a última polvoreira, localizada detrás da igrexa do Arcanxo Miguel. A pesar da destrución da maior parte das fortificacións —só se conservaron dous bastións e o muro norte coa súa «porta de auga»—, o centro da cidade quedou intacto. Posteriormente, o Exército Popular Iugoslavo mantivo unha gornición e un hospital militar no lugar. No entanto, na década de 1980 abandonáronse gradualmente os edificios e adaptáronse como talleres para pintores e escultores locais. Doutra banda, a Guerra de Croacia causou danos estruturais no lugar a causa do colapso de teitos, paredes e pisos, o que, á súa vez, ameazou as esculturas e murais que carecían da debida protección.

Legado

Mapa de Tvrđa.

Logo de perder importancia militar no século XIX, Tvrđa pasou a ser un centro administrativo, educativo e cultural de Osijek e da rexión. Neste sentido, foi en Tvrđa onde se organizou a primeira escola de Osijek; en 1707, introduciuse o primeiro programa educativo, tempo despois expandido e renovado. Vinte e oito anos despois comezou a funcionar a primeira imprenta. Doutra banda, nas escolas de Tvrđa estudaron os gañadores do premio Nobel Leopold Ružička e Vladimir Prelog.

Así mesmo, a reitoría e a facultade de agricultura da Universidade de Osijek ocuparon o Palacio do comando xeral de Eslavonia, mentres que a facultade de tecnoloxía de alimentos localizouse nun edificio que antigamente se empregaba como hospital militar. De acordo co censo de 2001, no distrito había 10 277 residentes en 3310 fogares. Pola súa banda, o interior da fortaleza alberga restaurantes, bares e o Museo de Eslavonia, un dos museos de tipo xeral máis grandes de Croacia. O santo patrón de Tvrđa é o Arcanxo Miguel, cuxa festividade —29 de setembro— conmemórase como o día da cidade.

Patrimonio

Para o World Monuments Fund (WMF) Tvrđa é «exemplo único dun centro urbano barroco militar, administrativo e comercial do século XVIII». Así mesmo, foi engadido na lista tentativa de Croacia para a súa consideración como posible Patrimonio da Humanidade. Dados os danos que sufriu durante o conflito militar —ao redor do 90 % dos edificios sufriron algún grao de dano—, foi engadido na lista de 1996 de sitios máis ameazados desenvolvida polo WMF. Con todo, non se volveu a agregar desde entón.

O antigo Palacio do comando xeral de Eslavonia, un plano de Tvrđa e o monumento á Santísima Trindade móstranse no reverso do billete de 200 kunas. Doutra banda, en 1999, estableceuse a Axencia para a Restauración de Osijek Tvrđa (en croata: Agencija za obnovu osječke Tvrđe), co obxectivo de protexer, restaurar e revitalizar Tvrđa. O proceso buscaba preservar as características arquitectónicas, históricas e estéticas do lugar de acordo cos principios establecidos polo Consello Internacional de Monumentos e Sitios, aínda que preservando a súa natureza multifuncional. Considerouse tamén a colaboración internacional, particularmente co Consello de Europa. Tales esforzos lévanse a cabo co financiamento conxunto dos gobernos de Croacia, o condado de Osijek-Baranya e a cidade de Osijek.

Vin moitas cidades europeas, pero nunca atopei un desenvolvemento idéntico polo que un núcleo urbano existente se convertera nunha fortificación, ou un plan urbanístico semellante.

Ive Mažuran, experto en Tvrđa.