Exeo (rei de Atenas)

Exeo consultando a Temis, pitia do Oráculo de Delfos (kilix ática de figuras vermellas atribuída ó pintor de Codro, 440-430 a.C., procedente de Vulci)

Na mitoloxía grega, Exeo foi o noveno rei de Atenas, fillo de Pandión e, polo tanto, sucesor do mítico rei Cécrope. Outras fontes fano fillo de Esciro , un dos habitantes de Mégara, e posteriormente sería adoptado por Pandión . Exeo é coñecido por ser o pai do heroe Teseo.

Pandión fora expulsado de Atenas polos fillos de Metión. Refuxiouse en Mégara e alí casou con Pilia, da que tivo catro fillos, sendo Exeo o primoxénito. Pilia era filla do rei Pilas, de Mégara, e Pandión terminou herdando o trono da cidade.

Cando morreu Pandión, Exeo e os seus irmáns (Niso, Palas (ou Palante) e Lico), atacaron a Ática e reconquistaron Atenas. Expulsaron ós fillos de Metión e repartíronse o goberno da Ática, se ben Exeo, como primoxénito, quedou co goberno de Atenas e a maior parte do territorio. Niso reinou sobre Mégara, Lico sobre Eubea e Palas sobre o sur da rexión. Ó final, Exeo fíxose cos territorios dos irmáns.

"Á morte de Pandión, os seus fillos marcharon contra Atenas, expulsaron ós Metiónidas e dividiron en catro partes o reino, pero Exeo fíxose con todo o poder".

(Pseudo-Apolodoro: Biblioteca mitológica III, 15, 6)

Exeo expulsou a Lico do seu territorio, obrigándoo a refuxiarse en Mesenia e posteriormemnte, a Palas. Niso xa fora derrotado e morto por Minos de Creta, grazas á traizón de Escila, filla de Niso, que lle facilitou a conquista de Mégara.

Exeo casou primeiro con Meta, filla de Hoples, e, tras repudiala, con Calcíope, filla de Rexenor. Non tivo fillos de ningunha e, supoñendo que se debía á cólera de Afrodita, foi consultar ó Oráculo de Delfos. A pitia Temis deulle unha resposta que non soubo interpretar:

"O tapón que sobresae do odre, ti, o mellor dos homes, non o quites antes de chegares ó alto de Atenas".

(Pseudo-Apolodoro: Biblioteca mitológica III, 15, 6)

Á volta a Atenas parou no palacio do rei Piteo, en Trecén, quen si que o comprendeu. Piteo emborrachou a Exeo e fixo que se deitara coa súa filla Etra, á que deixou embarazada. Pero a lenda conta que esa mesma noite, ou a véspera, Etra foi ofrecer un sacrificio a unha illa próxima, instigada por Atenea, e alí foi violada por Poseidón, polo que Teseo tanto pode ser fillo de Exeo como de Poseidón .

Ó día seguinte, Exeo continuou viaxe pero advertiu a Etra que, se tiña un fillo varón, non lle dixera o nome do pai (por temor á vinganza dos seus sobriños). Ademais, agochou as súas sandalias e a súa espada baixo unha gran rocha e díxolle que, cando o meniño medrase, atoparía baixo a rocha o modo de como recoñecer o seu pai.

Xa en Atenas apareceu Medea, abandonada por Xasón e expulsada de Corinto, buscando a protección de Exeo. Este casou con ela coa esperanza de que os seus feitizos lle permitiran concibir un fillo, pese ó avanzado da súa idade, se ben outras fontes din que lle prometeu a Exeo superar a súa esterilidade a cambio de casar con ela. O caso é que, efectivamente, Medea deulle un fillo, ó que chamaron Medo.

"Medea chegou a Atenas e, casando alí con Exeo, enxendrou un fillo, Medo... Este dominou a moitos bárbaros e chamou a todo o territorio baixo o seu poder Media".

(Pseudo-Apolodoro: Biblioteca mitológica I, 9, 28)

Teseo chegando a Atenas e sendo recoñecido por Exeo grazas á súa espada (crátera de figuras vermellas, c. 410-400 a.C.)

Teseo foi criado en Trecén e cando cumpriu os 16 anos Etra considerou chegado o momento de confesarlle o segredo do seu pai. Teseo levantou a rocha sen problemas e recolleu as sandalias e a espada, e decidiu presentarse ante o seu pai en Atenas. No camiño cara Atenas matou numerosos bandidos e monstros, así que chegou precedido da sona de heroe coma Heracles. Exeo, que non o recoñeceu, sentiu medo daquel estranxeiro pero Medea soubo decontado quen era e a que viña, así que convenceu a Exeo de que o invitara a palacio e poder matalo envelenándoo, por ser probablemente un conspirador . Teseo aceptou, sen darse a coñecer, e durante a comida sacou a espada que lle deixara o pai baixo a rocha. Exeo deuse de conta entón de quen era e verteu a copa que Medea lle preparara co veleno, para recoñecer oficialmente ó fillo e expulsar a Medea e ó fillo. Ovidio conta que Exeo xa lle dera a Teseo a copa con veleno, con acónito, para sermos exactos, cando recoñeceu o pomo da espada que este levaba ó cinto e arrincoulle a copa das mans .

Exeo, ó chegar a Atenas, convocara os Xogos Panatenaicos, nos que Androxeo, fillo de Minos venceu a tódolos participantes. Vista a súa forza, Exeo mandouno a matar o Touro de Maratón pero este matouno a el. . Por esta razón, Exeo foi considerado culpable da morte de Androxeo , como vinganza, Minos atacou e someteu a Atenas, impoñendo un tributo anual de sete mozos e sete mozas atenienses que serviran de alimento a Minotauro. Para acabar con esa sangría, Teseo presentouse voluntario para ser incluído nese grupo de vítimas, coa intención de matar a Minotauro. Exeo, xa ancián, pediu a Teseo que no seu regreso izaran velas brancas se conseguía matalo, ou mantiveran as negras habituais se fracasaba no intento, pero Teseo esqueceu esa advertencia e aportou a Atenas co velame negro. Cando Exeu veu o barco creu que Teseo morrera e suicidouse lanzándose ó mar. Desde entón, ese mar coñécese como mar Exeo.

"Teseo, cando se fixo á mar, olvidouse de cambiar as velas negras e entón, o seu pai Exeo, crendo que Teseo sucumbira ante o Minotauro, precipitouse ó mar que se chamou por el, Mar Exeo".

(Hixino: Fábulas 43, 2)

Véxase tamén

Bibliografía

• Grimal, Pierre (1981). Diccionario de mitología griega y romana. Paidós. ISBN 9788449324574.  (en castelán)
• Hixino (2009). Fábulas mitológicas. Alianza Editorial. ISBN 9788420650722.  (en castelán)
• Ovidio (2015 (reimpr. 2017)). Metamorfosis. Tradución de Antonio Ramírez de Verger. Alianza Editorial. ISBN 9788420697208.  (en castelán)
• Pseudo-Apolodoro (2016). Biblioteca mitológica. Alianza Editorial. ISBN 9788491044277.  (en castelán)