Evanxeo de Lucas

Folio 13-14 do Papiro 45, cun fragmento manuscrito en grego do Evanxeo de Lucas.

O Evanxeo de Lucas é o terceiro libro do Novo Testamento dentro da Biblia. Recolle unidades de predicación constituídas por feitos da vida de Xesús de Nazaret e tamén ditos, a maioría moi probablemente da denominada fonte Q. Constitúe unha unidade literaria cos Feitos dos Apóstolos

Autor

O Evanxeo de Lucas non contén ningunha referencia expresa a un posible único autor. Hai que agardar ao século II cando Ireneo de Lión menciona a un compañeiro de Paulo de Tarso, Lucas, como o autor dun Evanxeo e o relato das andanzas daquel.

Miniatura coa representación do evanxelista Lucas nos Evanxeos de Geladi, Xeorxia (século XI)

O Canon Muratori confirma o anterior, ao afirmar que Lucas era médico e que non coñeceu a Xesús en persoa. O marcionismo recoñecía como único evanxeo válido o de Lucas. O Prólogo Antimarcionita, ao falar deste e outros evanxeos, menciona a Lucas como oriúndo de Antioquía de Siria, compañeiro de Paulo e morto polo nome de Xesús.

Se se lle da verosimilitude a estas fontes, é doado conectar o personaxe co mencionado polo propio Paulo na súa Carta aos colosenses que denomina a Lucas como o meu querido médico.

A atribución da autoría adoitaba facerse para darlle autoridade a un texto. O feito de escollerse un personaxe secundario e non un apóstolo pode ser un indicio de veracidade.

O que si é seguro é que o autor deste evanxeo é o mesmo que o autor de Feitos dos Apóstolos, que o autor entende como continuación natural do evanxeo.

Como sucede cos outros dous Evanxeos sinópticos, este escrito comparte con eles algunha das súas fontes. Consonte coa teoría das tres fontes, comunmente admitida polos expertos, o Evanxeo de Lucas toma elementos de:

• O Evanxeo de Marcos, máis antigo e que Lucas coñecía.
• A chamada Fonte Q, colección de ditos e feitos de Xesús, que circulaba polas primeiras igrexas e que é común aos evanxeos de Mateo e Lucas.
• As fontes propias de Lucas, por exemplo, o relato da infancia de Xesús, parábolas de especial sona ou himnos que reflicten estilos que evocan moi de preto ás primeiras comunidades xudeocristiáns que contrastan co resto dos textos.

Despois, no seu labor propio de autor, Lucas ordena este material seguindo unha estrutura de camiño que sae de Nazaret e chega a Xerusalén.

Data de composición

Cadro de Van Gogh sobre a parábola do bo samaritano. Esta é relatada no Evanxeo de Lucas (10, 29-36)

Hai quen sonstén unha data temperá debido a que nos Feitos dos Apóstolos non se cita a morte de Paulo. Con todo, a utilización de materiais do Evanxeo de Marcos situaríao nunha data posterior ao ano 70, no albor da segunda xeración de cristiáns. A data límite a proporcionarían os textos do marcionismo que ao redor do ano 150, ao considerar como único evanxeo o de Lucas, supoñen xa un espallamento significativo do texto.

O rango temporal máis aceptado para a composición móvese entre o 70 e o 80, pois na profecía da destrución do Templo de Xerusalén incorpóranse numerosos detalles do propio feito real.

Lugar de composición

Ireneo considera que foi escrito xa en Roma e o Prólogo Antimarcionita en Acaia. A primeira hipótese pode apoiarse en que Lucas é o único evanxelista cuxo marco referencial é o conxunto do Imperio. Para el, o lago de Xenesaret non é o mar de Galilea, vencella o nacemento de Xesús co Decreto do Emperador Octavio Augusto, a predicación de Xoán o Bautista sitúase no décimo quinto ano do reinado de Tiberio e o camiño de Paulo remata en Roma.

Lingua

O evanxeo está escrito en grego por un autor que dominaba un certo rexistro culto desta lingua e coñecía técnicas de composición propias do helenismo e as súas escolas de retórica. Tiña tamén un bo coñecemento do Antigo Testamento. Ademais do Evanxeo de Marcos, no que introduce subordinadas e un vocabulario máis culto, troca os termos hebreos polos seus equivalentes gregos e o texto dos ditos (Q) centrado no amor ao inimigo e máis conciso que o Evanxeo de Mateu.

Estrutura

Ilustración copta do milagre da curación da man tolleita (Lucas 6, 6-11) obra de Ilyas Basim Khuri Bazzi Rahib cara ao ano 1684.

Lucas estrutura o Evanxeo, igual que despois fará cos Feitos dos Apóstolos, como un camiño, neste caso desde Nazaret, a terra de Xesús, ata Xerusalén, a capital do pobo elixido. Este xeito de presentar a mensaxe de Xesús fai que, chegado o caso, o autor achegue datos xeográficos incoherentes co que se sabe de Palestina.^{[Cómpre clarificar]} Pódense facer varios apartados no escrito:

• Evanxeo de infancia.
• Predicación en Galilea
• Camiño de Xerusalén.
• Predicación en Xerusalén.
• Paixón e morte de Xesús.
• Resurrección e relatos de aparicións, Ascensión.

Destinatarios

Está dedicado a Teófilo, que podería ser unha persoa concreta ou calquera amante de Deus. Considérase que os destinatarios eran cristiáns chegados dende o paganismo, apoiándose esta teoría en que se suprimen os temas propios dos xudeus e, tamén, porque se explican as institucións palestinas.

Ademais, o mundo vital dos destinatarios semellan as clases humildes do Imperio Romano. No Evanxeo de Lucas existen ameazas e condenas radicais aos ricos que contrastan con certa espiritualización da opción polos pobres que aparece no Evanxeo de Mateu (o nacemento de Xesús nun presebe, o anuncio aos pastores e non aos magos de oriente, os ais xunto a unhas lacónicas benaventuranzas que proclaman a felicidade dos pobres e esfameados, a parábola do rico epulón e o pobre Lázaro, a conversión de Zaqueo que devolve o froito da extorsión, a figura da Virxe María como a mociña humilde que arela que Deus derrube aos poderosos...). A mensaxe de perdón con independencia do cumprimento da Torá de Moisés aparece en parábolas e feitos de Xesús con especial énfase (a parábola do fariseo e o publicano, escena coa prostituta, o fillo pródigo, loanza do estranxeiro herético samaritano na parábola do mesmo nome, a promesa do Paraíso a un dos crucificados, o perdón dos que o crucificaban e se burlaban..). A mensaxe diríxese, xa que logo, especialmente a xentís ou pagáns de clases baixas, dunha segunda xeración de cristiáns non tanto de medios rurais nos que se moveu Xesús sobre todo, senón de comunidades urbanas inseridas na vida das cidades do Imperio. A mensaxe de solidariedade dirixida aos ricos fala tamén dunha certa heteroxeneidade económica. A todos eles se lles presenta Xesús como o Mesías agardado por Israel que trae unha boa nova, unha mensaxe de perdón universal do que deriva unha conversión que supón o seguimento incondicional de Xesús, o amor ao inimigo, a solidariedade cos pobres e a ameaza aos ricos e farturentos. Albíscase nisto unha certa concomitancia coa mensaxe sobre a fe e a graza en Paulo de Tarso.

O touro, representación simbólica do evanxelista Lucas. Videira medieval da Igrexa de Santa Margarida e Remixio (Seething, Reino Unido)

Teoloxía de Lucas

O Evanxeo de Lucas insiste no carácter universal da mensaxe de Xesús, polo que presenta a súa xenealoxía dende Adán (considerado pai da humanidade). É o evanxelista que máis alude a oración e a presenta como necesaria para acadar a vida eterna. Como xa foi indicado, insiste na pobreza e presenta aos pobres como os amigos de Xesús. O arrepentimento do pecado e a humildade son cualidades fundamentais no seu relato negando a salvación polo cumprimento da lei mosaica. Doutra parte, entende a Xesús coma a cerna do tempo: antes del está o de Israel, e despois del o da Igrexa, que rematará coa súa vinda no final dos tempos.

Edicións en galego

Ao abeiro do Concilio Vaticano II a Igrexa Católica autorizou o emprego de linguas vernáculas na liturxia, facendo necesaria a tradución da Biblia á lingua galega. Deste xeito, a editorial SEPT editou en 1965 a primeira edición dos Evanxeos baixo o título A Palabra de Deus: Os Evanxeos sendo Manuel Espiña Gamallo e Xosé Morente os seus tradutores. En 1980, dentro do proxecto de tradución por enteiro da Biblia, de novo a editorial SEPT, publicou o Novo Testamento en galego, sendo Xosé Manuel Rodríguez Pampín e Andrés Torres Queiruga os responsables da tradución do Evanxeo de Marcos dende o orixinal grego.

Véxase tamén

Bibliografía

• Gregory, A. The Reception of Luke and Acts in the Period before Irenaeus. Looking for Luke in the Second Century, Tübingen 2003.
• Heil, C. Lukas und Q, Berlín 2003.
• Miquel, E. Amigos de esclavos, prostitutas y pecadores, Estella, 2007
• Hengel, M. Acts and the History of Erliest Christianity, Philadelphia 1979

Ligazóns externas

• Evanxeo de Lucas
• Evanxeo de Lucas (en latín)