Alfabeto glagolítico
| Historia do alfabeto |
|---|
|
Idade de Bronce Medio ss –XIX - -XV
|
| Meroítico s. –III. |
| Xenealoxía completa |
O alfabeto glagolítico ou Glagolitza é o máis antigo alfabeto eslavo. Foi creado na Bulgaria por San Cirilo. O seu código ISO 15924 é Glag.
Historia
[editar | editar a fonte]Este alfabeto eslavo foi introducido no reino da Gran Moravia no século IX polos santos Cirilo e Metodio como axuda á evanxelización das poboacións da Gran Moravia, pero tamén se usou para a evanxelización de Bulgaria. A orixe do nome é a antiga palabra eslava «glagoljati» que significa «falar». Expandiuse pola actual Croacia, en Bulgaria e mesmo ata Montenegro. Foi prohibido polo papa e desapareceu case completamente no século X. É a orixe do alfabeto cirílico desenvolvido polos discípulos de Cirilo.
Características
[editar | editar a fonte]O alfabeto ten dúas variantes: redonda e cadrada[1]. A variante redonda está dominada por círculos e curvas lixeiras, a variante angular (ou croata) comprende numerosos ángulos rectos e ás veces trapecios. A variante angular utiliza numerosas ligaduras tipográficas que se poden comparar cos alfabetos latinos ou cirílico.
A seguinte táboa representa cada letra clasificada alfabeticamente, cunha representación da súa variante cadrada, o seu nome, a súa representación fonética aproximada, a letra grega equivalente utilizada literalmente (se é posíbel), e a letra en cirílico moderno correspondente se existe. Os nomes de «Jer» a «Jus» escríbense tamén «Ier» a «Ius». Existen numerosas letras que non teñen equivalente moderno, como a vogal nasal «Jus».
| Grafía | Nome | Fonema | Equivalente grego | Equivalente cirílico |
|---|---|---|---|---|
 |
Az | /a/ | Alpha (Α α) | A (А а) |
 |
Buki | /b/ | Be (Б б) | |
 |
Vedi | /v/ | Beta (Β β) | Ve (В в) |
|
Glagol | /g/ | Gamma (Γ γ) | Ghe (Г г) |
 |
Dobro | /d/ | Delta (Δ δ) | De (Д д) |
 |
Jest | /ɛ/ | Epsilon (Ε ε) | E (Е е) |
|
Zhivete | /ʒ/ | Zhe (Ж ж) | |
 |
Dzelo | /ʣ/ | Dze macedonio | |
|
Zemlja | /z/ | Zeta (Ζ ζ) | Ze (З з) |
 |
Izhe | /i/ | Eta (Η η) | I (И и) |
 |
I | /i/ | Iota (Ι ι) | I belaruso/ucraíno (І і) |
|
Dzherv | /ʤ/ | Tshe serbio (Ћ ћ) ou Ðerv serbio (Ђ ђ) | |
 |
Kako | /k/ | Kappa (Κ κ) | Ka (К к) |
 |
Ljudi | /l/ | Lambda (Λ λ) | El (Л л) |
|
Mislete | /m/ | Mu (Μ μ) | Em (М м) |
 |
Nash | /n/ | Nu (Ν ν) | En (Н н) |
 |
On | /ɔ/ | Omicron (Ο ο) | O (О о) |
 |
Pokoj | /p/ | Pi (Π π) | Pe (П п) |
 |
Rtsi | /r/ | Rho (Ρ ρ) | Er (Р р) |
 |
Slovo | /s/ | Sigma (Σ σ) | Es (С с) |
|
Tverdo | /t/ | Tau (Τ τ) | Te (Т т) |
 |
Uk | /u/ | Omicron Upsilon | U (У у) |
 |
Fert | /f/ | Phi (Φ φ) | Ef (Ф ф) |
 |
Kher | /x/ | Chi (Χ χ) | Ha (Х х) |
 |
Oht | /o/ | Omega (Ω ω) | Ot (Ѿ ѿ) (utilizado unicamente para a tradución do grego) |
 |
Tsi | /ʦ/ | hebreo Tsade (צ ץ) | Tse (Ц ц) |
 |
Cherv | /ʧ/ | Che (Ч ч) | |
 |
Sha | /ʃ/ | hebreo Shin (ש) | Sha |
 |
Shta | /ʃt/ | Shcha (Щ щ) | |
 |
Jer | /w/, /ə/ | Signo duro (Ъ ъ) | |
 |
Jery | /ɨ/ | Jery (Ы ы) | |
 |
Jerj | /j/ | Signo brando (Ь ь) | |
 |
Jat | /jæ/ | Yat (Ѣ ѣ) (suprimido do ruso en 1917, do búlgaro en 1945) | |
 |
Jo | /jɔ/ | E iotificado (Ѥ ѥ) (obsoleto) | |
 |
Ju | /ju/ | Ju (Ю ю) | |
|
Jus Malij | /ɛ̃/ | Pequeno Jus (Ѧ ѧ) (obsoleto) | |
|
Jus Malij Jotirovannij | /jɛ̃/ | Pequeno Jus iotificado (Ѩ ѩ) (obsoleto) | |
|
Jus Bolshoj | /ɔ̃/ | Gran jus (Ѫ ѫ) (obsoleto) | |
|
Jus Bolshoj Jotirovannij | /jɔ̃/ | Pequeno Jus iotificado (Ѭ ѭ) (obsoleto) | |
 |
Thita | /f/ | Theta (Θ θ) | Fita (Ѳ ѳ) (utilizado unicamente para a tradución do grego) |
|
Izhitsa | /v/, /i/ | Upsilon (Υ υ) | Ishitsa (Ѵ ѵ) (suprimido do [[lingua rusa|ruso en 1917) |
Notas
[editar | editar a fonte]Véxase tamén
[editar | editar a fonte]Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Fucic, Branko: Glagoljski natpisi. (In: Djela Jugoslavenske Akademije Znanosti i Umjetnosti, knjiga 57.) Zagreb, 1982. 420 p.
- Fullerton, Sharon Golke: Paleographic Methods Used in Dating Cyrillic and Glagolitic Slavic Manuscripts. (In: Slavic Papers No. 1.) Ohio, 1975. 93 p.
- Gosev, Ivan: Rilszki glagolicseszki lisztove. Szofia, 1956. 130 p.
- Jachnow, Helmut: Eine neue Hypothese zur Provenienz der glagolitischen Schrift - Überlegungen zum 1100. Todesjahr des Methodios von Saloniki. In: R. Rathmayr (Hrsg.): Slavistische Linguistik 1985, München 1986, 69-93.
- Jagic, Vatroslav: Glagolitica. Würdigung neuentdeckter Fragmente, Wien, 1890.
- Kiparsky, Valentin: Tschernochvostoffs Theorie über den Ursprung des glagolitischen Alphabets In: M. Hellmann u.a. (Hrsg.): Cyrillo-Methodiana. Zur Frühgeschichte des Christentums bei den Slaven, Köln 1964, 393-400.
- Miklas, Heinz (Hrsg.): Glagolitica: zum Ursprung der slavischen Schriftkultur, Wien, 2000.
- Steller, Lea-Katharina: A glagolita írás In: B.Virághalmy, Lea: Paleográfiai kalandozások. Szentendre, 1995. ISBN 963-450-922-3
- Vais, Joseph: Abecedarivm Palaeoslovenicvm in usum glagolitarum. Veglae, [Krk], 1917. XXXVI, 74 p.
- Vajs, Josef: Rukovet hlaholske paleografie. Uvedení do knizního písma hlaholskeho. V Praze, 1932. 178 p, LIV. tab.
