París

Esta páxina é sobre a capital de Francia. Para a figura mitolóxica vexa Paris.

París

Paris (fr)
Bandeira Brasón
Lema	«Fluctuat nec mergitur»
Alcume	Ville-Lumière, The City of Light e La Ciudad de la Luz
Epónimo	Parisii
Localización
48°51′24″N 2°21′08″L
Estado	Francia
Public institution of intermunicipal cooperation with own taxation (en)	Metrópole do Gran París
Capital de	Francia Metrópole do Gran París
Contén a división administrativa	10º distrito de París 11º distrito de París 12º distrito de París 13º distrito de París 14º distrito de París 15º distrito de París 16º distrito de París 17º distrito de París 18º distrito de París 19º distrito de París 1º distrito de París 20º distrito de París 2º distrito de París 3º distrito de París 4º distrito de París 5º distrito de París 6º distrito de París 7º distrito de París 8º distrito de París 9º distrito de París
Poboación
Poboación	2.145.906 (2020) (20.359,64 hab./km²)
Lingua oficial	lingua francesa
Xeografía
Situado na entidade territorial estatística	Q108921672 Paris unité urbaine (en)
Parte de	Illa de Francia
Diocese	Arquidiocese de París
Superficie	105,4 km²
Bañado por	Río Sena, Bassin de la Villette (en) , Canal Saint-Martin (pt) e Canal de l'Ourcq (en)
Altitude	48 m-28 m-27 m-127 m
Punto máis alto	highest point of Paris (en) (130,53 m)
Comparte fronteira con	Montrouge Vincennes Fontenay-sous-Bois Nogent-sur-Marne Saint-Mandé Bagnolet (pt) Montreuil Les Lilas (pt) Joinville-le-Pont Charenton-le-Pont Hauts-de-Seine Saint-Maurice Gentilly Ivry-sur-Seine Le Kremlin-Bicêtre Sena-San Denis Le Pré-Saint-Gervais (pt) Aubervilliers (pt) Boulogne-Billancourt Saint-Cloud Issy-les-Moulineaux Malakoff Vanves Pantin Suresnes Neuilly-sur-Seine Saint-Denis Puteaux Saint-Ouen-sur-Seine (pt) Levallois-Perret Clichy Val do Marne
Datos históricos
Precedido por	Lutécia (pt) e Seine (pt)
Creación	século III a. C.
Evento clave 28 de marzo de 845 Cerco de Paris (pt) 856 Siege of Paris (en) 861 Siege of Paris (en) 25 de novembro de 885 Cerco de Paris (pt) 978 Siege of Paris (en) 18 de abril de 1358 Siege of Paris (en) 8 de abril de 1360 Siege of Paris (en) 1 de outubro de 1370 Siege of Paris (en) 1420 Siege of Paris (en) 8 de setembro de 1429 Cerco de Paris (pt) 1 de xuño de 1435 Siege of Paris (en) 1590 Cerco de Paris (1590) (pt) 1789 Revolución Francesa 19 de setembro de 1870 Cerco de Paris (1870-1871) (pt) 1871 Comuna de París 1900 Xogos Olímpicos de 1900 1924 Xogos Olímpicos de 1924
Santo padrón	Xenoveva
Organización política
• Alcalde	Anne Hidalgo (2014–)
Órgano lexislativo	Conselho de Paris (pt) , (Escano: 163)
Membro de	Liga de Cidades Históricas Grupo C40 de Grandes Cidades para a Liderança Climática (pt) Federación Mundial de Cidades Turísticas
Identificador descritivo
Código postal	75116, 75001, 75002, 75003, 75004, 75005, 75006, 75007, 75008, 75009, 75010, 75011, 75012, 75013, 75014, 75015, 75016, 75017, 75018, 75019, 75020 e 75000
Fuso horario	UTC+01:00, horario estándar UTC+02:00, horario de verán
Prefixo telefónico	1
ISO 3166-2	FR-75C
Código NUTS	FR101
Código de departamento INSEE	75
Código municipal do INSEE	75056
Outro
Irmandado con	Roma (1956–)
Sitio web	paris.fr

París (en francés Paris [pa.ʁi] ) é a capital de Francia, Chef-lieu da Illa de Francia e a única comuna-departamento do país. Atópase nun meandro do río Sena no centro da Conca parisiense, entre a confluencia do río Marne e o Sena augas arriba, e o Oise e o Sena augas abaixo.

A cidade de París dentro dos seus límites administrativos ten unha poboación estimada de 2 190 327 habitantes (2016). Con todo, durante o século XX, a área metropolitana de París espallouse alén dos límites da comuna. A súa área urbana, a segunda máis grande de Europa, ten unha poboación de 11 174 740 habitantes (1999).

A rexión de París (Illa de Francia) é, xunto con Londres, o centro económico máis importante de Europa. Con 500,8 mil millóns de euros (630 mil millóns de dólares), produciu unha cuarta parte do Produto Interior Bruto (PIB) de Francia no 2006. La Défense é o primeiro barrio de negocios de Europa, alberga a sede social de case a metade das grandes empresas francesas, así como a sede de vinte das 100 máis grandes do mundo. París tamén acolle ou acolleu moitas organizacións internacionais, como a Unesco, a OCDE, a Corte Penal Internacional e o Club de París.

A cidade é o destino turístico máis popular do mundo, con máis de 26 millóns de visitantes estranxeiros por ano. Adoita considerarse como a cidade máis fermosa, elegante e espectacular do mundo por contar con moitos dos monumentos máis famosos e admirados do orbe: a Torre Eiffel, a Catedral de Notre-Dame, os Campos Elisios, o Arco do Triunfo, a Basílica do Sacré Cœur, d'Os Inválidos, o Panteón, o Arco de La Défense, a Ópera Garnier ou o barrio de Montparnasse, entre outros. Tamén alberga institucións de recoñecemento mundial: o Louvre, o Museo de Orsay e o Museo Nacional de Historia Natural de Francia.

Etimoloxía

O seu nome provén do pobo galo dos parisios (en latín, Parisii). A palabra «París» deriva do latín Civitas Parisiorium (‘a cidade dos parisi’), designación que predominou sobre Lutecia (cuxo nome completo era Lutetia Parisii). Non se coñece con certeza a orixe do nome dos parisii.

París ten moitos sobrenomes, o máis famoso dos cales é o de «Cidade da Luz» (a Ville lumière), nome que remite á súa fama como centro das artes e a educación, pero tamén, e talvez polo mesmo, á súa adopción temperá da iluminación urbana.

O xentilicio dos habitantes de París é «parisiense» (en francés parisien, pronunciado "paʁizjɛ̃"). Ás veces, os franceses que viven fóra de París refírense aos seus habitantes como parigots (pronunciado "paʁigo"), pero o termo, antano despectivo, foi adoptado polos parisienses e perdeu esa connotación.

Jacques-Antoine Dulaure deu unha explicación posible á orixe do nome dos parisii, asociándoo á deusa exipcia Isis, por causa do descubrimento dunha estatua da deusa encontrada na abadía de Saint-Germain-des-Prés. Esta estatua, coñecida como o ídolo de Saint-Germain-des-Prés, era delgada, alta, erguida, negra, case espida, vestida con roupa adornada en pregues ao redor das súas extremidades e encontrábase situada na parede do lado norte, onde estaba o crucifixo da igrexa.

Moedas dos Parisios (Museo Metropolitano de Arte ).

Historia

Artigo principal: Historia urbana de París.

1180

1383

1740

Ópera Garnier

Imaxe da Torre Eiffel trala súa inauguración en 1889

Distrito de La Defense

Os Parisii, pobo galo do que provén o nome de París, habitaron a localización encravada na 'Île de la Cité' ou illa da cidade, na que na actualidade se atopa a catedral de Nôtre Dame. Crese que os Parisii fundaron a cidade entre 250 a.C. e 200 a.C., aínda que se descoñece o lugar exacto da localización da cidade gala.

En 52 a.C. cando os romanos tomaron a cidade, rebautizárona chamándolle Lutetia, reconstruíndoa durante o século I na beira esquerda do río Sena.

Segundo a tradición medieval, San Dionisio foi o primeiro bispo da cidade a mediados do Século III. Outra lenda conta que Xenoveva, patroa de París, axudou no 451 á defensa da cidade contra os hunos.

París tomou o seu nome actual no século IV e Clodoveo I, rei dos francos converteuna en capital 508, após a vitoria sobre os romanos.

Cando os Capetos conseguiron o trono de Francia en 987, París converteuse nunha das dúas grandes cidades do seu dominio persoal. Con Filipe Augusto (1190-1220) París converteuse definitivamente na capital do reino, construíndose daquela unha nova muralla que protexese un sector máis amplo da cidade. No século XIV, Carlos V (1371-1380) construíu unha muralla meirande a anteriormente citada.

Entre final do século XVI e comezos do XVII, Henrique IV, construíu os primeiros conxuntos arquitectónicos modernos, como a Place des Vosges. O seu sucesor, Lois XIII, estendeu a muralla de Carlos V sobre a beira dereita. Lois XIV destruíu esa muralla e ordenou construír no canto dela os primeiros grandes bulevares.

No final do século XVIII, na fortaleza da Bastilla, atopada na parte oriental da cidade, iniciouse oficialmente o movemento que coñecido como a Revolución Francesa.

Após a súa autoproclamación como Emperador, Napoleón Bonaparte decidiuse por París para a capital do seu Imperio, logo de considerar Lión para tal privilexio.

Baixo o reinado de Lois Filipe, a cidade acelerou o seu ritmo de crecemento.

Con Napoleón III a cidade sufriu a súa transformación urbana máis significativa. O emperador comisionou ao Barón Haussmann para que executase os cambios necesarios para converter París na cidade máis moderna do mundo naquela época. Derrubándose unha gran parte da cidade antiga e medieval, dando paso aos grandes bulevares e edificios modernos, sendo o máis destacado a Ópera Garnier. Tamén se construíron canalizacións de augas e outros avances importantes nas obras públicas. Este período chegou á súa fin trala caída do emperador como consecuencia da derrota sufrida polo seu exército na guerra franco-prusiana.

Durante a segunda metade do século XIX, París albergou varias exposicións que reunían a expositores de todo o mundo. A máis destacada tivo lugar en 1889 con motivo da conmemoración do primeiro centenario da revolución. Para este evento foi construída a Torre Eiffel, que, aínda que debía ser desmontada unha vez rematada a exposición, continúa actualmente na súa localización orixinal (48°51′29.04″ N 2º17'40.10"L).

Coa chegada do século XX a cidade comezou a construción do seu metro.

En 1940 a cidade foi tomada polo Wehrmacht (exército alemán) de Adolf Hitler no marco da segunda guerra mundial. Durante a guerra, París estivo administrada polas forzas de ocupación, as cales a abandonaron despois de catro anos, sen causarlle danos de consideración, comparado cos danos sufridos por outras cidades europeas durante a guerra.

Baixo a administración do segundo presidente François Mitterrand, na década dos 80 e comezos dos 90, a cidade recibiu un renovado impulso no seu urbanismo e infraestruturas. Renovándose sectores deprimidos da cidade, en particular barrios da beira esquerda e a Villette; levantándose novos edificios emblemáticos, como a biblioteca, o Arco da Defensa e o Museo de Orsay; renovándose tamén dun xeito radical o Museo do Louvre.

Xeografía

Hidroloxía e outeiros de París.

París está situado na parte central do norte de Francia, nun arco do río Sena no que hai dúas illas, a Île Saint-Louis e a máis grande Île de la Cité, e no que está a parte máis antiga da cidade. A desembocadura do Sena no Canal da Mancha está a 375 km de París. A cidade espállase amplamente por ambas beiras do río. En xeral, a cidade é relativamente chá; o punto máis baixo está a 35 metros sobre o nivel do mar (msnm) e o máis alto, que é Montmartre, áchase a 135 msnm.

Excluíndo os parques periféricos do Bosque de Boulogne e o de Vincennes, París forma un óvalo de aproximadamente 87 km² de superficie, rodeado por un anel de 35 km que forma a estrada periférica de París. A última grande anexión de París en 1860 de territorios periféricos non só lle deu a súa forma moderna senón que tamén creou os 20 distritos (municipios) nomeados no sentido horario. A superficie da cidade de 78 km² en 1860 foi expandíndose marxinalmente ata chegar a ter 86,9 km² na década de 1920. En 1929, os bosques de Boulogne e de Vincennes foron oficialmente anexados á cidade, co cal a superficie aumentou ata os arredor de 105 km². A superficie da área metropolitana de París é de 2.300 km².

Clima

Outono en París.

París ten o típico clima oceánico do oeste europeo, influído pola Corrente do Atlántico Norte. O clima durante todo o ano é suave e moderadamente húmido. Os días de verán son xeralmente cálidos e agradables cunha temperatura media entre 15 e 25 °C, e boa cantidade de sol. Porén, cada ano hai uns poucos días nos que a temperatura elévase por riba dos 32 °C. Ás veces ocorre que hai períodos máis longos de intensa calor, como sucedeu na vaga de calor de 2003 cando as temperaturas superaron os 30 °C durante semanas, alcanzando os 40 °C nalgúns días e refrescando poucas veces á noite. A primavera e o outono teñen días suaves e noites frescas, aínda que as condicións son cambiantes e inestables; o tempo quente ou frío ocorre sorprendentemente en ambas estacións. No inverno, os días son fríos e a luz solar escasa, as noites son frías mais xeralmente con temperaturas por riba da conxelación, ao redor de 3 °C. Non obstante, as xeadas nocturnas son moi comúns, pero a temperatura descende por baixo de -5 °C só uns días por ano. A neve cae todos os anos, pero raramente permanece no chan. Ás veces hai nevaradas lixeiras con ou sen acumulación.

París ten unha precipitación anual media de 641 mm, e experimenta lixeiras choivas distribuídas ao longo de todo o ano. Porén, a cidade é coñecida polos abruptos e intermitentes ballóns que sofre. A maior temperatura rexistrada foi de 40,4 °C o 28 de xullo de 1947, e a máis baixa foi de -23,9 °C o 10 de decembro de 1879.

Datos climáticos para París (Parc Montsouris), medias 1981–2010, extremas 1872–presente
Mes	Xan	Feb	Mar	Abr	Mai	Xuñ	Xul	Ago	Set	Out	Nov	Dec	Anual
Temperatura máxima en °C	16,1	21,4	25,7	30,2	34,8	37,6	40,4	39,5	36,2	28,9	21,6	17,1	40,4
Media máxima en °C	7,2	8,3	12,2	15,6	19,6	22,7	25,2	25,0	21,1	16,3	10,8	7,5	16,0
Media diaria en °C	4,9	5,6	8,8	11,5	15,2	18,3	20,5	20,3	16,9	13,0	8,3	5,5	12,4
Media mínima en °C	2,7	2,8	5,3	7,3	10,9	13,8	15,8	15,7	12,7	9,6	5,8	3,4	8,8
Temperatura mínima en °C	−14,6	−14,7	−9,1	−3,5	−0,1	3,1	2,7	6,3	1,8	−3,8	−14,0	−23,9	−23,9
Precipitación media mm	51,0	41,2	47,6	51,8	63,2	49,6	62,3	52,7	47,6	61,5	51,1	57,8	637,4
Media de días con precipitacións (≥ 1.0 mm)	9,9	9,0	10,6	9,3	9,8	8,4	8,1	7,7	7,8	9,6	10,0	10,9	111,1
Media de días con neve	3,0	3,9	1,6	0,6	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0	0,7	2,1	11,9
Humidade relativa media (%)	83	78	73	69	70	69	68	71	76	82	84	84	75,6
Media de horas de sol mensuais	62,5	79,2	128,9	166,0	193,8	202,1	212,2	212,1	167,9	117,8	67,7	51,4	1 661,6
Porcentaxe de sol	22	28	35	39	42	42	43	49	43	35	26	21	35,4
Fonte #1: Meteo France, Infoclimat.fr (humidade 1961–1990)
Fonte #2: Weather Atlas (porcentaxe de sol)

Demografía

Demografía da Rexión de París
(segundo estimacións da INSEE no 2005)

Ile-de-France départements
Áreas	Poboación 2005 est.	Área (km²)	Densidade (/km²)	1999-2005 crecemento pob.
Cidade de París (departamento 75)	2.153.600	105	20.433	+1,33%
Anel interno (Petite Couronne) (Depts. 92, 93, 94)	4.254.600	657	6.477	+5,34%
Anel externo (Grande Couronne) (Depts. 77, 78, 91, 95)	4.991.100	11.249	426	+4,25%
Illa de Francia (rexión)	11.399.300	12.011	949	+4,08%
Crecemento estatístico (Censo INSEE do 1999)
Áreas	Poboación 1999 census	Área (km²)	Densidade (/km²)	1990-1999 crecemento pob.
Área urbana (Paris aglomeración)	9.644.507	2.723	3.542	+1,85%
Área metropolitana (Paris área urbana)	11.174.743	14.518	770	+2,90%

A cidade de París tiña unha poboación de 2.125.246 habitantes no censo de 1999, cifra menor ao máximo de 2,9 millóns de habitantes que acadou en 1921. A perda de poboación da cidade reflicte a experiencia da maioría das grandes cidades do mundo desenvolvido que non expandiron as súas fronteiras. Os principais factores da perda foron a caída significante do tamaño dos fogares, e a espectacular emigración de residentes para os arrabaldes entre 1962 e 1975. Os factores da emigración inclúen a desindustrialización, as altas rendas, o aburguesamento dos barrios céntricos, a transformación do espazo residencial en espazo para oficinas e a mellora da calidade de vida das familias traballadoras.

As perdas de poboación da cidade de París constitúen as maiores no mundo sobre unha poboación de 2 millóns de habitantes. As perdas de poboación son negativas para a cidade, polo que as autoridades están levando a cabo unha serie de medidas para fixar poboación con bastante éxito, conseguindo a primeira suba da poboación na cidade dende 1954, en xullo do 2004, acadando unha poboación de 2.144.700 habitantes.

Densidade

París é unha das cidades de máis de 1 millón de habitantes máis densamente poboadas do mundo occidental. A súa densidade, excluíndo os parques periféricos de Boulogne e Vincennes, era de 24.448 habitantes por km² no censo oficial de 1999. Incluíndo estes dous parques era de 20.164/km², sendo a quinta comuna máis poboada de Francia despois de Le Pré-Saint-Gervais, Vincennes, Levallois-Perret, e Saint-Mandé, tódalas comunas situadas preto dos arrabaldes da cidade.

Os distritos cunha menor densidade de poboación atópanse na parte central e occidental da cidade. Os distritos maior poboados atópanse ao norte e no leste da cidade.

Organización administrativa

Hôtel de ville de París

Logo da lei do 10 de xullo de 1964 sobre a reorganización da rexión parisiense, que entrou totalmente en vigor o 1 de xaneiro de 1968, a vila de París é ao mesmo tempo un departamento e mais un concello. Anteriormente e desde 1790, París era a capital do departamento do Sena. O concello de París divídese en 20 distritos municipais e en 21 circunscricións electorais. A sede da administración municipal está na Mairie de Paris, tamén coñecida como Hôtel de ville de Paris.

A aglomeración de París

A cidade de París é moito máis pequena que a súa área urbana e metropolitana. Actualmente, a área urbana da cidade (agglomeration) ocupa un anel de tres "départements" ou barrios - tamén coñecido como "petite couronne" (pequeno anel) - e esténdese cara a un anel exterior de catro "grande couronne départements". Estes oito départements xuntos completan a rexión de Illa de Francia.

A aglomeración de París ou área urbana (unité urbaine) ten unha extensión de 2.723 km², sendo 26 veces maior que a propia cidade de París. Ao unirse a aglomeración urbana de París máis a súa área metropolitana (aire urbaine) forman unha extensión de 14.518 km² ou o que é o mesmo, unha área 138 veces maior á propia cidade de París, chegando a superar as fronteiras da rexión da Illa de Francia.

Monumentos máis importantes

Arco do Triunfo de París

Notre Dame de París

Edificios

• A Sainte-Chapelle
• A Catedral de Nôtre Dame
• O Panteón
• A Torre Montparnasse
• Os Inválidos e a tumba de Napoleón
• A Torre Eiffel
• Arco do Triunfo
• A Ópera Garnier
• O Sagrado corazón

Xardíns

• Parque do Bois de Boulogne
• Parque do Bois de Vincennes
• Parque Monceau
• Parque Montsouris
• Parque das Buttes-Chaumont
• Xardín das Tullerías
• Xardín de Luxemburgo

Principais museos

• Museo do Louvre
• Centro Georges Pompidou
• Museo Picasso
• Museo de Orsay
• Museo Rodin
• Instituto do Mundo Árabe

Lugares públicos

• As ribeiras do Sena
• O barrio de Saint-Germain-des-Prés
• O Marais
• A Praza da Bastilla
• A Ponte de Alexandre III
• A Praza da Concordia
• Os Campos Elisios
• Montmartre

Predecesor: Berlín

Capital Europea da cultura 1989

Sucesor: Glasgow

Véxase tamén

Outros artigos

• París (homónimos)

Bibliografía

• Ayers, Andrew (2004). The Architecture of Paris. Axel Mendes. ISBN 9783930698967. 
• Rachel Lawrence, Fabienne Gondrand ‘’et al.’’ (2010). Paris (City Guide) (12th ed.). Londres: Insight Guides. ISBN 9789812820792. 
• Paris (Tourist Guide). Paris: Michelin. 1990. ISBN 2060135516. 
• Vincent Cronin (1989). Paris on the Eve, 1900–1914. New York: Harper Collins. ISBN 0-312-04876-9. 
• Vincent Cronin (1994). Paris: City of Light, 1919–1939. New York: Harper Collins. ISBN 0-00-215191-X. 
• Jean Favier (23 April 1997). Paris (en French). Fayard. ISBN 2-213-59874-6. 
• Jacques Hillairet (22 April 2005). Connaissance du Vieux Paris (en French). Rivages. ISBN 2-86930-648-2. 
• Colin Jones (2004). Paris: The Biography of a City. New York: Penguin Viking. ISBN 0-670-03393-6. 
• Bernard Marchand (1993). Paris, histoire d'une ville : XIXe-XXe siècle (en French). Paris: Le Seuil. ISBN 978-2-02-012864-3. 
• Rosemary Wakeman (2009). The Heroic City: Paris, 1945–1958. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-87023-6. 

Ligazóns externas

• Páxina web oficial da cidade
• Galegos no Mundo, París, programa da TVG.