Alcoutim

Modelo:Cidade

Alcoutim é unha vila arraiana portuguesa pertencente ao distrito de Faro, na rexión do Algarve, que conta con cerca de 1 100 habitantes.

Até a división administrativa de 1832 pertencía á provincia do Alentejo.

Xeografía

A vila é a capital do municipio homónimo, o cal ocupa unha superficie de 576,57 km².^[1] O municipio tiña no ano 2011 unha poboación de 2 917 habitantes,^[2]^[3] o que facía unha densidade de 5,1 hab./km².

O xentilicio dos seus hbitantes é Alcoutenejo.

O municipio limita ao norte con Mértola, ao leste con España (municipios andaluces de El Granado, Sanlúcar de Guadiana e San Silvestre de Guzmán), ao sueste con Castro Marim, ao suroeste con Tavira e ao oeste con Loulé.

O concello está subdividido en 4 freguesías:^[4]

Evolución da poboación do concello de Alcoutim (1864 – 2011)^[6]
1864	1878	1890	1900	1911	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1981	1991	2001	2011
8 063	8 736	8 912	9 306	9 204	8 747	9 124	10 620	10 808	9 288	6 727	5 262	4 571	3 770	2 917

En 2014 só naceron catro nenos en Alcoutim, o que situou ao concello no último lugar do ranking da natalidade no europeo.

En 2015 naceron 13 nenos.

En 2014, máis do 60 % da poboación do município tiña unha idade superior a 65 anos.^[7]

Saldo vexetativo do concello de Alcoutim (2005 – 2009)
Ano	Nados vivos	Finados
2005	13	74
2006	19	87
2007	5	85
2008	14	87
2009	10	74

Comunicacións con España

Existe unha balsa de pasaxeiros para Sanlúcar de Guadiana, pero non transporta vehículos.

Por estrada a distancia é de 70 km.

Historia

As investigacións arqueolóxicas, efectuadas no interior do recinto do actual castelo, indican que a ocupación humana desta zona remóntase á prehistoria (neolítico e calcolítico). Segundo os vestixios encontrados, existiría na zona un castro lusitano. A finais do século X a.C., os fenicios estabeleceron unha factoría no Guadiana, baixo a vixilancia do castro lusitano. Mediado o seculo XVII a.C., os gregos crearon unha colonia na zona, que se fundiu coa poboación lusitana. A pricipios do século II a.C, no curso da invasión romana da península Ibérica, os romanos conquistaron Alcoutim cando este era xa un centro rico, cun porto fluvial moi frecuentado; a antiga fortaleza transformouse nun forte militar, base da ocupación e importante centro político, denominado Alcoutinium. Durante as invasións bárbaras da península, no ano 415 a vila foi tomada polos alanos, e a praza entrou en franca decadencia debido á paralización das exportacións minerais. En 715, durante a invasión musulmá da península Ibérica, a vila foi conquistada polos mouros, que lle cambiaron o nome polo de al-Quṭamî. Durante o período musulmán a vila non conseguiu recuperar a súa antiga importancia política e comercial. A súa defensa concentrouse non no treito do Guadiana onde estaba a antiga fortaleza, senón noutro, cerca dun quilómetro cara ao norte da actual poboación, coñecido como Castelo Vello de Alcoutim, abandonado nalgún momento entre os séculos XI e XII.^[8]

Na época da reconquista cristiá, a rexión foi conquistada polas forzas de Sancho II de Portugal en 1240. Co fin de incrementar o poboamento e a defensa destes dominios, o soberano privilexiou o sitio da actual vila, para cuxa defesa erixiuse un novo castelo, prolongándose os traballos da súa construción durante toda a segunda metade do século XIII.^[9]

Baixo o reinado de Dinís de Portugal (1279-1325), a poboación recibiu a súa carta foral (1304).^[9] Data deste período a ampla cintura de murallas, na que se abren tres portas no castelo: a do Guadiana, a de Tavira e a de Mértola, dispostas segundo a orientación xeográfica correspondente.

Nas dependencias deste castelo foi asinado o tratado de Alcoutim, tratado de paz que se concertou o 31 de marzo de 1371 entre os reis Fernando I de Portugal e Henrique II de Castela, que poñía fin á primeira das guerras fernandinas, e estipulabase o casamento do rei portugués con Leonor de Trastámara filla do rei castelán.^[9]^[10]

Etimoloxía

Segundo Adalberto Alves, no seu Dicionário de Arabismos da Língua Portuguesa, a orixe do topónimo Alcoutim é a expresión árabe al-Quṭamî, "o falcón real".^[11] Porén, segundo outros autores, o nome derivaría do latino Alcontinium.^[8]