Saltar ao contido

Baiona: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vella
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
Recuperando 4 fontes e etiquetando 0 como mortas.) #IABot (v2.0
Breobot (conversa | contribucións)
Bots
110.615 edicións
m Reemplazos con Replacer: «atacar ós»
 
(Non se amosan 37 revisións feitas por 17 usuarios.)
Liña 1: Liña 1:
{{Coordenadas|42|7|9.39|N|8|50|59.05|W|display=title}}
{{Outros homónimos|Baiona (homónimos)}}
{{Outros homónimos|Baiona (homónimos)}}
{{Xeografía política}}
{{Concello
⚫
'''Baiona''' é un concello da [[provincia de Pontevedra]], pertencente á [[comarca de Vigo]]. Segundo o [[Instituto Nacional de Estadística]] en [[2015]] tiña 12.072 habitantes. O seu xentilicio <small>(véxase no Galizionario)</small> é {{Dic|baionés}}.<ref>{{Costas2016|41}}</ref> Limita cos concellos de [[Oia]], [[Nigrán]], [[Gondomar]] e [[Tomiño]], e mais co [[océano Atlántico]].
| bandeira = Baiona flag.svg

| escudo = Coat of Arms of Baiona (Official).svg
| imaxe = [[Ficheiro:Vista do porto de Baiona desde Monterreal-cropped.jpg|300px]]
| pé = Panorámica do porto de Baiona.
| xentilicio = [[wikt:baionés|baionés/baionesa]]
| provincia = Pontevedra
| preposición1 = de
| comarca = Vigo
| preposición2 = de
| superficie = 34,5
| entidades = [[Lugares de Baiona|49]]
| capital = Baiona
| elec ano = 2019<ref>[https://resultados.eleccioneslocaleseuropeas19.es/#/gl/mun/resultados/provincias/pontevedra/baiona/ Resultado eleccións 2019]</ref>
| alcalde = Carlos Gómez Prado
| partido =PSdeG<ref>{{Cita web|título=Baiona|url=http://www.fegamp.gal/concello/baiona|páxina-web=www.fegamp.gal|data-acceso=15 de setembro de 2019|lingua=gl|editor=Federación Galega de Municipios e Provincias}}</ref>
| bng = 2
| pp = 6
| psg-psoe = 6
| outros = [[Nós Baiona|NB]] 2, [[Cidadáns-Partido da Cidadanía|C's]] 1
⚫
| eleccións = [[Eleccións municipais en Baiona]]
| galego ano = 2011
| totalgalego = 28,48
| web = [http://www.baiona.org/ www.baiona.org]
}}
⚫
'''Baiona''' é un concello da [[provincia de Pontevedra]], pertencente á [[comarca de Vigo]]. Segundo o [[Instituto Nacional de Estadística]] en [[2015]] tiña 12.072 habitantes. O seu xentilicio <small>(véxase no Galizionario)</small> é {{Dic|baionés}}<ref>{{Versaleta|[[Xosé-Henrique Costas González|Costas González, X.-H.]]}} (2016): ''Os xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua galega'', páx. 41. Universidade de Vigo. ISBN 978-84-8158-706-7</ref>. Limita cos concellos de [[Oia]], [[Nigrán]], [[Gondomar]] e [[Tomiño]], e mais co [[océano Atlántico]].
== Etimoloxía ==
== Etimoloxía ==

⚫
A orixe do topónimo&nbsp;''Baiona''&nbsp;foi, historicamente, froito de innumerábeis controversias. Estudos recentes{{quen}} parecen relacionar a orixe deste co próximo [[río Baíña]].{{Cómpre referencia}} O seu primeiro elemento "''bai''"&nbsp;derivaría&nbsp;do indoeuropeo "''ibai''" que significa ''veiga'' ou ''río''. O segundo elemento "''onna''" procede do [[Linguas célticas|celta]] e significa ''fonte'' ou ''río'', ou ben pode tratarse dun sufixo&nbsp;prerromano&nbsp;aumentativo. Así pois o topónimo de&nbsp;Baiona&nbsp;sería unha voz híbrida e tautolóxica coas posíbeis combinacións dos termos ''río'', ''veiga'' ou ''fonte''.{{Cómpre referencia}} Con todo, o nome usado ata 1201 foi o de [[Erizana]].
A orixe do topónimo ''Baiona'' foi, historicamente, froito de innumerábeis controversias. [[Fernando Cabeza Quiles]] e [[Gonzalo Navaza]], investigadores na onomástica e na toponimia, afirman que o topónimo é copia ou traslado da [[Baiona, Francia|Baiona]] vasca no ano [[1202]] por iniciativa do rei [[Afonso VIII de León e Galicia|Afonso VIII]], o cal, cando lle concedeu unha carta de foro a esta vila galega, cambioulle o seu antigo nome de ''Irizán'' (latinizado en ''Erizana)'' polo actual de ''Baiona''. A escolla real puido ter intencións de prestixio e propiciatorias, xa que, o [[Porto (comunicacións)|porto]] da [[Baiona, Francia|Baiona francesa]] era moi importante e próspero na [[Idade Media]].<ref>{{Cita web|título=Nós Diario|url=https://hemeroteca.nosdiario.gal/sermos/177|páxina-web=hemeroteca.nosdiario.gal|data-acceso=2023-04-15}}</ref>

⚫
Porén, outros estudos{{quen}} parecen relacionar a orixe deste co próximo [[río Baíña]].{{Cómpre referencia}} O seu primeiro elemento "''bai''" derivaría do indoeuropeo "''ibai''" que significa ''veiga'' ou ''río''. O segundo elemento "''onna''" procede do [[Linguas célticas|celta]] e significa ''fonte'' ou ''río'', ou ben pode tratarse dun sufixo prerromano aumentativo. Así pois, para estes estudos, o topónimo de Baiona sería unha voz híbrida e tautolóxica.{{Cómpre referencia}}


== Xeografía ==
== Xeografía ==
Liña 39: Liña 18:
|-
|-
! Nome || Localización
! Nome || Localización
!Parroquia|| {{BAZb}}<br /><small>2016</small><br /><ref>[http://www.blueflag.global/beaches Fundación Europea de Educación Ambiental]</ref> || Imaxe
!Parroquia|| {{BAZb}}<br/><small>2022</small><br/><ref>{{Cita web |url=http://www.blueflag.global/beaches |título=Fundación Europea de Educación Ambiental |data-acceso=28 de agosto de 2016 |data-arquivo=28 de agosto de 2016 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20160828222129/http://www.blueflag.global/beaches |url-morta=yes }}</ref> || Imaxe
|-
|-
| [[Praia Ladeira]] || {{Coordenadas|42|6|49.71|N|8|49|40.83|W|display=inline|type:landmark}}
| [[Praia Ladeira|Praia da Ladeira]] || {{Coordenadas|42|6|49.71|N|8|49|40.83|W|display=inline|type:landmark}}
|[[Santa Cristina da Ramallosa, Baiona|Santa Cristina da Ramallosa]]|| {{BAZb}} || [[Ficheiro:Praia Ladeira.JPG|200px]]
|[[Santa Cristina da Ramallosa, Baiona|Santa Cristina da Ramallosa]]|| {{BAZb}} || [[Ficheiro:Praia Ladeira.JPG|200px]]
|-
|-
| [[Praia de Santa Marta, Baiona|Praia de Santa Marta]] || {{Coordenadas|42|6|52.29|N|8|50|18.70|W|display=inline|type:landmark}}
| [[Praia de Santa Marta, Baiona|Praia de Santa Marta]] || {{Coordenadas|42|6|52.29|N|8|50|18.70|W|display=inline|type:landmark}}
|[[Baíña, Baiona|Baíña]]|| || [[Ficheiro:Bandeira Azul, Praia de Santa Marta, Baiona.JPG|200px]]
|[[Baíña, Baiona|Baíña]]|| {{BAZb}} || [[Ficheiro:Bandeira Azul, Praia de Santa Marta, Baiona.JPG|200px]]
|-
|-
| [[Praia da Ribeira]] || {{Coordenadas|42|7|16.90|N|8|50|57.30|W|display=inline|type:landmark}}
| [[Praia da Ribeira]] || {{Coordenadas|42|7|16.90|N|8|50|57.30|W|display=inline|type:landmark}}
|[[Baiona, Baiona|Baiona]]|| || [[Ficheiro:Baiona, Praia da Ribeira.JPG|200px]]
|[[Baiona, Baiona|Baiona]]|| {{BAZb}} || [[Ficheiro:Baiona, Praia da Ribeira.JPG|200px]]
|-
|-
| [[Praia de Barbeira]] || {{Coordenadas|42|7|23.85|N|8|50|54.19|W|display=inline|type:landmark}}
| [[Praia de Barbeira|Praia da Barbeira]] || {{Coordenadas|42|7|23.85|N|8|50|54.19|W|display=inline|type:landmark}}
|Baiona|| {{BAZb}} ||
|Baiona|| {{BAZb}} || [[Ficheiro:Playa Barbeira y castillo de Monterreal - panoramio.jpg|200px]]
|-
|-
| [[Praia dos Frades]] || {{Coordenadas|42|7|32.68|N|8|51|6.63|W|display=inline|type:landmark}}
| [[Praia dos Frades]] || {{Coordenadas|42|7|32.68|N|8|51|6.63|W|display=inline|type:landmark}}
Liña 57: Liña 36:
|-
|-
| [[Praia da Cuncheira]] || {{Coordenadas|42|7|20.79|N|8|51|6.35|W|display=inline|type:landmark}}
| [[Praia da Cuncheira]] || {{Coordenadas|42|7|20.79|N|8|51|6.35|W|display=inline|type:landmark}}
|Baiona|| || [[Ficheiro:Baiona, praia, A Cuncheira.JPG|200px]]
|Baiona||{{BAZb}} || [[Ficheiro:Baiona, praia, A Cuncheira.JPG|200px]]
|}
|}
</center>
</center>


== Historia ==
== Historia ==
{{Sen referencias|data=xullo de 2022}}

=== Fundación e Idade Antiga ===
=== Fundación e Idade Antiga ===
Segundo a lenda, a vila de Baiona foi fundada no ano 140 a.C. por [[Diomedes de Etolia]], fillo do fundador de [[Tui]]. Este deulle o nome de Abobriga.<ref>{{Cita web|url = http://www.baiona.org/web/turismo/sobre-baiona/historia|autor = Concello de Baiona - Concellería de Turismo|título = Historia de Baiona|dataacceso = 08/11/2014}}</ref>
Segundo a lenda, a vila de Baiona foi fundada no ano 140 a.C. por [[Diomedes de Etolia]], fillo do fundador de [[Tui]]. Este deulle o nome de Abobriga.<ref>{{Cita web|url = http://www.baiona.org/web/turismo/sobre-baiona/historia|autor = Concello de Baiona - Concellería de Turismo|título = Historia de Baiona|dataacceso = 08/11/2014}}</ref>


Nesta época, os [[República Romana|romanos]] dominan á [[Península Ibérica]] e estes decidiron expulsar ós [[Cartago|cartaxineses]]. Para combater as protestas, o cónsul [[Flavio Serviliano]] chegou ó recinto fortificado de [[Erizana]], que era como entón se chamaba Baiona. Tamén no 60 a.C., [[Xulio César]] e as súas tropas, amarraron en Erizana para atacar ós [[herminios]] que estaban refuxiados nas [[Illas Cíes]].
Nesta época, os [[República Romana|romanos]] dominaban a [[Península Ibérica]] e decidiron expulsar ós [[Cartago|cartaxineses]]. Para combater as protestas, o cónsul [[Flavio Serviliano]] chegou ao recinto fortificado de [[Erizana]], que era como entón se chamaba Baiona. Tamén no 60 a.C. [[Xulio César]] e as súas tropas amarraron en Erizana para atacar os [[herminios]] que estaban refuxiados nas [[Illas Cíes]].


O rei [[visigodo]] [[Recaredo]], conquístaa e anexiónaa ó seu [[monarquía|reino]].
O rei [[visigodo]] [[Recaredo]], conquistouna e anexionouna ó seu [[monarquía|reino]].


=== Idade Media ===
=== Idade Media ===
Liña 74: Liña 53:
Entre os anos 730 e 750, é dominada polos [[árabes]]. Pérdena grazas a [[Afonso I de Asturias]], aínda que no 997 volve caer en mans árabes pola súa importancia xeográfica, por culpa do rei [[Almanzor]].
Entre os anos 730 e 750, é dominada polos [[árabes]]. Pérdena grazas a [[Afonso I de Asturias]], aínda que no 997 volve caer en mans árabes pola súa importancia xeográfica, por culpa do rei [[Almanzor]].


O [[7 de maio]] de [[1201]] o [[Afonso VIII de León e Galicia]] asina nas Illas Cíes, concedéndolle a [[Carta Póboa]], na que se permite o troco de nome do primitivo núcleo Erizana a Baiona. Ademais concedeulle privilexios e foros ós habitantes, deixando de estar baixo ó [[Mosteiro de Santa María de Oia]].
O [[7 de maio]] de [[1201]] o [[Afonso VIII de León e Galicia]] asina en Faro (hoxe A Coruña), concedéndolle a [[Carta Póboa]], na que se permite o troco de nome do primitivo núcleo Erizana a Baiona. Ademais concedeulle privilexios e foros ós habitantes, deixando de estar baixo ó [[Mosteiro de Santa María de Oia]].


No 1331, foi atacada polo almirante [[Portugal|portugués]] [[Pezaña]] e no 1370, [[Fernando I de Portugal]] fixa a súa residencia na [[Castelo de Monterreal|fortaleza de Monterreal]].
No 1331, foi atacada polo almirante [[Portugal|portugués]] [[Pezaña]] e no 1370, [[Fernando I de Portugal]] fixa a súa residencia na [[Castelo de Monterreal|fortaleza de Monterreal]].


Logo de pasar por uns momentos de desfeita polas guerras e disputas, en [[1429|1425]] [[Xoán II de Castela]] outorgoulle ao porto o privilexio, compartido coa [[Coruña]], de carga e descarga de mercadorías procedentes do exterior.
Logo de pasar por uns momentos de desfeita polas guerras e disputas, en [[1429|1425]] [[Xoán II de Castela]] outorgoulle ao porto o privilexio, compartido coa [[A Coruña|Coruña]], de carga e descarga de mercadorías procedentes do exterior.


En 1474, foi asaltada por [[Pedro Madruga]], Pedro Álvarez de Soutomaior, e constrúe unha torre na fortaleza de Monterreal. E en 1475, o rei [[Afonso V de Portugal]], xunto cos baioneses, réndese ante ós Reis Católicos.
En 1474, foi asaltada por [[Pedro Madruga]], Pedro Álvarez de Soutomaior, e constrúe unha torre na fortaleza de Monterreal. E en 1475, o rei [[Afonso V de Portugal]], xunto cos baioneses, réndese ante ós Reis Católicos.


O [[1 de marzo]] de [[1493]] a [[Carabela (embarcación)|carabela]] [[Pinta (carabela)|Pinta]], capitaneada por [[Martín Alonso Pinzón]] e pilotada por [[Cristóbal García Sarmiento]], logo de extraviarse no medio do [[Océano Atlántico|Atlántico]], tocou porto por primeira vez aquí ao regreso da primeira viaxe de [[Cristovo Colón|Colón]]; sendo así, o primeiro lugar de [[Europa]] en ter a noticia do [[descubrimento de América]].
O [[1 de marzo]] de [[1493]] a [[Carabela (embarcación)|carabela]] [[Pinta (carabela)|Pinta]], capitaneada por [[Martín Alonso Pinzón]] e pilotada por [[Cristóbal García Sarmiento]], logo de extraviarse no medio do [[Océano Atlántico|Atlántico]], tocou porto por primeira vez aquí ao regreso da primeira viaxe de [[Cristovo Colón|Colón]]; sendo así, o primeiro lugar de [[Europa]] en ter a noticia da chegada da expedición de Colón de volta do que crían que eran as [[descubrimento de América|Indias]].


=== Idade Moderna ===
=== Idade Moderna ===
Liña 92: Liña 71:


Nos século XVII e XVIII, Baiona converteuse no principal porto da costa sur galega e a costa norte portuguesa. Todo isto traía beneficios, pero tamén prexuízos como: porto onde se cre que amarraron os galeóns da batalla de Rande ou ser tomada polo mariscal francés [[Soult]]. Ademais, os baioneses axudaron na [[Reconquista de Vigo]].
Nos século XVII e XVIII, Baiona converteuse no principal porto da costa sur galega e a costa norte portuguesa. Todo isto traía beneficios, pero tamén prexuízos como: porto onde se cre que amarraron os galeóns da batalla de Rande ou ser tomada polo mariscal francés [[Soult]]. Ademais, os baioneses axudaron na [[Reconquista de Vigo]].
[[Ficheiro:Crónicas históricas de la villa de Bayona.jpg|miniatura|''Crónicas históricas de la villa de Bayona'' por [[Herminio Ramos]], Madrid [[1925]].]]

=== Idade Contemporánea ===
=== Idade Contemporánea ===
En 1823 deixou de ser a cabeza do Val Miñor, e constituíuse como tal o municipio de Baiona. En 1859 o Estado acabou coa fortaleza militar, abríndose unha poxa pública na que a adquiriu [[José Elduayen]], marqués do pazo da Mercé. En 1880 [[Manuel Misa|Manuel Misa e Bertemati]] doou un edificio que pasou a funcionar como escola. O seu irmán, [[Ventura Misa Bertemati|Ventura Misa]], fundou en [[Xerez da Fronteira]] as adegas do viño de [[Xerez]].
En 1823 deixou de ser a cabeza do Val Miñor, e constituíuse como tal o municipio de Baiona. En 1859 o Estado acabou coa fortaleza militar, abríndose unha poxa pública na que a adquiriu [[José Elduayen]], marqués do pazo da Mercé. En 1880 [[Manuel Misa|Manuel Misa e Bertemati]] doou un edificio que pasou a funcionar como escola. O seu irmán, [[Ventura Misa Bertemati|Ventura Misa]], fundou en [[Xerez da Fronteira]] as adegas do viño de [[Xerez]].


En 1910 colocouse a primeira pedra da [[Virxe da Rocha]], e o 14 de setembro de 1930 inaugurouse a obra deseñada polo arquitecto [[Antonio Palacios]]. En 1936, logo do [[alzamento nacional]], foron fusilados nove miñoranos en [[Baredo]]. En 1943 a [[casa consistorial]] instaurouse na [[casa da Correa]].
En 1910 colocouse a primeira pedra da [[Virxe da Rocha]], e o 14 de setembro de 1930 inaugurouse a obra deseñada polo arquitecto [[Antonio Palacios]]. En 1936, logo do [[Golpe de Estado do 18 de xullo de 1936|golpe de estado]], foron fusilados nove miñoráns en [[Baredo]]. En 1943 a [[casa consistorial]] instaurouse na [[casa da Correa]].


En 1966 inaugurouse o [[Parador Nacional de Baiona]], despois de mercarlle o [[Ministerio de Industria, Enerxía e Turismo de España|Ministerio de Información e Turismo]] o castelo de Monterreal ós herdeiros de Brediñana.
En 1966 inaugurouse o [[Parador Nacional de Baiona]], despois de mercarlle o [[Ministerio de Industria, Enerxía e Turismo de España|Ministerio de Información e Turismo]] o castelo de Monterreal ós herdeiros de Brediñana.
⚫
[[Ficheiro:Sabarís, escudo no mercado.JPG|miniatura|Escudo de Baiona, no mercado de [[Sabarís, Santa Cristina da Ramallosa, Baiona|Sabarís]].]]


== Símbolos ==
== Símbolos ==
⚫
[[Ficheiro:Sabarís, escudo no mercado.JPG|miniatura|Escudo de Baiona, no mercado de [[Sabarís, Santa Cristina da Ramallosa, Baiona|Sabarís]].]]
O [[escudo]] municipal foi aprobado mediante o Decreto 65/2005 de 31 de marzo e publicado no [[DOG]] (Diario Oficial de Galicia) o 15 de abril de 2005.<ref>[http://www.xunta.es/dog/Publicados/2005/20050415/AnuncioE81A_gl.pdf Decreto 65/2005, do 31 de marzo, polo que se aproba o escudo do Concello de Baiona (Pontevedra)]</ref> O boi fai referencia á [[Fortaleza de Monterreal|Monte do Boi]] e a [[Carabela (embarcación)|carabela]] representa ''[[Pinta (carabela)|La Pinta]]'', o buque que arribou en Baiona coa nova do [[Descubrimento de América]]. Os escudos máis antigos atopados áchanse na [[capela]] de [[Santa Liberata]], construída no ano [[1695]].
O [[escudo]] municipal foi aprobado mediante o Decreto 65/2005 de 31 de marzo e publicado no [[DOG]] (Diario Oficial de Galicia) o 15 de abril de 2005.<ref>[http://www.xunta.es/dog/Publicados/2005/20050415/AnuncioE81A_gl.pdf Decreto 65/2005, do 31 de marzo, polo que se aproba o escudo do Concello de Baiona (Pontevedra)]</ref> O boi fai referencia á [[Fortaleza de Monterreal|Monte do Boi]] e a [[Carabela (embarcación)|carabela]] representa ''[[Pinta (carabela)|La Pinta]]'', o buque que arribou en Baiona coa nova do [[Descubrimento de América]]. Os escudos máis antigos atopados áchanse na [[capela]] de [[Santa Liberata]], construída no ano [[1695]].


Liña 110: Liña 89:
{| {{Táboabonita}}
{| {{Táboabonita}}
|-
|-
! Censo total <sup>2014</sup>
! Censo total <sup>2021</sup>
! 12.072 habitantes
! 12.286 habitantes
|-
|-
| Menores de 15 anos
| Menores de 15 anos
|align="center"| 1.725 (14.29 %)
|align="center"| 1.500 (12.21 %)
|-
|-
| Entre 15 e 64 anos
| Entre 15 e 64 anos
|align="center"| 8.147 (67.49 %)
|align="center"| 8.071 (65.69 %)
|-
|-
| Maiores de 65 anos
| Maiores de 64 anos
|align="center"| 2.200 (18.22 %)
|align="center"| 2.715 (22.10 %)
|}
|}


Liña 151: Liña 130:
bar:1991 from:0 till:9690
bar:1991 from:0 till:9690
bar:2001 from:0 till:10873
bar:2001 from:0 till:10873
bar:2009 from:0 till:12091
bar:2011 from:0 till:12258
bar:2014 from:0 till:12233
bar:2021 from:0 till:12286


PlotData=
PlotData=
Liña 166: Liña 145:
bar:1991 at: 9690 fontsize:S text:9.690 shift:(-10,5)
bar:1991 at: 9690 fontsize:S text:9.690 shift:(-10,5)
bar:2001 at: 10873 fontsize:S text:10.873 shift:(-10,5)
bar:2001 at: 10873 fontsize:S text:10.873 shift:(-10,5)
bar:2009 at: 12091 fontsize:S text:12.091 shift:(-10,5)
bar:2011 at: 12258 fontsize:S text:12.258 shift:(-10,5)
bar:2014 at: 12233 fontsize:S text:12.233 shift:(-10,5)
bar:2021 at: 12286 fontsize:S text:12.286 shift:(-10,5)
</timeline>
</timeline>


{{Hab info|4.423| 5.596|6.420|9.702|11.337|12.154|12.258|12.063|12.035||| }}
{{Hab info|4.423| 5.596|6.420|9.702|11.337|12.154|12.258|12.063|12.035|12.233|12.072| 12.119|12.169|12.134|12.122|12.129|12.286}}


== Economía ==
== Economía ==
A economía de Baiona está orientada cara ao [[turismo]], destacando o [[Parador Nacional de Baiona]], así como o comercio minorista. A agricultura é de autoconsumo, se ben tamén se venden localmente os produtos da horta. Hai pesca de [[baixura]] e [[marisqueo]].
A economía de Baiona está orientada cara ao [[turismo]], destacando o [[Parador Nacional de Baiona]], así como o comercio retallista. A agricultura é de autoconsumo, se ben tamén se venden localmente os produtos da horta. Hai pesca de [[baixura]] e [[marisqueo]].


As empresas son do sector da [[alimentación]], os transformados metálicos e a [[madeira]] e destacou a [[construción]].
As empresas son do sector da [[alimentación]], os transformados metálicos e a [[madeira]] e destacou a [[construción]].
Liña 187: Liña 166:
* [[Casa da Navegación]]
* [[Casa da Navegación]]
* [[Capela de Santa Liberata]]
* [[Capela de Santa Liberata]]

== Rúas e camiños ==
Na parroquia de [[Baiona, Baiona|Baiona]] existen numerosas rúas e camiños.

No lugar de [[Cova Terreña, Baiona, Baiona|Cova Terreña]]: Dolores Agrelo, O Piñeiro, Bargiela, México, [[A Anunciada, Baiona, Baiona|A Anunciada]] e O Carreiro.

No lugar de [[Loureiral, Baiona, Baiona|Loureiral]]: Monterreal, O Mariñeiro, Santísima Trindade, O Bosque.

No lugar da [[Percebelleira, Baiona, Baiona|Percebelleira]]: Virxe da Rocha, San Roque, As Bouzas Trigas, As Cachadiñas, As Fontiñas, Santiago Apóstolo, O Carreiro, O Río da Veiga.

No lugar de [[San Antón, Baiona, Baiona|San Antón]]: O Fabal, A Silveira, O Xestal.

No lugar de [[Baiona, Baiona|Baiona]]: Alférez Barreiro, Caixa de Aforros Municipal de Vigo, Porta da Vila, Carabela La Pinta, Padre Fernando, Cidade de Vigo, Conde, Ventura Misa, A Laxe, San Lourenzo, San Xoán, Santa Liberata, Cuba, Marqués de Quintanar, Palos de la Frontera, Santa Fe de Granada, Brasil, Venezuela, Ecuador, Uruguai, Tomás Mirambell, Joselín, Ramón y Cajal, Jesús Valverde, Elduayen, Diego Carmona, Vasco Gallego, Oia, Nigrán, Gondomar, A Guarda, O Rosal, Tomiño, Illas Cíes, Illas Estelas, Illa Carral, Arquitecto Palacios, Cristóbal García Sarmiento, Herminio Ramos, Laureano Salgado, Luis Calleja, O Cochiño, Pedro de Castro, Fonte de Ceta, Pornic, Vila do Bispo, Virxe do Pilar, Lorenzo de la Carrera, Hortas Reais, Xogo da Bola, Reloxo, Lagarteira, Boa Vista etc.


== Festas municipais ==
== Festas municipais ==
Liña 207: Liña 173:
* [[Virxe do Carme]]
* [[Virxe do Carme]]
* [[Santa Liberata]]
* [[Santa Liberata]]
* [[Xoán Bautista|San Xoán]]
* [[Festa da Arribada|A Arribada]]
* [[Festa da Arribada|A Arribada]]
* [[Romaría]] de [[San Cosme e San Damián]]
* [[Romaría]] de [[San Cosme e San Damián]]
Liña 213: Liña 180:
=== [[Baíña, Baiona|Baíña]] ===
=== [[Baíña, Baiona|Baíña]] ===
* [[Mariña de Augas Santas|Santa Mariña]]
* [[Mariña de Augas Santas|Santa Mariña]]
* [[Santa Marta]] ([[O Burgo, Baíña, Baiona|O Burgo]])
* [[Marta de Betania|Santa Marta]] ([[O Burgo, Baíña, Baiona|O Burgo]])


=== [[Baredo, Baiona|Baredo]] ===
=== [[Baredo, Baiona|Baredo]] ===
Liña 238: Liña 205:


== Premios e recoñecementos ==
== Premios e recoñecementos ==
* Quality Coast Gold Award 2013 <ref name="premios">{{Cita web|url=http://www.turismodebaiona.com/calidade|autor=Concello de Baiona|páxina-web=|título=Calidade|dataacceso=26 de xuño de 2018|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180627010014/http://www.turismodebaiona.com/calidade|dataarquivo=27 de xuño de 2018|urlmorta=si}}</ref>
* Quality Coast Gold Award 2013 <ref name="premios">{{Cita web|url=http://www.turismodebaiona.com/calidade|autor=Concello de Baiona|páxina-web=|título=Calidade|dataacceso=26 de xuño de 2018|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180627010014/http://www.turismodebaiona.com/calidade|dataarquivo=27 de xuño de 2018|urlmorta=yes}}</ref>
* Sustainable Destinations Global "Top&nbsp;100" 2014 {{Cómpre referencia}}
* Sustainable Destinations Global "Top&nbsp;100" 2014 {{Cómpre referencia}}
* Vilas Mariñeiras <ref>{{Cita web|url=http://www.turismodebaiona.com/web/turismo/calidade/sicted|páxina-web=www.turismodebaiona.com|título=Sistema Integral de calidad turística en destino (SICTED)|data-acceso=2018-06-26|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180626220506/http://www.turismodebaiona.com/web/turismo/calidade/sicted|dataarquivo=26 de xuño de 2018|urlmorta=si}}</ref>
* Vilas Mariñeiras {{cando}} <ref>{{Cita web|url=http://www.turismodebaiona.com/web/turismo/calidade/sicted|páxina-web=www.turismodebaiona.com|título=Sistema Integral de calidad turística en destino (SICTED)|data-acceso=2018-06-26|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20180626220506/http://www.turismodebaiona.com/web/turismo/calidade/sicted|dataarquivo=26 de xuño de 2018|urlmorta=yes}}</ref>


== Galería de imaxes ==
== Galería de imaxes ==
Liña 266: Liña 233:
=== Bibliografía ===
=== Bibliografía ===
{{Refempeza}}
{{Refempeza}}

* {{Cita publicación periódica |título=Fueros cartas pueblas inéditas de Galicia |nome=J. |apelidos={{Versaleta|Alvarado}} |revista=Anuario de historia del derecho español |url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/134769.pdf |issn=0304-4319 |número=67 |ano=1997 |páxinas=141-152 |lingua=castelán e latín }}
* {{Cita publicación periódica |título=Fueros cartas pueblas inéditas de Galicia |nome=J. |apelidos={{Versaleta|Alvarado}} |revista=Anuario de historia del derecho español |url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/134769.pdf |issn=0304-4319 |número=67 |ano=1997 |páxinas=141-152 |lingua=castelán e latín }}
* {{Cita libro |título=Historia de Galiza |url=https://cloud10.todocoleccion.online/libros-segunda-mano-historia-antigua/tc/2010/11/05/22565998.jpg |ano=1980 |autor1=[[Xosé Carlos Bermejo Barrera|{{Versaleta|Bermejo}}]] |autor2=[[Carmen Pallares Méndez|{{Versaleta|Pallares}}]] |autor3={{Versaleta|Pérez}} |autor4=[[Ermelindo Portela Silva|{{Versaleta|Portela}}]] |autor5=[[José Manuel Vázquez Varela|{{Versaleta|Vázquez}}]] |autor6=[[Ramón Villares|{{Versaleta|Villares}}]] |páxina=115 |editorial=Alhambra |isbn=84-205-0758-X }}
* {{Cita libro |título=Historia de Galiza |url=https://cloud10.todocoleccion.online/libros-segunda-mano-historia-antigua/tc/2010/11/05/22565998.jpg |ano=1980 |autor1=[[Xosé Carlos Bermejo Barrera|{{Versaleta|Bermejo}}]] |autor2=[[Carmen Pallares Méndez|{{Versaleta|Pallares}}]] |autor3={{Versaleta|Pérez}} |autor4=[[Ermelindo Portela Silva|{{Versaleta|Portela}}]] |autor5=[[José Manuel Vázquez Varela|{{Versaleta|Vázquez}}]] |autor6=[[Ramón Villares|{{Versaleta|Villares}}]] |páxina=115 |editorial=Alhambra |isbn=84-205-0758-X }}
* {{Versaleta|Fernández Rodríguez}}, Begoña (decembro 2013) [https://web.archive.org/web/20160304224604/http://www.revistadepatrimonio.es/descarga.php?nombre_documento=revistas%2Fnumero13%2Festudiosgenerales%2Festudios%2Fpdf%2Festudiosgenerales-estudios.pdf «La creación de una identidad patrimonial. Baiona y el descubrimiento de América»] en ''Revista Electrónica de Patrimonio Histórico'' 13, [[Universidade de Granada|UGR]].
* {{Versaleta|Fernández Rodríguez}}, Begoña (decembro 2013) [https://web.archive.org/web/20160304224604/http://www.revistadepatrimonio.es/descarga.php?nombre_documento=revistas%2Fnumero13%2Festudiosgenerales%2Festudios%2Fpdf%2Festudiosgenerales-estudios.pdf «La creación de una identidad patrimonial. Baiona y el descubrimiento de América»] en ''Revista Electrónica de Patrimonio Histórico'' 13, [[Universidade de Granada|UGR]].
* {{Versaleta|López Otero}}, Beatriz e [[José Ramón Soraluce Blond|{{Versaleta|Soraluce Blond}}, José Ramón]] (2013). [http://ruc.udc.es/handle/2183/11722 ''Monterreal de Baiona. Transformaciones de un monumento''] <sup>55,63 MB</sup> ISBN 978-84-9749-579-0.
* {{Versaleta|López Otero}}, Beatriz e [[José Ramón Soraluce Blond|{{Versaleta|Soraluce Blond}}, José Ramón]] (2013). [http://ruc.udc.es/handle/2183/11722 ''Monterreal de Baiona. Transformaciones de un monumento'']{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304200548/http://ruc.udc.es/handle/2183/11722 |date=04 de marzo de 2016 }} <sup>55,63 MB</sup> ISBN 978-84-9749-579-0.
* {{Cita libro |apelidos1={{Versaleta|Mosquera}} |nome1=Javier |apelidos2={{Versaleta|Franco}} |nome2=Fernando |ano=2002 |título=Guía cidadá de Vigo y su área metropolitana |páxinas= |editorial=Fundación Caixa Galicia, ''[[Faro de Vigo]]'' |isbn= |lingua=Es |ref=harv}}
* {{Cita libro |ligazónautor=Ermelindo Portela Silva |apelidos={{Versaleta|Portela Silva}} |nome=Ermelindo |ano=1976 |título=La región del obispado de Tuy en los siglos XII a XV. Una sociedad en la expansión y en la crisis |páxinas=175-177 }}
* {{Cita libro |ligazónautor=Ermelindo Portela Silva |apelidos={{Versaleta|Portela Silva}} |nome=Ermelindo |ano=1976 |título=La región del obispado de Tuy en los siglos XII a XV. Una sociedad en la expansión y en la crisis |páxinas=175-177 }}
* {{Cita libro |máscara-autor=6 |ligazónautor1=Ermelindo Portela Silva |apelidos1={{Versaleta|Portela Silva}} |nome1=Ermelindo |ligazónautor2=Carmen Pallares Méndez |apelidos2={{Versaleta|Pallares Méndez}} |nome2=Carmen |ano=1991 |título=Galicia na época Medieval. [[:w:Proxecto Galicia|Proxecto Galicia]], Historia |volume=II |localización=A Coruña |editorial=[[:w:Hércules de Ediciones|Hércules de Ediciones]] |páxina=351 |ref=harv}}
* {{Cita libro |máscara-autor=6 |ligazónautor1=Ermelindo Portela Silva |apelidos1={{Versaleta|Portela Silva}} |nome1=Ermelindo |ligazónautor2=Carmen Pallares Méndez |apelidos2={{Versaleta|Pallares Méndez}} |nome2=Carmen |ano=1991 |título=Galicia na época Medieval. [[:w:Proxecto Galicia|Proxecto Galicia]], Historia |volume=II |localización=A Coruña |editorial=[[:w:Hércules de Ediciones|Hércules de Ediciones]] |páxina=351 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=Herminio |apelidos={{Versaleta|Ramos González}} |ligazónautor=Herminio Ramos |ano=1925 |título=Crónicas históricas de la villa de Bayona |url=http://biblioteca.galiciana.gal/gl/consulta/registro.do?id=6999 |lugar=Madrid |lingua=es |editorial=Tipografía Artística |ref=harv }}
* [[José de Santiago y Gómez|{{Versaleta|Santiago y Gómez}}, José de]] e [[Ulpiano Nogueira|{{Versaleta|Nogueira}}, Ulpiano]] ([[1902]]). [http://www.galiciana.bibliotecadegalicia.xunta.es/cartograf/gl/consulta/registro.cmd?id=5156 ''Bayona antigua y moderna''], Imprenta del Asilo de Huérfanos del Sagrado Corazón de Jesús. [[Madrid]].
* [[José de Santiago y Gómez|{{Versaleta|Santiago y Gómez}}, José de]] e [[Ulpiano Nogueira|{{Versaleta|Nogueira}}, Ulpiano]] ([[1902]]). [http://www.galiciana.bibliotecadegalicia.xunta.es/cartograf/gl/consulta/registro.cmd?id=5156 ''Bayona antigua y moderna''], Imprenta del Asilo de Huérfanos del Sagrado Corazón de Jesús. [[Madrid]].
* {{Versaleta|Vedas Núñez}}, José-Pedro (2005). ''Aquella Baiona de los años 40 y 50''.<sup>[https://web.archive.org/web/20160306201847/https://books.google.es/books?id=tEFdVY3NWGUC&lpg=PP1&hl=es&pg=PP1#v=onepage&q&f=false]</sup> ISBN 84-8198-613-5
* {{Versaleta|Vedas Núñez}}, José-Pedro (2005). ''Aquella Baiona de los años 40 y 50''.<sup>[https://web.archive.org/web/20160306201847/https://books.google.es/books?id=tEFdVY3NWGUC&lpg=PP1&hl=es&pg=PP1#v=onepage&q&f=false]</sup> ISBN 84-8198-613-5
{{Reftermina}}
{{Reftermina}}

=== Outros artigos ===

⚫
* [[Eleccións municipais en Baiona]]
{{ConcellosVigo}}
{{ConcellosVigo}}
{{Pontevedra}}
{{Pontevedra}}
Liña 281: Liña 253:


[[Categoría:Baiona]]
[[Categoría:Baiona]]
[[Categoría:Topónimos de concellos galegos con etimoloxía]]

Revisión actual feita o 27 de maio de 2024 ás 20:46

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Baiona (homónimos).
Modelo:Xeografía políticaBaiona
Imaxe
Localización
lang=gl Editar o valor em Wikidata Mapa
 42°07′12″N 8°51′00″O / 42.1199, -8.8501Coordenadas: 42°07′12″N 8°51′00″O / 42.1199, -8.8501
EstadoEspaña
Comunidade autónomaGalicia
ProvinciaProvincia de Pontevedra Editar o valor em Wikidata
CapitalBaiona Editar o valor em Wikidata
Poboación
Poboación12.407 (2023) Editar o valor em Wikidata (350,98 hab./km²)
Xeografía
Parte de
Superficie35,35 km² Editar o valor em Wikidata
Bañado porOcéano Atlántico Editar o valor em Wikidata
Altitude622 m Editar o valor em Wikidata
Comparte fronteira con
Organización política
• Alcalde Editar o valor em WikidataJesús Vázquez Almuíña Editar o valor em Wikidata
Eleccións municipais en Baiona Editar o valor em Wikidata
Identificador descritivo
Código postal36300 Editar o valor em Wikidata
Fuso horario
Código INE36003 Editar o valor em Wikidata
Outro
Irmandado con
Páxina webbaiona.gal Editar o valor em Wikidata

Baiona é un concello da provincia de Pontevedra, pertencente á comarca de Vigo. Segundo o Instituto Nacional de Estadística en 2015 tiña 12.072 habitantes. O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é baionés.[1] Limita cos concellos de Oia, Nigrán, Gondomar e Tomiño, e mais co océano Atlántico.

Etimoloxía[editar | editar a fonte]

A orixe do topónimo Baiona foi, historicamente, froito de innumerábeis controversias. Fernando Cabeza Quiles e Gonzalo Navaza, investigadores na onomástica e na toponimia, afirman que o topónimo é copia ou traslado da Baiona vasca no ano 1202 por iniciativa do rei Afonso VIII, o cal, cando lle concedeu unha carta de foro a esta vila galega, cambioulle o seu antigo nome de Irizán (latinizado en Erizana) polo actual de Baiona. A escolla real puido ter intencións de prestixio e propiciatorias, xa que, o porto da Baiona francesa era moi importante e próspero na Idade Media.[2]

Porén, outros estudos[quen?] parecen relacionar a orixe deste co próximo río Baíña.[Cómpre referencia] O seu primeiro elemento "bai" derivaría do indoeuropeo "ibai" que significa veiga ou río. O segundo elemento "onna" procede do celta e significa fonte ou río, ou ben pode tratarse dun sufixo prerromano aumentativo. Así pois, para estes estudos, o topónimo de Baiona sería unha voz híbrida e tautolóxica.[Cómpre referencia]

Xeografía[editar | editar a fonte]

Limita cos concellos de Nigrán, Gondomar e Oia. Diferéncianse dúas zonas, o interior, que se ergue até altitudes que superan os 600 m no Alto da Groba e no alto da Gabiñeira e a costa, bañada polo océano Atlántico e con outeiros que permiten enxergar a ría e as Illas Cíes. A parte norte desta é rochosa e nela atópanse illotes como Illa Carral, Illa Negra ou Illas Polbeiras; na parte sur hai sobre todo praias.

Os ríos son todos pequenos, destacando o río da Groba, que, nun tramo, serve de límite con Gondomar e o río Miñor, que desauga na baía de Baiona. As temperaturas son suaves.

Praias
Nome Localización Parroquia
2022
[3]		 Imaxe
Praia da Ladeira 42°6′49.71″N 8°49′40.83″O / 42.1138083, -8.8280083 Santa Cristina da Ramallosa
Praia de Santa Marta 42°6′52.29″N 8°50′18.70″O / 42.1145250, -8.8385278 Baíña
Praia da Ribeira 42°7′16.90″N 8°50′57.30″O / 42.1213611, -8.8492500 Baiona
Praia da Barbeira 42°7′23.85″N 8°50′54.19″O / 42.1232917, -8.8483861 Baiona
Praia dos Frades 42°7′32.68″N 8°51′6.63″O / 42.1257444, -8.8518417 Baiona
Praia da Cuncheira 42°7′20.79″N 8°51′6.35″O / 42.1224417, -8.8517639 Baiona

Historia[editar | editar a fonte]

Fundación e Idade Antiga[editar | editar a fonte]

Segundo a lenda, a vila de Baiona foi fundada no ano 140 a.C. por Diomedes de Etolia, fillo do fundador de Tui. Este deulle o nome de Abobriga.[4]

Nesta época, os romanos dominaban a Península Ibérica e decidiron expulsar ós cartaxineses. Para combater as protestas, o cónsul Flavio Serviliano chegou ao recinto fortificado de Erizana, que era como entón se chamaba Baiona. Tamén no 60 a.C. Xulio César e as súas tropas amarraron en Erizana para atacar os herminios que estaban refuxiados nas Illas Cíes.

O rei visigodo Recaredo, conquistouna e anexionouna ó seu reino.

Idade Media[editar | editar a fonte]

Afonso VIII, por Oliveira, en Baiona.

Entre os anos 730 e 750, é dominada polos árabes. Pérdena grazas a Afonso I de Asturias, aínda que no 997 volve caer en mans árabes pola súa importancia xeográfica, por culpa do rei Almanzor.

O 7 de maio de 1201 o Afonso VIII de León e Galicia asina en Faro (hoxe A Coruña), concedéndolle a Carta Póboa, na que se permite o troco de nome do primitivo núcleo Erizana a Baiona. Ademais concedeulle privilexios e foros ós habitantes, deixando de estar baixo ó Mosteiro de Santa María de Oia.

No 1331, foi atacada polo almirante portugués Pezaña e no 1370, Fernando I de Portugal fixa a súa residencia na fortaleza de Monterreal.

Logo de pasar por uns momentos de desfeita polas guerras e disputas, en 1425 Xoán II de Castela outorgoulle ao porto o privilexio, compartido coa Coruña, de carga e descarga de mercadorías procedentes do exterior.

En 1474, foi asaltada por Pedro Madruga, Pedro Álvarez de Soutomaior, e constrúe unha torre na fortaleza de Monterreal. E en 1475, o rei Afonso V de Portugal, xunto cos baioneses, réndese ante ós Reis Católicos.

O 1 de marzo de 1493 a carabela Pinta, capitaneada por Martín Alonso Pinzón e pilotada por Cristóbal García Sarmiento, logo de extraviarse no medio do Atlántico, tocou porto por primeira vez aquí ao regreso da primeira viaxe de Colón; sendo así, o primeiro lugar de Europa en ter a noticia da chegada da expedición de Colón de volta do que crían que eran as Indias.

Idade Moderna[editar | editar a fonte]

No 1497, os Reis Católicos concedéronlle ós 650 habitantes da vila a exención de servir na Armada de Castela, a licenza de emprender pola súa conta a guerra en corso e o dereito de vivir na fortaleza de Monterreal, para protexerse das invasións estranxeiras. Amais concedéronlle a Baiona os títulos de Nobre e de Leal Vila.

No século XVI, Baiona tomou importancia sendo cabeza de Partido. Os habitantes deixaron de vivir na fortaleza. No ano 1553, 56 navíos franceses atracaron no porto e no 1540, unha peste minguou a poboación. No ano 1585 o corsario inglés Francis Drake atracou na península de Santa Marta coa intención de tomar á península de Monterreal, mais os miñoranos (liderados por Pedro Sarmiento de Acuña, o Conde de Gondomar), acabaron coa súa intención.

O rei Filipe II, mercou o feudo do Val Miñor, e concedeulle os privilexios de exención para servir na Armada Real, a creación dunha Cátedra de Gramática e a armada de 1.000 soldados, para acabar cos piratas.

Nos século XVII e XVIII, Baiona converteuse no principal porto da costa sur galega e a costa norte portuguesa. Todo isto traía beneficios, pero tamén prexuízos como: porto onde se cre que amarraron os galeóns da batalla de Rande ou ser tomada polo mariscal francés Soult. Ademais, os baioneses axudaron na Reconquista de Vigo.

Crónicas históricas de la villa de Bayona por Herminio Ramos, Madrid 1925.

Idade Contemporánea[editar | editar a fonte]

En 1823 deixou de ser a cabeza do Val Miñor, e constituíuse como tal o municipio de Baiona. En 1859 o Estado acabou coa fortaleza militar, abríndose unha poxa pública na que a adquiriu José Elduayen, marqués do pazo da Mercé. En 1880 Manuel Misa e Bertemati doou un edificio que pasou a funcionar como escola. O seu irmán, Ventura Misa, fundou en Xerez da Fronteira as adegas do viño de Xerez.

En 1910 colocouse a primeira pedra da Virxe da Rocha, e o 14 de setembro de 1930 inaugurouse a obra deseñada polo arquitecto Antonio Palacios. En 1936, logo do golpe de estado, foron fusilados nove miñoráns en Baredo. En 1943 a casa consistorial instaurouse na casa da Correa.

En 1966 inaugurouse o Parador Nacional de Baiona, despois de mercarlle o Ministerio de Información e Turismo o castelo de Monterreal ós herdeiros de Brediñana.

Símbolos[editar | editar a fonte]

Escudo de Baiona, no mercado de Sabarís.

O escudo municipal foi aprobado mediante o Decreto 65/2005 de 31 de marzo e publicado no DOG (Diario Oficial de Galicia) o 15 de abril de 2005.[5] O boi fai referencia á Monte do Boi e a carabela representa La Pinta, o buque que arribou en Baiona coa nova do Descubrimento de América. Os escudos máis antigos atopados áchanse na capela de Santa Liberata, construída no ano 1695.

A bandeira municipal está composta por catro triángulos, os superiores e inferiores son azuis e os dereitos e esquerdos, vermellos. Data desde 1591, grazas a unha carta de Filipe II ó marqués de Cerralbo. O seu uso caeu a mediados do século XIX. Volveu ondear no concello en 1981.

Demografía[editar | editar a fonte]

O 25 % da poboación vive na capital, Baiona.

Censo total 2021 12.286 habitantes
Menores de 15 anos 1.500 (12.21 %)
Entre 15 e 64 anos 8.071 (65.69 %)
Maiores de 64 anos 2.715 (22.10 %)
Evolución da poboación de Baiona   Fontes: INE e IGE.
1900 1930 1950 1981 2004 2009 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
4.423 5.596 6.420 9.702 11.337 12.154 12.258 12.063 12.035 12.233 12.072 12.119 12.169 12.134 12.122 12.129 12.286
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Economía[editar | editar a fonte]

A economía de Baiona está orientada cara ao turismo, destacando o Parador Nacional de Baiona, así como o comercio retallista. A agricultura é de autoconsumo, se ben tamén se venden localmente os produtos da horta. Hai pesca de baixura e marisqueo.

As empresas son do sector da alimentación, os transformados metálicos e a madeira e destacou a construción.

Patrimonio[editar | editar a fonte]

Cruceiro da Santísima Trindade.

Festas municipais[editar | editar a fonte]

Baiona[editar | editar a fonte]

Baíña[editar | editar a fonte]

Baredo[editar | editar a fonte]

Belesar[editar | editar a fonte]

Santa Cristina da Ramallosa[editar | editar a fonte]

Deporte[editar | editar a fonte]

A vila conta cun porto deportivo. O Erizana Club de Fútbol fundouse en 1950.

Vilas e cidades irmandadas[editar | editar a fonte]

Premios e recoñecementos[editar | editar a fonte]

Galería de imaxes[editar | editar a fonte]

Artigo principal: Galería de imaxes de Baiona.

Parroquias de Baiona[editar | editar a fonte]

Galicia | Provincia de Pontevedra | Parroquias de Baiona

Baíña (Santa Mariña) | Baredo (Santa María) | Baiona (Santa María de Fóra) | Baiona (Santa María) | Belesar (San Lourenzo) | Santa Cristina da Ramallosa (Santa Cristina)

Lugares de Baiona[editar | editar a fonte]

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Baiona vexa: Lugares de Baiona.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ Costas González, Xosé-Henrique (2016). Os xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua galega (PDF). Vigo: Universidade de Vigo. p. 41. ISBN 978-84-8158-706-7. 
  2. ↑ "Nós Diario". hemeroteca.nosdiario.gal. Consultado o 2023-04-15. 
  3. ↑ "Fundación Europea de Educación Ambiental". Arquivado dende o orixinal o 28 de agosto de 2016. Consultado o 28 de agosto de 2016. 
  4. ↑ Concello de Baiona - Concellería de Turismo. "Historia de Baiona". Consultado o 08/11/2014. 
  5. ↑ Decreto 65/2005, do 31 de marzo, polo que se aproba o escudo do Concello de Baiona (Pontevedra)
  6. ↑ Concello de Baiona. "Calidade". Arquivado dende o orixinal o 27 de xuño de 2018. Consultado o 26 de xuño de 2018. 
  7. ↑ "Sistema Integral de calidad turística en destino (SICTED)". www.turismodebaiona.com. Arquivado dende o orixinal o 26 de xuño de 2018. Consultado o 2018-06-26. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Baiona&oldid=6745309»