Fosfoglicérido

Os fosfoglicéridos ou glicerofosfolípidos son un tipo de fosfolípidos que contén glicerina (tamén chamada glicerol). Na súa estrutura a molécula básica é o ácido fosfatídico, á que se une un alcohol ou un aminoalcohol, que lle dá polaridade a esa zona da molécula. O ácido fosfatídico á súa vez está formado por glicerina esterificada con dous ácidos graxos (un deles saturado e o outro insaturado) e un grupo fosfato. Ao fosfato únese o alcohol ou aminoalcohol da cabeza polar para formar o fosfoglicérido. Ás veces o aminoalcohol pode ser, en realidade, un aminoácido, como a serina .

A unión de distintas cabezas polares a un ácido fosfatídico orixina os diferentes tipos de fosfoglicéridos.

A función principal dos fosfoglicéridos é estrutural, xa que forman parte da bicapa lipídica das membranas celulares, nas cales son os compoñentes principais.

Propiedades

Os fosfolípidos teñen un marcado carácter anfipático, xa que na mesma molécula teñen unha parte hidrófoba e outra hidrófila, o que fai que se orienten en medio acuoso e formen as bicapas das membranas, coas partes hidrófobas no interior da membrana e as hidrófilas nas partes externas. Os ácidos graxos que contén forman longas colas hidrófobas, entanto que o fosfato (ionizado a pH celular) e a cabeza polar formada polo alcohol ou aminoalcohol constitúen a parte hidrófila da molécula.

Son solubles en disolventes orgánicos (éter, cloroformo...), pero pouco en acetona fría. Sepáranse por cromatografía en capa fina ou en capa gasosa xeralmente. Cando se quentan en medios ácidos ou básicos hidrolízanse, descompoñéndose nos seus compoñentes. Os encimas que os degradan son as fosfolipases.

Clasificación

Nos fosfolípidos varían os ácidos graxos e a cabeza polar. Clasifícanse tendo en conta a súa cabeza polar unida ao fosfato. Os principais grupos ou exemplos son:

• Fosfatidilcolinas (ás veces chamadas lecitinas). Formadas por un ácido fosfatídico unido ao aminoalcohol colina, formando a fosfocolina, con carga positiva no seu nitróxeno a pH celular.
• Fosfatidiletanolaminas ou cefalinas. Formadas por un ácido fosfatídico unido ao aminoalcohol etanolamina, formando a fosfoetanolamina, con carga positiva no seu nitróxeno a pH celular.
• Fosfatidilserina. Un ácido fosfatídico unido ao aminoácido serina polo grupo alcohólico da cadea lateral da serina. A serina está cargada a pH celular nos seus grupos amino e carboxilo (forma zwitteriónica).
• Fosfatidilinositol. O ácido fosfatídico está unido ao polialcohol cíclico inositol. Os seus derivados fosfatados son os fosfoinosítidos.
• Fosfatidilglicerol. O ácido fosfatídico está unido a un glicerol (por tanto, teñen dous glicerois, un no ácido fosfatídico e outro na cabeza polar).
• Cardiolipinas. Se ao glicerol da cabeza polar dun fosfatidilglicerol se une por un dos seus OH libres unha segunda molécula de ácido fosfatídico, orixínase unha cardiolipina, na que a glicerina fai como unha ponte que une os dous ácidos fosfatídicos. As cardiolipinas aparecen nas membranas internas das mitocondrias.

F O S F O G L I C É R I D O S

Clase	Estrutura	Cabeza polar
Ácido fosfatídico		o fosfato non está unido a nada
Fosfatidilcolina (~lecitina)		Colina
Fosfatidiletanolamina		Etanolamina
Fosfatidilinositol		Inositol
Fosfatidilserina		Serina
Fosfatidilglicerol		Glicerol
Cardiolipina ou difosfatidilglicerina		Fosfatidilglicerol

Usos

Uso en membranas

Artigo principal: Bicapa lipídica.

Son os principais compoñentes das membranas celulares. A composición de fosfolípidos en cada unha das capas da bicapa lipídica da membrana varía. Por exemplo, nos eritrocitos humanos a capa citosólica da membrana plasmática (a que dá ao interior da célula) contén principalmente fosfatidiletanolamina, fosfatidilserina, e fosfatidilinositol. Polo contrario, a capa exoplásmica (a que dá ao medio extracelular) consta principalmente de fosfatidilcolina e esfingomielinas (un tipo de esfingolípido).

Uso en emulsións

Os fosfoglicéridos poden tamén actuar como axentes emulsionantes que facilitan a dispersión dunha substancia dentro doutra nas mesturas. Úsanse ás veces, por exemplo, na fabricación de xeados e caramelos.

Os fosfoglicéridos no cerebro

As membranas das neuronas conteñen varias clases de fosfoglicéridos. A variación da súa composición en fosfoglicéridos altera moito a súa eficacia funcional. A lonxitude das cadeas de ácido graxo do fosfoglicérido e o seu grao de saturación son determinantes importantes das características de moitas membranas, como a formación de dominios laterais que son ricos en ácidos graxos poliinsaturados. A degradación dos fosfoglicéridos mediada por receptor feita polas fosfolipases A(l), A(2), C, e D causa a xeración dun segundo mensaxeiro como o ácido araquidónico, eicosanoides, factor activador das plaquetas e diacilglicerol. Así, os fosfoglicéridos da membrana neural son unha reserva de segundos mensaxeiros. Tamén están implicados na apoptose, modulación da actividade de transportadores, e de encimas unidos a membranas. Informouse de marcadas alteracións na composición en fosfoglicéridos da membrana neural en diversos trastornos neurolóxicos. Estas alteracións orixinaban cambios na fluidez e permeabilidade da membrana. Estes procesos xunto coa acumulación de peróxidos de lípidos e a alteración do metabolismo enerxético pode ser os responsables da neurodexeneración observada nos trastornos neurolóxicos.

Metabolismo dos fosfoglicéridos

O metabolismo dos fosfoglicéridos é diferente en eucariotas e procariotas. A síntese en procariotas implica a síntese de fosfoglicéridos, ácido fosfatídico e os grupos polares de cabeza. A síntese de ácido fosfatídico en eucariotas é distinta; hai dúas vías metabólicas, unha para formar fosfatidilcolina e outra para formar fosfatidiletanolamina.

Véxase tamén

Outros artigos

• Esfingolípido
• Fosfolípido
• Plasmalóxeno