Eestlun

Tekst üüb Fering

Eestlun [ˈe:stlʊn], amtelk Republiik faan Eestlun (üüb Eestnisk: Eesti an Eesti Vabariik), as en lun uun a nuurduast faan Euroopa. Uun a nuurd an a waast leit at Uastsia an uun a uast Ruslun. At lun hee 1.315.944 lidj (1. Janewoore 2016)^[1]. At hoodsteed as Tallinn.

Geografii

Eestlun (Estland)

Tallinn

FINLUN

LETLUN

UASTSIA

RIGA-BOCHT

FINS SIABÖÖSEM

Võrtsjärv

Peipus-
See

Saaremaa

Hiiumaa

Koord faan Eestlun

Geograafisk Laag

Eestlun leit twesken 59.5° an 57.3° (faan a nuurd tu a süüd) an 21.5° an 28.1° (faan a waast tu a uast). At lun as amanbi aachtsis letjer üüs Tjiisklun. At lun dialt grensen mä tau lunen. Det lingst grens (333 km) faan't lun wurt mä Letlun an det kurtst (324 km) mä Rüslun diald. A eeg faan Eestlun bi de Uastsia as 3794 km lung an lingt faan a mös faan de Narva Struum uun a nuurduast tu nai bi Metsapoole uun a süüdwaast.

Lunskap

Struumer

De lingst struum uun Eestlun as de Võhandu Struum, wat sin kwel uun a süüduast faan't lun hee. A struum leept tu a nuurduast iin uun de Lämmijärv (of Warem Sia).

Berger

Eestlun hee bluat letj berger. De huuchst berig faan't lun as de Suur Munamägi (of Grat Ai Berig), wat uun a süüduast faan't lun leit an 318 m huuch as.

Eilunen

Dön fjauer gratst eilunen faan't lun san Saaremaa (2673 km²), Hiiumaa (989 km²), Muhu (198 km²) an Vormsi (93 km²).

Steeden

Dön tjiin gratst steeden uun't lun san:

#	Steed	Lidj (2011)^[2]
1	Tallinn	393.222
2	Tartu	97.600
3	Narva	58.663
4	Pärnu	39.728
5	Kohtla-Järve	37.201
6	Viljandi	17.473
7	Maardu	17.524
8	Rakvere	15.264
9	Kuressaare	13.166
10	Sillamäe	14.252

Indialing faan Ferwalting

At lun hee 15 lunkreiser (üüb Estnisk: maakonnad)

#	Lunkreis	Grate (km²)^[3]	Lidj (2011)^[4]	Hoodsteed
1	Harju	4327	552.880	Tallinn
2	Hiiu	1032	8482	Kärdla
3	Ida-Viru	2972	145.373	Jõhvi
4	Jõgeva	2545	30.117	Jõgeva
5	Järva	2674	31.169	Paide
6	Lääne	1816	20.506	Haapsalu
7	Lääne-Viru	3696	61.649	Rakvere
8	Põlva	1823	25.263	Põlva
9	Pärnu	5419	86.279	Pärnu
10	Rapla	2765	34.282	Rapla
11	Saare	2938	31.317	Kuressaare
12	Tartu	275	154.666	Tartu
13	Valga	1917	28.756	Valga
14	Viljandi	3420	47.599	Viljandi
15	Võru	2773	36.117	Võru

Histoore

Koord faan't Baltikum (1260)

Uun det 13. juarhunert wurd at nuurddial faan Denemark an't süüddial faan't lun faan de Tjiisk Orden besaatet. Efter de Liifluns Krich (1558-1583) wurd at nuurddial dial faan Sweeden an at süüddial dial faan Poolen. Uun det 17. juarhunert fool at süüddial oner sweedsk kontrol.

Faan 1710 tu de Iarst Wäältkrich wurd at Eestlun faan daaling dial faan Rüslun. A nuurddial faan't lun wiar det Eestlun Guwernement an a süüddial wiar dial faan det Liiflun Guwernement. Uun de Iarst Wäältkrich wurd at lun wurd faan det tjiisk armee besaat. Eestlun wurd 24. Febrewoore 1918 suwereen. Det rocht suwereniteet faan Eestlun wurd uun a freihaidskrich (1918–1920) jin’t Sowjetrüslun wonen. A stridjen begand 28. Nofember 1918, üüs at Sowjetrüslun Narva uungreeb. För’t iarst hed jo Eesten üüs uk Leten an leeder de tjiisk baltisk lunsweer, diar uun’t lun efter't aanj faan de Iarst Wäältkrich ferblewen hed, am at lun jin a Rüsen weeret. A Eesten fing halep heerbi föör faan Finlun, Sweeden an Denemark. Al trii lunen säänd trupen, an uk fersurginggüüder. Faan’t sia holep det Royal Navy a Eesten am jo föör’t rüs floot tu bewaarin. Oner’t feering faan generool Johann Laidoner, loket a Eesten, a Rüsen al tu aanj Janewoore 1919 faan’t lun tu driiwen.

Faan 1938 tu 1940 wiar Konstantin Päts president faan't lun. At lun wurd 1940-1941 faan't Sowjetunioon an faan 1941-1945 faan Tjiisklun besaatet. Det wiar üüs det Eestnisk SSR dial faan't Sowjetunioon faan 1945 tu 1991. Do wurd at lun weler suwereen. Det wurd 1. Mei 2004 lasmoot faan det Europeeisk Unioon.

Politiik

A president faan't lun sant de 11. Oktuuber 2021 as Alar Karis. 2016-2021 wiar Kersti Kaljulaid at president.

Kwelen

[1] Estonian Office of Statistics, Database Enquiry (üüb ingels)

[2] Estonia: Counties, Cities and Towns, citypopulation.de

[3] Estonia: Administrative Division, citypopulation.de

[4] Estonia: Administrative Division, citypopulation.de

[1]

[2]

[3]

[4]