پیچیدگی
پیچیدگی (Complexity) همواره نقشی عمده و پراهمّیّت در همهٔ زمینه‌های علمی و فنّی بر عهده داشته‌است. هرچند بشر از آغاز تا به امروز، به صورتی پیوسته با این مشکل بزرگ دست به گریبان بوده‌است، امروزه، ظهور و نمود پیچیدگی رشد و شیوعی چنان روزافزون و سریع به‌خود گرفته‌است، که بسیاری، قرن جدید میلادی را سدهٔ پیچیدگی نام نهاده‌اند.[نیازمند منبع]
تعریف
[ویرایش]با آنکه هنوز تعریف فراگیر و عامی برای این پدیدهٔ همه‌جاگیر و عام میسر نگردیده‌است، شاید، رایج‌ترین تعریف تقریبی پیچیدگی را بتوان این‌گونه بیان کرد:
هرگاه مجموعه‌ای متشکل از عوامل متعدد و گوناگون، در مقیاس‌های متفاوت، با اتکا و وابستگی ذاتی و جدایی‌ناپذیر عوامل بر همدیگر وجود داشته باشد، و بالاتر از همهٔ اینها، اگر نشود با حذف و قطع برخی از مؤلفه‌ها و اعضا، به کوچک‌تر ساختن آن مجموعه پرداخت، با پیچیدگی روبرو هستیم. همچنین، غیرخطی بودن[۱] رفتار مجموعه در همهٔ مقیاس‌ها از شرایط لازم برای وجود پیچیدگی‌ست. شایان اشاره و تأکید است، که آثاری از گونهٔ حیات و زنده‌بودن نیز از ویژگی‌های بارز در بیشتر پدیده‌های پیچیده‌است.[نیازمند منبع]
نمونه‌ها
[ویرایش]نمونه‌های بسیار رایج این پدیده را می‌شود از بدن موجودات زنده، تا بیشه‌ای که در آن حیوانات فراوان، از خیلی کوچک، تا خیلی بزرگ، زندگی می‌کنند، تا جریان‌های آشفته[۲] در دینامیک سیّالات و موارد مشابه دیگر شاهد آورد.
تاریخچه
[ویرایش]اگر چه مواجهه و رودررویی با امور و پدیده‌های پیچیده تعلّق به زمان خاصّی ندارد، تلاش انسان برای مطالعه و مدل‌سازی ریاضی آنها فصلی بلند (و همیشه ناتمام) را در کتاب بزرگ علوم و معارف انسان می‌گشاید. اگر اعداد را نخستین مدل‌های سادهٔ ریاضی بدانیم، بدون تردید می‌شود ابداع جبر و استفاده از متغیرها[۳] برای سامان‌دادن به محاسبات را در ردیف گام‌هایی قرارداد که اوّلین بار برای ماشینی‌کردن علوم، و مدیریّت پیچیدگی برداشته‌شده‌است.
سامانه‌های پیچیده
[ویرایش]سامانه‌های پیچیده بخش بسیار عمده‌ای از پژوهش‌ها و مطالعات وابسته به نظریهٔ سیستم‌ها را به نحوی جدّی به‌خود اختصاص داده‌است. تنها برای نمونه، می‌شود به سامانه‌های زیست‌شناسی، سیستم‌های اقتصادی، و شاید از همه بزرگ‌تر و پیچیده‌تر به خود اینترنت اشاره‌کرد.
پیچیدگی در داده‌ها
[ویرایش]مقالهٔ اصلی: پیچیدگی در داده‌ها
پدیدهٔ پیچیدگی را از امروز به‌بعد، باید در همه‌جا، هم در داشته‌ها و داده‌ها و هم در خود سامانه‌ها سراغ‌گرفت. در بیشتر پروژه‌های مهندسی امروزین، سیستم‌های رایانه‌ای مدرن، و در اغلب موارد دیگر روشن‌ترین شیوهٔ بررسی، مدل‌سازی، و تحلیل از تعریف و تقسیم تمامی امور به دو بخش عمدهٔ داده‌ها و سیستم‌های منطقی پرورنده و پردازش کنندهٔ داده‌ها شروع می‌شود.
همین‌جا باید اضافه شود که نقش فناوری اکس‌ام‌ال بیان و نمایش داده‌ها (و به‌ویژه داده‌های پیچیده‌تری همچون تصاویر، و متون به شیوه‌ای ست که آمادهٔ درک و برداشت توسّط ماشین باشد، در حالی که حمل بار سنگین پیچیدگی در منطق و در پردازش بر عهدهٔ هوش ماشینی و شیوه‌های گونه گونهٔ آن نهاده می‌شود.
پیچیدگی در زیست‌شناسی
[ویرایش]مقالهٔ اصلی: پیچیدگی در زیست‌شناسی
زیست‌شناسی و علوم حیات[۴] از جملهٔ بارزترین زمینه‌ها و میدان‌های پیچیدهٔ علمی است.
مدیریت پیچیدگی
[ویرایش]مقالهٔ اصلی: مدیریت پیچیدگی
تقلیل‌گرایی
[ویرایش]مقالهٔ اصلی: تقلیل‌گرایی
پانوشته‌ها
[ویرایش]جستارهای وابسته
[ویرایش]- نظریه بی‌نظمی‌ها
- فراکتال‌ها
- موجک‌ها
- هوش ماشینی
- علوم نرم
- زیست‌شناسی سیستم‌ها
- خودسازمان‌یابی
- پیچیدگی اجتماعی
افراد مرتبط
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- پیچیدگی در زیست‌شناسی، عبور به فراسوی محدوده‌های تقلیل‌گرایی و تعین‌گرایی با توسل به نظریه پیچیدگی (انگلیسی)
پیوند به بیرون
[ویرایش]- نظریّه کمّی سازی پیچیدگی - طبقه‌بندی سامانه‌های پیچیده
- مروری بر شبکه‌های پیچیده به صورت تصویری و بصری (انگلیسی)
- آشنایی با موسّسه سانتافه (The Santa Fe Institute) (انگلیسی)
- پیچیدگی و تکامل (evolution)
- بررسی معماری سرویس‌گرا
- مقدّمه‌ای بر پیچیدگی، احمد ماکوئی، سازمان مدیریّت صنعتی
