پرفشاری خون در دوران بارداری
| پرفشاری خون در دوران بارداری | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | فشار خون بالا در مادران باردار |
| تخصص | پزشکی زایمان |
| فراوانی | ۲۰٫۷ میلیون (۲۰۱۵)[۱] |
| مرگ‌ها | ۴۶٬۹۰۰ (۲۰۱۵)[۲] |
| طبقه‌بندی و منابع بیرونی | |
پرفشاری خون در دوران بارداری (انگلیسی: Hypertensive disease of pregnancy) یا فشار خون بالا در مادران باردار گروهی از ناهنجاری‌های همراه با فشار خون بالا است که شامل پره‌اکلامپسی، «پره‌اکلامپسی سوار بر فشار خون مزمن قبلی»، فشارخون بارداری و پُرفشاری مزمن خون است.[۳]
اختلالات فشار خون مادر در حدود ۲۰٫۷ میلیون زن در سال ۲۰۱۳ رخ داده‌است.[۱] حدود ۱۰ درصد از حاملگی‌ها در سراسر جهان به دلیل بیماری‌های فشار خون دچار عارضه می‌شوند.[۴] در ایالات متحده آمریکا، بیماری‌های فشار خون بارداری حدود ۸ تا ۱۳ درصد از بارداری‌ها را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند.[۳] شیوع این بیماری‌های در کشورهای در حال توسعه افزایش یافته‌است[۳] و منجر به ۲۹٬۰۰۰ مرگ در سال ۲۰۱۳ شده که کمتر از ۳۷٬۰۰۰ مرگ در سال ۱۹۹۰ است.[۵] این ناهنجاری‌ها یکی از سه علت اصلی مرگ مادران در دوران بارداری (۱۶٪) همراه با خونریزی بعد از زایمان (۱۳٪) و تب نفاسی (۲٪) هستند.[۶]
علائم و نشانه‌ها
[ویرایش]اگرچه بسیاری از زنان باردار مبتلا به فشار خون بالا، نوزادان سالم و بدون مشکل جدی دارند، اما فشار خون بالا می‌تواند هم برای مادر و هم برای نوزاد خطرناک باشد. زنانی که از قبل بارداری یا به مدت طولانی فشار خون بالایی داشته‌اند، بیشتر از زنانی که فشار خون طبیعی دارند، در معرض عوارض خاصی از بارداری هستند. با این حال، برخی از زنان بدون هیچ سابقهٔ قبلی در دوران بارداری دچار فشار خون بالا می‌شوند (که به آن فشارخون بارداری گفته می‌شود).[۷]
پرفشاری مزمن کنترل نشده قبل و در طول بارداری، زن باردار و کودکش را در معرض مشکلاتی خاص قرار می‌دهد. در مادران خطراتی مانند پره‌اکلامپسی، جدا شدن جفت (که طی آن جفت از دیواره رحم جدا می‌شود) و دیابت بارداری همراه است. این زنان همچنین با پیامدهای بد دیگری چون زایمان زودرس، داشتن نوزادی کوچک و نحیف (به نسبت سن حاملگی) و حتی مرگ نوزاد مواجه هستند.[۸]
عوامل خطرساز
[ویرایش]برخی از زنان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به فشار خون در دوران بارداری هستند:
- زنان مبتلا به فشار خون مزمن (فشار خون بالا پیش از باردار شدن).
- زنانی که در دوران بارداری قبلی، دچار فشار خون بالا یا پره‌اکلامپسی شده‌اند، به خصوص اگر این شرایط در اوایل دوران بارداری رخ داده باشد.
- زنانی که قبل از بارداری چاق هستند
- زنان باردار زیر ۲۰ سال یا بالای ۴۰ سال
- زنانی که بیش از یک نوزاد در شکم دارند.
- زنان مبتلا به دیابت، بیماری کلیوی، روماتیسم مفصلی، لوپوس منتشر یا اسکلرودرمی[۷]
تشخیص
[ویرایش]هیچ آزمایش منفردی برای پیش‌بینی یا تشخیص پره‌اکلامپسی وجود ندارد. علائم مهم این دسته از ناهنجاری‌ها، افزایش فشار خون و وجود پروتئین در ادرار (پروتئینوری) است. علائم دیگری که احتمالاً با پره‌اکلامپسی رخ می‌دهد شامل سردردهای مداوم، تاری دید یا حساسیت به نور و همچنین شکم‌درد است.[۷]
البته سایر بیماری‌ها نیز ممکن است چنین نشانه‌هایی ایجاد کنند. این علائم همچنین ممکن است در حاملگی‌های بی مشکل نیز رخ دهند. مراجعات منظم به پزشک برای ردیابی پرفشاری خون و اندازه‌گیری سطح پروتئین در ادرار، انجام برخی آزمایش‌های خونی که نشانه‌های پره اکلامپسی را تشخیص می‌دهند، و نظارت دقیق‌تر بر میزان رشد جنین در نظر گرفته شده‌است.[۷]
طبقه‌بندی بیماری
[ویرایش]در طبقه‌بندی ناهنجاری‌های فشار خون بارداری از ۴ زیرگروه استفاده می‌شود که توسط کارگروه برنامه آموزش ملی فشار خون بالا در ایالات متحده در مورد فشار خون بالا در بارداری توصیه شده‌است:[۹]
- فشار خون مزمن
- پره‌اکلامپسی-اکلامپسی
- پره‌اکلامپسی بر فشار خون مزمن
- فشارخون بارداری (فشار خون گذرا بارداری یا فشار خون مزمن که در نیمه دوم بارداری شناسایی شده‌است).
عنوان «پرفشاری خون در دوران بارداری» بر اصطلاح قدیمی تر اما پرکاربرد «فشار خون ناشی از بارداری» (PIH) ترجیح داده می‌شود زیرا دقیق‌تر است.[۹] اصطلاح جدید فعلی صرفاً ارتباط حاملگی را با شروع پرفشاری یا نخستین تشخیص فشار خون بالا نشان می‌دهد. مسئله علیت، اگرچه از نظر بیماری‌زایی جالب است، اما برای بیشتر اهداف درمانی-مراقبتی اهمیتی ندارد. در این طبقه‌بندی نشانگان هلپ را نوعی پره اکلامپسی در نظر گرفته و نه یک بیماری مجزا و موازی.[۹]
پرفشاری مزمن خون
[ویرایش]پرفشاری مزمن خون نوعی فشار خون بالا در یک زن باردار است که پیش از حاملگی و بسته شدن نطفه وجود داشته‌است، در اوایل بارداری تشخیص داده می‌شود یا به‌طور قابل توجهی پس از پایان بارداری ادامه می‌یابد. این بیماری حدود ۵ درصد از تمام حاملگی‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند یک اختلال اولیه فشار خون یا ثانویه به بیماری دیگری باشد و به دلیل خودِ بارداری نیست.[۹]
معیارهای تشخیصی فشار خون مزمن است که در دست‌کم دو اندازه‌گیری جداگانه فشار خون با فاصله حداقل چهار ساعت از هم، فشار خون سیستولیک مساوی یا بیش از ۱۴۰ میلی‌متر جیوه و فشار خون دیاستولیک مساوی یا بیش از ۹۰ میلی‌متر جیوه یا هر دو باشد، که پیش از بارداری یا پیش از هفته ۲۰ بارداری کشف شود یا آنکه دست‌کم ۱۲ هفته پس از زایمان ادامه داشته باشد.[۹] با این حال، در مورد کاربرد استفاده از آستانه‌های پایین‌تر عددی برای تشخیص فشار خون مزمن، اختلاف نظر وجود دارد که با توصیه‌های اخیر «کالج قلب و عروق آمریکا» و «انجمن قلب آمریکا» برای تشخیص پرفشاری خون در بزرگسالان سازگارتر است.[۱۰] در حال حاضر اگر پرفشاری مزمن خون در بارداری از ۱۵۹ میلی‌متر جیوه سیستولیک و ۱۰۹ میلی‌متر جیوه دیاستولیک تجاوز نکند، خفیف تلقی می‌شود و اگر فشار سیستولیک بیش از ۱۶۰ میلی‌متر جیوه یا دیاستولیک ۱۱۰ میلی‌متر جیوه باشد، شدید تلقی می‌شود، اگرچه در مورد مناسب‌ترین محدودیت‌ها برای این تعریف نیز اختلاف نظر وجود دارد.[۱۰]
از آنجایی که پرفشاری مزمن خون می‌تواند به شکل‌های شدیدتر آن مبدل شود، تشخیص دقیق این بیماری در مراحل اولیه، ترجیحاً پیش از بارداری، و شروع مدیریت درمانی برای کنترل فشار خون حائز اهمیت است.[۱۱] چنین کاری در بیشتر مواقع دشوار است، چرا که بسیاری از بانوان باردار ممکن است به‌طور منظم به پزشک مراجعه نکنند یا ممکن است نخستین مراجعه اش برای مراقبت‌های دوران بارداری در در سه‌ماهه دوم باشد.[۱۱]
پره‌اکلامپسی و اکلامپسی
[ویرایش]پره‌اکلامپسی یک عارضه پزشکی است که معمولاً بعد از هفته ۲۰ بارداری ایجاد می‌شود و به‌طور معمول دو نشانهٔ پرفشاری خون تازه‌کشف‌شده (فشار خون بیش از ۱۴۰ روی ۹۰ میلی‌متر جیوه) و پروتئینوری را داراست.[۱۲]
پره‌اکلامپسی یکی از علل اصلی بروز عوارض جنینی است که شامل کم‌وزنی هنگام تولد، زایمان زودرس و مرده‌زایی است. به زنان مبتلا به پره‌اکلامپسی توصیه می‌شود که پس از هفته ۳۷ بارداری، فرزند خود را به دنیا بیاورند تا خطر عوارض شدید را به حداقل برسانند.[۱۲]
پره‌اکلامپسی همچنین می‌تواند در صورتی مد نظر باشد که زن باردار هم فشار خون بالا داشته باشد و هم به‌طور همزمان یک یا بیشتر از نشانه‌های آسیب شدید به اعضا داخلی بدن را داشته باشد. علائم آسیب شدید عضوی عبارتند از:[۱۲]
- پرفشاری شدید خون (فشار خون بیش از ۱۶۰ روی ۱۱۰)
- ترومبوسیتوپنی
- افزایش سطح کراتینین یا بالا رفتن ناگهانی کراتینین در خون
- افزایش آنزیم‌های کبدی
- ادم ریه
- سردردهای جدید یا مداوم که به داروهای مسکن پاسخ نمی‌دهند.
- تاری دید یا تغییر در دید
اگر یک زن مبتلا به پره‌اکلامپسی هر یک از این علائم آسیب شدی عضوی را داشته باشد، وضعیت او به عنوان پره‌اکلامپسی با خصوصیات شدید طبقه‌بندی می‌شود.[۱۲] این تشخیص حتی اگر بیمار پروتئینوری نداشته باشد نیز ممکن است در نظر گرفته شود. زنان مبتلا به پره اکلامپسی با ویژگی‌های شدید تشویق می‌شوند تا پس از هفته ۳۴ بارداری، کودک را به دنیا بیاورند تا خطرات عوارض شدید حاصله را به حداقل برسانند.[۱۲]
پره‌اکلامپسی همچنین ممکن است در زنان باردار با حمله صرع تظاهر یابد.[۱۳] در این حالت بیمار مبتلا به اکلامپسی تشخیص داده می‌شود
هیچ راه اثبات شده‌ای برای پیشگیری از پره‌اکلامپسی/اکلامپسی وجود ندارد.[۱۲] با این حال، بیشتر زنانی که علائم پره‌اکلامپسی را دارند، برای کاهش یا اجتناب از عوارض آن، به‌دقت تحت‌نظر هستند.[۱۲] تنها راه «درمان» پره اکلامپسی/اکلامپسی، انجام فوری زایمان یا سقط جنین است.[۱۲]
اکلامپسی
[ویرایش]اکلامپسی یکی از انواع نگران‌کننده پره‌اکلامپسی است که در آن زن بارداری که پیش تر علائم پرفشاری شدید خون داشت، حالا دچار تشنج‌های جدید گسترده می‌گردد یا به کما می‌رود.[۱۲] تا ۷۰ درصد از بیماران مبتلا به اکلامپسی عوارض مرتبط با بارداری را تجربه خواهند کرد.[۱۴] این عوارض شامل نشانگان هلپ، نارسایی حاد کلیه، انعقاد درون‌رگی منتشر و چند عارضه دیگر است.[۱۴]
نشانگان هلپ
[ویرایش]نشانگان هلپ نوعی پره‌اکلامپسی با خصوصیات شدید است که شامل افزایش همولیز خون، افزایش آنزیم‌های کبدی و کاهش سطح پلاکت است.[۱۵] در حالی که اکثر زنان مبتلا به نشانگان هلپ دارای پرفشاری خون و پروتئینوری هستند، تا ۲۰٪ موارد نشانگان هلپ با این علائم رایج پره‌اکلامپسی تظاهر نمی‌یابند.[۱۶] با این حال، همانند پره‌اکلامپسی، نشانگان هلپ نیز می‌تواند منجر به کم‌وزنی نوزاد هنگام تولد و همچنین تولد زودرس جنین/نوزاد شود.[۱۷] میزان میزان مرگ‌ومیر جنین/نوزادی در نشانگان هلپ بین ۷ تا ۲۰ درصد است.[۱۷]
پره اکلامپسی سوار بر پرفشاری مزمن خون
[ویرایش]این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که یک زن باردار مبتلا به پرفشاری مزمن خون، علائم پره‌اکلامپسی را از خود نشان دهد، که معمولاً به عنوان شروع پروتئینوری جدید به میزان بیش از ۳۰ میلی‌گرم در دسی لیتر (۱+ در نوار سنجش آزمایشگاه) در حداقل ۲ نمونه ادرار تصادفی تعریف می‌شود که با فاصله زمانی مساوی یا بیشتر از ۴ ساعت (اما در یک بازه زمانی ۷ روزه) جمع‌آوری شده باشد. یا آنکه در یک بازهٔ ۲۴ ساعته میزان پروتئین ادرار ۰٫۳ گرم باشد.[۱۸] مانند پره‌اکلامپسی معمولی، پره‌اکلامپسی اضافه‌شده هم می‌تواند با خصوصیات شدید همراه باشد که به این صورت تعریف می‌شود: فشار خون سیستولیک مساوی یا بیش از ۱۶۰ میلی‌متر جیوه یا فشار خون دیاستولیک مساوی یا بیش از ۱۱۰ میلی‌متر جیوه علیرغم تشدید درمان‌های ضد فشار خون؛ ترومبوسیتوپنی (تعداد پلاکت کمتر از ۱۰۰٬۰۰۰ در میکرولیتر)؛ اختلال در عملکرد کبد؛ نارسایی کلیوی جدید با تشدیدشونده؛ ادم ریوی؛ یا اختلالات پایدار مغزی یا بینایی. در نتیجه، این نوع از پره‌اکلامپسی را نیز می‌توان بدون حضور پروتئینوری در تشخیص‌های افتراقی در نظر گرفت، زمانی که افزایش ناگهانی فشار خون که قبلاً به خوبی کنترل شده بود، با خصوصیات شدید پره‌اکلامپسی همراه باشد.[۱۸]
فشارخون بارداری
[ویرایش]فشارخون بارداری یک تشخیص موقت است که شامل افزایش جدید فشار خون در یک زن باردار است که معمولاً بعد از هفته ۲۰ بارداری ایجاد می‌شود، اما هیچ نشانه ای از پروتئینوری یا سایر ویژگی‌های مرتبط با پره اکلامپسی وجود ندارد.[۱۲] تا ۵۰ درصد از بیماران مبتلا به فشارخون بارداری به نوعی از پره‌اکلامپسی مبتلا خواهند شد.[۱۲]
فشارخون بارداری به‌طور معمول تا ۱۲ هفته پس از زایمان برطرف می‌شود. در این صورت آن را به عنوان فشار خون گذرا حاملگی در نظر می‌گیرند. اگر فشار خون افزایش یافته تا ۱۲ هفته پس از زایمان برطرف نشود، می‌گویند بیماریِ آن فرد پرفشاری مزمن خون است.[۱۲]
پیشگیری
[ویرایش]پرفشاری خون را می‌توان پیش از بارداری کنترل کرد. یکی از راه‌های کنترل تجویز دارو است. برخی از داروها برای کنترل فشار خون در دوران بارداری مطلوب نیستند، مانند بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACEIs) و مسدودکننده گیرنده آنژیوتانسین ۲ (AII).[۷] کنترل بر افزایش وزن در دوران بارداری می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به پرفشاری خون در دوران بارداری کمک کند.[۱۹]
شواهد محدودی وجود دارد که نشان می‌دهند مکمل‌های کلسیم ممکن است خطر پره‌اکلامپسی یا مرده‌زایی جنین را کاهش دهد، اما مشخص نیست که آیا مزایای دیگری هم دارند یا خیر.[۲۰]
مدیریت درمان
[ویرایش]تنها راه برای درمان قطعی پرفشاری خون در دوران بارداری (یعنی پره‌اکلامپسی/اکلامپسی، فشار خون بارداری و غیره) زایمان جنین است.[۱۲] این امر از پیشرفت بیشتر عوارض مربوط به فشار خون بالا در مادر و جنین جلوگیری می‌کند؛[۱۲] بنابراین، به‌عنوان نخستین رویکرد درمانی، پزشک متخصص باید القای زایمان زودرس را در نظر داشته باشد. زمان دقیق القای زایمان، به شدت علائم مربوط به بیماری و همچنین وضعیت پزشکی مادر و جنین بستگی دارد. به‌طور کلی، در مادران مبتلا به پره‌اکلامپسی، اگر سن حاملگی بیش از ۳۷ هفته باشد، القای زایمان انجام می‌شود.[۱۲] در بیماران مبتلا به پره‌اکلامپسی با علائم شدید یا اکلامپسی، زمانی که سن حاملگی بیش از ۳۴ هفته باشد، زایمان القا می‌شود.[۱۲] در بیماران مبتلا به پرفشاری خون حاملگی و بدون حضور علائم شدید آن، زایمان به‌طور کلی در «ترم کامل»[پ ۱] القا می‌شود.[۱۲]
در مواردی که جنین هنوز به سن حاملگی ایمن برای زایمان نرسیده‌است (کاملا نارس است)، درمان بر مدیریت علائم متمرکز است تا به جنین فرصت بیشتری برای تکامل داده شود.[۲۱] در زنان مبتلا به فشارخون بارداری، برخی مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از «آسپرین بچه» ممکن است از پیشرفت این بیماری به پره‌اکلامپسی/اکلامپسی جلوگیری کند و خطر عوارض مرتبط با افزایش فشار خون را کاهش دهد.[۲۱]
زنان باردار مبتلا به پرفشاری مزمن خون که قبل یا در اوایل بارداری تشخیص داده شده‌اند، باید برای شناسایی علت زمینه ای فشار خون بالا و همچنین آسیب احتمالی اعضا داخلی مهم بدن، مانند آسیب قلبی و کلیوی مورد ارزیابی قرار گیرند.[۱۱] اگرچه اکثر موارد پرفشاری مزمن خون، از نوع «پرفشاری اولیه خون» هستند و بنابراین به عنوان «پرفشاری اساسی» طبقه‌بندی می‌شوند، اما علل ثانویه دیگری مانند بیماری‌های کلیوی، عروقی و غدد درون‌ریز نیز باید در نظر گرفته شوند، به ویژه هنگامی که پرفشاری مزمن خون تظاهری نامعمول دارد، مثلا در سنین پایین یا مقاوم به درمان با داروهای خط اول.[۱۱] اگر آسیب اعضا داخلی وجود داشته باشد یا علت زمینه‌ای فشار خون بالا شناسایی شود، این علل زمینه‌ای نیز باید درمان شوند.[۱۱] زنان مبتلا به پرفشاری مزمن خون در دوران بارداری باید به دقت تحت نظر باشند، زیرا احتمال ابتلای آنها به پره‌اکلامپسی، که وضعیتی بسیار شدیدتر با خطرات جدی برای مادر و جنین است، پنج برابر بیشتر از افراد دارای فشار خون طبیعی است.[۱۰]
برای تمام اختلالات فشار خون بارداری، یک جزء اصلی مراقبت، مدیریت فشار خون است.[۱۲] بدین منظور باید از داروهای ضد فشار خون استفاده کرد و فعالیت بدنی فرد مورد نظر محدود کرد تا خطر سکته مغزی کاهش یابد.[۲۲] برای جلوگیری از بروز تشنج در زنان مبتلا به پره‌اکلامپسی یا اکلامپسی، سولفات منیزیم تجویز می‌شود.[۱۲] با توجه به افزایش خطر عوارض بیماری بلافاصله پس از زایمان، درمان باید از زمان تشخیص عارضه تا چند هفته پس از زایمان ادامه یابد.[۲۳]
پیش‌آگهی
[ویرایش]اثرات فشار خون بالا در دوران بارداری بسته به نوعِ آن و سایر عوامل متفاوت است. پره‌اکلامپسی به‌طور کلی خطر ابتلای بعدی به پرفشاری مزمن خون یا سایر مشکلات قلبی را در زنان افزایش نمی‌دهد. در زنان با فشار خون طبیعی که پس از هفته بیستم بارداری نخست‌شان دچار پره‌اکلامپسی می‌شوند، عوارض کوتاه‌مدت از جمله پرفشاری خون، معمولاً در عرض حدود شش هفته پس از زایمان از بین می‌روند.[۷]
با این حال، برخی از زنان ممکن است در آینده در معرض ابتلا به فشار خون بالا یا سایر بیماری‌های قلبی باشند. تحقیقات بیشتری برای تعیین اثرات طولانی‌مدت اختلالات فشار خون بالا در بارداری و ایجاد روش‌های بهتر برای شناسایی، تشخیص و درمان زنانِ در معرضِ خطر مورد نیاز است.
حتی با آنکه پرفشاری خون و اختلالات مرتبط با آن در دوران بارداری ممکن است جدی باشند، اما بیشتر زنان مبتلا به فشار خون بالا و آنهایی که دچار پره‌اکلامپسی می‌شوند، بارداری موفقی دارند. دریافت مراقبت‌های اولیه و منظم دوران بارداری برای زنان باردار برای شناسایی و درمان اختلالات فشار خون مهم است.[۷]
همه‌گیرشناسی
[ویرایش]در ایالات متحده آمریکا عوارض ناشی از فشار خون بالا در شش تا هشت درصد از تمام بارداری‌ها رخ می‌دهد که حدود ۷۰ درصد از آنها برای نخستین بار است. در سال ۱۹۹۸، تنها بیش از ۱۴۶٬۳۲۰ مورد پره‌اکلامپسی تشخیص داده شد.[۷]
اگرچه در ایالات متحده آمریکا نسبت حاملگی‌ها به فشارخون بارداری و اکلامپسی در دهه گذشته تقریباً ثابت مانده‌است، اما میزان پره‌اکلامپسی تقریباً یک سوم افزایش یافته‌است. این افزایش تا حدی به‌دلیل افزایش تعداد مادران مسن‌تر و چند قلوزایی است که در آنها پره‌اکلامپسی شایع‌تر است. به عنوان مثال، بر اساس گزارش «مرکز ملی آمار سلامت»، در سال ۱۹۹۸، نرخ زاد و ولد در میان زنان ۳۰ تا ۴۴ ساله و همچنین تعداد زایمان‌های زنان ۴۵ ساله و بالاتر، در بیشترین سطح خود در سه دهه گذشته بوده‌است. علاوه بر اینها، مابین سال‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۸، میزان تولدهای دوقلو حدود ۵۰ درصد به‌طور کلی و ۱٬۰۰۰ درصد در میان زنان ۴۵ تا ۴۹ ساله افزایش یافته‌است. نرخ سه قلو و چندقلویی در کل بیش از ۴۰۰ درصد و در میان زنان ۴۰ ساله، ۱٬۰۰۰ درصد افزایش یافت.[۷]
یادداشت
[ویرایش]- ↑ به انگلیسی: full term
منابع
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Vos, Theo; et al. (October 2016). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1545–1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMC 5055577. PMID 27733282.
- ↑ Wang, Haidong; et al. (October 2016). "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459–1544. doi:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903. PMID 27733281.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ Lo JO, Mission JF, Caughey AB (April 2013). "Hypertensive disease of pregnancy and maternal mortality". Current Opinion in Obstetrics & Gynecology. 25 (2): 124–132. doi:10.1097/gco.0b013e32835e0ef5. PMID 23403779. S2CID 246228.
- ↑ WHO recommendations for prevention and treatment of pre-eclampsia and eclampsia (PDF). 2011. ISBN 978-92-4-154833-5.
- ↑ GBD 2013 Mortality Causes of Death Collaborators (January 2015). "Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013". Lancet. 385 (9963): 117–171. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. PMC 4340604. PMID 25530442.
{{cite journal}}:|author1=has generic name (help) - ↑ "40". Williams obstetrics (24th ed.). McGraw-Hill Professional. 2014. ISBN 9780071798938.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ ۷٫۴ ۷٫۵ ۷٫۶ ۷٫۷ ۷٫۸ "High Blood Pressure in Pregnancy - NHLBI, NIH". www.nhlbi.nih.gov (به انگلیسی). Archived from the original on 2017-07-10. Retrieved 2017-11-08.
This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
- ↑ "Pregnancy Complications | Pregnancy | Maternal and Infant Health | CDC". www.cdc.gov (به انگلیسی). Retrieved 2017-11-09. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ Mammaro A, Carrara S, Cavaliere A, Ermito S, Dinatale A, Pappalardo EM, et al. (January 2009). "Hypertensive disorders of pregnancy". Journal of Prenatal Medicine. 3 (1): 1–5. PMC 3279097. PMID 22439030.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ American College of Obstetricians and Gynecologists' Committee on Practice Bulletins—Obstetrics (January 2019). "ACOG Practice Bulletin No. 203: Chronic Hypertension in Pregnancy". Obstetrics and Gynecology. 133 (1): e26–e50. doi:10.1097/AOG.0000000000003020. PMID 30575676. S2CID 58544830.
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ ۱۱٫۳ ۱۱٫۴ Ankumah NE, Sibai BM (March 2017). "Chronic Hypertension in Pregnancy: Diagnosis, Management, and Outcomes". Clinical Obstetrics and Gynecology. 60 (1): 206–214. doi:10.1097/GRF.0000000000000255. PMID 28005588.
- ↑ ۱۲٫۰۰ ۱۲٫۰۱ ۱۲٫۰۲ ۱۲٫۰۳ ۱۲٫۰۴ ۱۲٫۰۵ ۱۲٫۰۶ ۱۲٫۰۷ ۱۲٫۰۸ ۱۲٫۰۹ ۱۲٫۱۰ ۱۲٫۱۱ ۱۲٫۱۲ ۱۲٫۱۳ ۱۲٫۱۴ ۱۲٫۱۵ ۱۲٫۱۶ ۱۲٫۱۷ ۱۲٫۱۸ "Gestational Hypertension and Preeclampsia: ACOG Practice Bulletin Summary, Number 222". Obstetrics and Gynecology. 135 (6): 1492–1495. June 2020. doi:10.1097/AOG.0000000000003892. PMID 32443077. S2CID 218857260.
- ↑ Berhan Y, Berhan A (June 2015). "Should magnesium sulfate be administered to women with mild pre-eclampsia? A systematic review of published reports on eclampsia". The Journal of Obstetrics and Gynaecology Research. 41 (6): 831–842. doi:10.1111/jog.12697. PMID 25833188. S2CID 41573228.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ Sibai BM (February 2005). "Diagnosis, prevention, and management of eclampsia". Obstetrics and Gynecology. 105 (2): 402–410. doi:10.1097/01.AOG.0000152351.13671.99. PMID 15684172.
- ↑ Stone JH (August 1998). "HELLP syndrome: hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelets". JAMA. 280 (6): 559–562. doi:10.1001/jama.280.6.559. PMID 9707148.
- ↑ Sibai BM (May 2004). "Diagnosis, controversies, and management of the syndrome of hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelet count". Obstetrics and Gynecology. 103 (5 Pt 1): 981–991. doi:10.1097/01.AOG.0000126245.35811.2a. PMID 15121574.
- ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ Sibai BM, Spinnato JA, Watson DL, Hill GA, Anderson GD (September 1984). "Pregnancy outcome in 303 cases with severe preeclampsia". Obstetrics and Gynecology. 64 (3): 319–325. PMID 6462561.
- ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ Guedes-Martins L (2017). "Superimposed Preeclampsia". Advances in Experimental Medicine and Biology. 956: 409–417. doi:10.1007/5584_2016_82. ISBN 978-3-319-44250-1. PMID 27722963.
- ↑ "Proper Nutrition During Pregnancy". State of Israel Ministry of Health. Retrieved 8 November 2017.
- ↑ Hofmeyr GJ, Manyame S, Medley N, Williams MJ (September 2019). "Calcium supplementation commencing before or early in pregnancy, for preventing hypertensive disorders of pregnancy". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2019 (9): CD011192. doi:10.1002/14651858.CD011192.pub3. PMC 6745517. PMID 31523806.
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ Henderson JT, Whitlock EP, O'Conner E, Senger CA, Thompson JH, Rowland MG (2014). Low-Dose Aspirin for the Prevention of Morbidity and Mortality From Preeclampsia: A Systematic Evidence Review for the U.S. Preventive Services Task Force. U.S. Preventive Services Task Force Evidence Syntheses, formerly Systematic Evidence Reviews. Rockville (MD): Agency for Healthcare Research and Quality (US). PMID 24783270.
- ↑ Clark SL, Christmas JT, Frye DR, Meyers JA, Perlin JB (July 2014). "Maternal mortality in the United States: predictability and the impact of protocols on fatal postcesarean pulmonary embolism and hypertension-related intracranial hemorrhage". American Journal of Obstetrics and Gynecology. 211 (1): 32.e1–32.e9. doi:10.1016/j.ajog.2014.03.031. PMID 24631705.
- ↑ Podymow T, August P (2010). "Postpartum course of gestational hypertension and preeclampsia". Hypertension in Pregnancy. 29 (3): 294–300. doi:10.3109/10641950902777747. PMID 20670153. S2CID 30162964.
