فتح‌الله گولن

محمد فتح‌الله گولن
زادهٔ	۲۷ آوریل ۱۹۴۱ ارزروم، ترکیه
درگذشت	۲۰ اکتبر ۲۰۲۴ (۸۳ سال) سیلورزبرگ، پنسیلوانیا، ایالات متحده آمریکا
حیطه	رهبر مذهبی
مکتب	حنفی
علایق اصلی	اسلام میانه‌رو، نزدیکی ادیان و تسامح دینی
ایده‌های چشمگیر	آموزش، نزدیکی ادیان و صلح جهانی
تأثیرگرفته از مولوی، یونس امره، ابن عربی و غزالی

محمد فتح‌الله گولن (۲۷ آوریل ۱۹۴۱ – ۲۰ اکتبر ۲۰۲۴) سخنران، نویسنده، مدرس علوم اخلاقی و الهیات اهل ترکیه بود که در تبعیدی خودخواسته در پنسیلوانیای آمریکا زندگی می‌کرد و در ۸۳ سالگی در همانجا درگذشت.

گولن در طول عمر خود مشغول تدریس نسخه‌ای پیشرفته از اسلام با عنوان اسلام آناتولیایی بود که مبتنی بر آموزه‌های یک عالم اسلامی به نام سعید نورسی بود. در تفکر گولن اعتقاد به مدارا و تسامح تبلیغ می‌شد اما به صراحت شیعیان را افرادی ریاکار، منحرف و تفرقه‌انداز در دنیای اسلام و آلت دست یهودیان می‌دانست. هرگونه تروریسم شدیداً محکوم بود. او معتقد به گفتگوی بین ادیان الهی و پیروان کتاب‌های آسمانی بود و خود او برای چنین گفتمان‌هایی با واتیکان و برخی مراکز مذهبی یهودی بارها پیشقدم شد. در عین حال نسبت به شیعیان نگاهی به شدت منفی داشت و موضع گیری‌های سختگیرانه‌ای دربارهٔ ایران از خود نشان می‌داد. در فضای فکری ترکیه گولن به عنوان شخصی محافظه کار و میانه‌رو و در عین حال مذهبی محسوب می‌شد. او از ایده حجاب برای زنان حمایت می‌کرد و شاگردان و پیروان خانم او غالباً روسری به سر می‌کنند.

جنبش گولن

جنبش گولن با همکاری افراد بسیار زیادی از مسلمانان دنیا -عمدتاً ترکیه‌ای- اداره می‌شود. گمانه زنی در مورد تعداد افراد حاضر در این بنیاد بزرگ متفاوت است اما چند صد هزار تا ۴ میلیون نفر به عنوان همکاران این پروژه بزرگ بین‌المللی ذکر شده‌است. افراد همکار در این بنیاد عمدتاً دانش آموزان، معلمان، تجار، روزنامه‌نگاران و افراد تحصیل کرده در زمینه‌های مختلف هستند.

آموزش

جنبش گولن شامل مدارس، دانشگاه‌ها، موسسه‌های حرفه‌ای، کاری و حتی ایستگاه‌های رادیویی و تلویزیونی است.

در نگاه جهانی، جنبش گولن بیشتر در امر آموزش فعال است. در سال ۲۰۰۹، مجله معروف نیوزویک گزارش داد که افراد جنبش، مدارس بسیاری را در نقاط مختلف دنیا اداره می‌کنند که بیش از دو میلیون دانش آموز را تربیت کرده که بسیاری از آن‌ها از بورس کامل تحصیلی از سوی بنیاد گولن برخوردار بودند. تعداد مدارس گولن در داخل ترکیه ۳۰۰ مدرسه و در کل دنیا بیش از ۱۰۰۰ مدرسه تخمین زده می‌شود که در کشورهای مختلف در پنج قاره گسترده شده‌اند و به صورت منعطف و ارگانیک با مؤسس مجموعه، فتح‌الله گولن در ارتباط بودند. همه مدارس گولن در تمام نقاط دنیا آموزش به زبان انگلیسی دارند و یکی از مشخصه‌های فارغ التحصیلان این مدارس، تسلط کامل به زبان انگلیسی است. کیفیت آموزشی بالای این مدارس در نقاط دنیا موجب شده نه تنها ترک تبارها و مسلمانان بلکه افراد بومی کشورهای مختلف اعم از مسیحی یا پیروان ادیان دیگر (یا حتی افراد بی اعتقاد به خداوند) نسبت به ثبت نام فرزندان خود در این مدارس اقدام کنند. در واقع مدارس گولن به صورت غیر مستقیم با بهره‌گیری از کیفیت آموزشی بالا، به تربیت نسلی پرداخته که تصویری معتدل و دلپذیر از شریعت اسلام دارند.

رابطه فتح‌الله گولن با جامعه جهانی، غرب و دنیای پیشرفته رابطه بسیار خوبی بوده‌است که یکی از عوامل مهم در شکل‌گیری تفکر میانه روی او و راه‌اندازی مراکز آموزشی این چنین شده‌است.

گولن و اردوغان

برخی از منابع دولتی ترکیه به نقل از رجب طیب اردوغان گفتند که کودتا علیه دولت در ژوئیه ۲۰۱۶ توسط نیروهای طرفدار فتح‌الله گولن انجام گرفته‌است در حالی که وی در گفتگو با خبرنگار سی‌ان‌ان، دخالت‌اش در این کودتا را رد کرد.

نظرات وی درباره شیعیان و ایرانی‌ها

وی در یک سخنرانی گفت: «اگر هفت عالم یکجا جمع شوند، هرگز به ایران نخواهم رفت. در آخرت اگر راه بهشت از ایران بگذرد، من می‌پرسم آیا راه دیگری از کنار آن هست؟ اینقدر از این ریاکاران بیزارم! ممکن است این نفرت زیاده روی به نظر بیاید! البته در مسائل مختلف باید تعادل داشت، اما این طبیعت من است. من از دیرباز به این رافضی‌ها به چشم افرادی ریاکار، منحرف و تفرقه انداز در دنیای اسلام و آلت دست یهودیان نگاه می‌کنم. کسی نمی‌تواند آن‌ها را برای من توجیه کند».

درخواست استرداد از آمریکا

در پی کودتای نافرجام ۲۰۱۶ ترکیه؛ اردوغان و وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کردند که آمریکا باید فتح‌الله گولن را به ما تحویل دهد و هر کشوری که او را تحویل ندهد، دشمن ما محسوب می‌گردد. به گزارش یکی از خبرگزاری‌های داخلی ایران، دولت آمریکا در پی این درخواست از دولت ترکیه تقاضاء کرد که مستندات خود را ارائه کند اما به گزارش سی‌ان‌ان، جان کری وزیر امور وقت خارجه آمریکا، در واکنش به آن گفت: «هنوز هیچ درخواست رسمی از طرف دولت ترکیه برای استرداد گولن دریافت نشده است».

فتح‌الله گولن در مورد درخواست استردادش اظهار داشت که از حکم استرداد صادره از سوی دولت آمریکا پیروی می‌کنم اما کودتای ترکیه را رجب طیب اردوغان به راه انداخته است.

منابع

ویکی‌پدیای انگلیسی ویکی‌پدیای انگلیسی