اقلیم حاره‌ای
اقلیم حارّه‌ای[۱][۲][۳] یا آب و هوای حارّه‌ای[۴][۵] که گاهی آب و هوای گرمسیری[۶] نیز نامیده می‌شود، نوعی اقلیم است که در مناطق مدارگان (حارّه) وجود دارد. در طبقه‌بندی اقلیمی کوپن اقلیم حارّه‌ای با حرف A نشان داده می‌شود و جزء اقلیم‌های غیرخشک است. در این اقلیم دوازده ماه سال دارای دمای میانگین دست‌کم ۱۸ درجهٔ سانتیگراد است. برخلاف عرض‌های جغرافیایی میانی که در طول سال در آنها اختلاف طول روز و اختلاف دمای بسیاری وجود دارد، دمای مناطق حارّه‌ای در طول سال نسبتاً یکسان است و اختلاف فصل‌ها فقط در میزان بارندگی است.
معمولاً فقط دو فصل در اقلیم حارّه‌ای وجود دارد: یک فصل مرطوب (بارانی/مونسون) و یک فصل خشک. بازه تغییر دمای سالانه در آب و هوای حاره‌ای معمولاً بسیار کوچک و تابش نور خورشید در این اقلیم‌ها شدید است.
سه نوع اصلی اقلیم حارّه‌ای در گروه اقلیم استوایی وجود دارد: اقلیم جنگل‌های بارانی حاره‌ای (Af)، اقلیم موسمی حاره‌ای (Am) و اقلیم گرم‌دشت حاره‌ای یا اقلیم خشک و مرطوب حارّه‌ای که اقلیم ساوان حارّه‌ای نیز نامیده می‌شود. در اقلیم گرم‌دشت حارّه‌ای نماد Aw نشان‌دهنده مناطق با زمستان خشک و نماد As نشان‌دهنده مناطق با تابستان خشک است. این دو نوع زیراقلیم، بر اساس میزان بارش و میزان بارش خشک‌ترین ماه در آن مناطق طبقه‌بندی و متمایز می‌شوند.[۷]
طبقه‌بندی اقلیمی کوپن
[ویرایش]سامانه طبقه‌بندی اقلیمی کوپن یکی از پرکاربردترین سامانه‌های طبقه‌بندی اقلیمی است. این سامانه، اقلیم حارّه‌ای را به عنوان منطقه‌ای تعریف می‌کند که میانگین دمای سردترین ماه آن بیشتر یا برابر با ۱۸ درجه سانتیگراد (۶۴٫۴ درجه فارنهایت) باشد و به‌دلیل مطابقت‌نداشتن با معیارهای اقلیم گروه B (نیمه‌خشک و بیابانی)، آنها به عنوان گروه A (گروه اقلیم حارّه‌ای) طبقه‌بندی می‌کند.[۸] مناطق دارای اقلیم گروه A معمولاً در مدارگان (مناطق پایین‌تر از ۲۳٫۵ عرض جغرافیایی در هر دو نیم‌کره جنوبی و شمالی) یافت می‌شوند و شامل مناطقی در اطراف استوا، آمریکای مرکزی، بخش‌های شمال مرکزی آمریکای جنوبی، آفریقای مرکزی، بخش‌های جنوبی آسیا و بخش‌هایی از شمال استرالیا و جزایر اقیانوس آرام هستند.[۹]
سه نوع اصلی اقلیم در گروه A وجود دارد: اقلیم جنگل‌های بارانی حاره‌ای (Af)، اقلیم موسمی حاره‌ای (Am) و اقلیم گرم‌دشت حاره‌ای (Aw یا As). هر سه دسته در این اقلیم بر اساس بارش (P) خود طبقه‌بندی می‌شوند و Pdry نشان‌دهنده بارش در خشک‌ترین ماه سال است. در اقلیم جنگل‌های بارانی حاره‌ای، Pdry باید بزرگ‌تر یا مساوی ۶۰ میلی‌متر (۲٫۴ اینچ) باشد. در اقلیم موسمی حاره‌ای، Pdry باید در محدوده‌ای بین تا ۶۰ میلی‌متر (۲٫۴ اینچ) باشد. در اقلیم گرم‌دشت حاره‌ای یا اقلیم ساوانا نیز Pdry باید کمتر از باشد.
زیست‌بوم اقلیم حارّه‌ای
[ویرایش]
اقلیم‌های گرمسیری معمولاً فقط دو فصل دارند، یک فصل مرطوب و یک فصل خشک. بسته به موقعیت منطقه، فصل مرطوب و خشک می‌تواند مدت زمان متفاوتی داشته باشد. تغییرات دمای سالانه در مناطق مدارگان اندک است. با توجه به درجه حرارت بالا و بارندگی فراوان، زندگی گیاهی در تمامی طول سال رشد می‌کند. دما و رطوبت بالا مناسب‌ترین محیط برای رشد گیاهان هوازی است.[۱۰] در بسیاری از اقلیم‌های حاره‌ای، پوشش گیاهی به صورت لایه‌های زیر رشد می‌کند: درختچه‌ها در زیر درختان بلند، بوته‌ها در زیر درختچه‌ها و علف‌ها در زیر بوته‌ها.
گیاهان گرمسیری از نظر منابعی مانند قهوه، کاکائو و روغن نخل، غنی هستند.[۱۱][۱۲] در زیر انواع پوشش گیاهی منحصر به فرد برای هر یک از سه اقلیم که زیست‌بوم اقلیم حاره‌ای را تشکیل می‌دهند، ذکر شده است.
پوشش گیاهی طبیعی
[ویرایش]پوشش گیاهی جنگل‌های بارانی حارّه‌ای: بامبوی بنگال، گل کاغذی، کورار، نارگیل، خارگیل و موز.
پوشش گیاهی موسمی حارّه‌ای: ساج، سدر مقدس، rosewood، صندل و بامبو.
پوشش گیاهی اقلیم گرم و مرطوب یا گرم‌دشت حارّه‌ای: سنگالیا سنگال، elephant grass, jarrah tree، اکالیپتوس و whistling thorn.
| بیاک، اندونزی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| نمودار اقلیمی (راهنما) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اقلیم جنگل‌های بارانی حارّه‌ای
[ویرایش]در سامانه طبقه‌بندی اقلیمی کوپن، اقلیم جنگل‌های بارانی حاره‌ای یا پهنه Af (حرف f از واژه آلمانی "feucht" برای مرطوب گرفته‌شده) معمولاً فقط در محدوده ۵ تا ۱۰ درجه عرض جغرافیایی در شمال و جنوب خط استوا وجود دارند.[۱۳][۱۴] اقلیم جنگل‌های بارانی حاره‌ای دمای بالایی دارد و میانگین دمای سالانه معمولاً بین ۲۱ درجه سانتیگراد تا ۳۰ درجه سانتیگراد (۷۰ درجه فارنهایت تا ۸۵ درجه فارنهایت) است[۱۵][۱۶] میزان بارندگی می‌تواند به بیش از ۱۰۰ اینچ در سال برسد.[۱۵][۱۶] فصل‌ها به‌طور مساوی در طول سال توزیع شده‌اند و تقریباً هیچ دوره خشک‌سالی در اینجا وجود ندارد[۱۴] مناطق دارای اقلیم جنگل‌های بارانی حاره‌ای، عمدتاً شامل بخش‌های شمالی حوضه آمازون در آمریکای جنوبی، حوضه زئیر شمالی (کنگو) در آفریقا و جزایر هند شرقی است.[۱۴]
اقلیم جنگل‌های بارانی حارّه‌ای با سایر زیرگروه‌های اقلیم حارّه‌ای متفاوت است زیرا به دلیل بارندگی، تنوع درختان بیشتری دارد.[۱۶] تعرق ناشی از وجود تعداد زیاد درختان باعث افزایش رطوبت آب و هوا می‌شود که فرایند تبخیر آب از سطح گیاهان زنده به جو است. گرما و بارش فراوان به شدت به تنوع ویژگی‌های پوشش گیاهی در اقلیم جنگل‌های بارانی حارّه‌ای کمک می‌کند. پوشش‌های گیاهی باعث ایجاد یک لایه‌بندی عمودی و اشکال مختلف رشد برای دریافت نور کافی خورشید می‌شوند که در سایر انواع اقلیم، غیرمعمول است.[۱۵]
اقلیم موسمی حارّه‌ای
[ویرایش]| میامی، فلوریدا | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| نمودار اقلیمی (راهنما) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
در سامانه طبقه‌بندی اقلیمی کوپن، اقلیم موسمی حارّه‌ای با بازه دمایی سالانه کوچک، دمای بالا و بارندگی فراوان مشخص می‌شود. این اقلیم همچنین دارای فصل خشک کوتاهی است که تقریباً همیشه در زمستان رخ می‌دهد.[۱۷] اقلیم موسمی حاره‌ای اغلب در کشورهای جنوب و جنوب شرق آسیا بین عرض‌های جغرافیایی ۱۰ درجه شمالی و مدار رأس‌السرطان دیده می‌شود. این اقلیم در غرب آفریقا و آمریکای جنوبی نیز یافت می‌شود. دمای سالانه مناطق با اقلیم موسمی حارّه‌ای نیز پایدار است.
اقلیم موسمی حارّه‌ای دارای ویژگی اصلی زیر است: میانگین سالانه دما در حدود ۲۷٫۰۵ درجه سانتیگراد (۸۰٫۶۹ درجه فارنهایت) است و بازه تغییرات میانگین دمای سالانه حدود ۳٫۶ درجه سانتیگراد (۲ درجه فارنهایت) است.[۱۸] تمایز بین فصل‌های مرطوب و خشک در اقلیم موسمی حاره‌ای به دلیل بارش غیر یکنواخت در طول سال با سایر اقلیم‌های حارّه‌ای متفاوت است. بارندگی در تابستان زیاد است و در زمستان فصل خشک کوتاهی رخ می‌دهد. این اقلیم دارای میانگین بارندگی سالانه ۳۴۰۹٫۲ میلی‌متر و بارش تابستانی ۳۱۱۵٫۹ میلی‌متر و بارش زمستانی ۲۹۳٫۳ میلی‌متر است.[۱۸]
سه فصل اصلی اقلیم موسمی حارّه‌ای وجود دارد: فصل خشک سرد از پاییز تا اواخر زمستان، فصل گرم و خشک در بهار و فصل بارانی یا مونسون در نزدیکی یا در طول ماه‌های تابستان است.[۱۹]
جنگل‌های موسمی حاره‌ای عمدتاً از سه ساختار لایه ای تشکیل شده است: لایه اول لایه سطحی است که لایه ای بسیار متراکم از بوته‌ها و علف‌ها است. لایه دوم، لایه زیراشکوب با درختانی به ارتفاع حدود ۱۵ متر است. بالاترین لایه، تاج‌پوش نامیده می‌شود که دارای درختانی از ۲۵ تا ۴۰ متر است و این درختان نزدیک به‌هم رشد می‌کنند، در حالی که در بالای آن لایه‌ای جدید با درختان پراکنده و بلندتر از ۳۵ متر است.[۲۰]
اقلیم گرم‌دشت حارّه‌ای
[ویرایش]| برازیلیا، برزیل | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| نمودار اقلیمی (راهنما) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اقلیم‌های گرم‌دشت حارّه‌ای (ساوانا) عمدتاً بین عرض‌های جغرافیایی ۱۰ درجه و ۲۵ درجه شمالی- جنوبی و اغلب در حاشیه‌های بیرونی مناطق حاره‌ای وجود دارند. مناطق اصلی این اقلیم شامل آفریقای مرکزی، بخش‌هایی از آمریکای جنوبی و همچنین شمال و شرق استرالیا است. محدوده دمایی اقلیم ساوانا بین ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتیگراد (۶۸ تا ۸۶ درجه فارنهایت) است. در تابستان دمای بین ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد است، در حالی که در زمستان دما بین ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتیگراد است اما همچنان بالاتر از میانگین ۱۸ درجه سانتیگراد باقی می‌ماند.[۲۱] میزان بارندگی سالانه بین ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌متر است. خشک‌ترین ماه‌ها معمولاً در زمستان است و کمتر (اغلب بسیار کمتر) از ۶۰ میلی‌متر بارندگی دارند.[۲۲]
مناطق دارای اقلیم ساوانا معمولاً دارای زمین‌های مسطح پوشیده از پوشش گیاهی مرتعی و درخت‌زارها هستند. این زیست‌بوم‌های علفزاری تقریباً ۲۰ درصد از سطح زمین را می‌پوشانند.[۲۳] انواع پوشش گیاهی مرتعی شامل علف رودز، چمن جو دوسر قرمز، چمن ستاره‌ای و علف لیمو است.[۲۴]
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ مُر، فرید؛ مدبری، سروش (۱۳۹۱). فرهنگ جامع علوم زمین. فرهنگ معاصر. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۱۰۵-۰۴۰-۴.
- ↑ محمدی، حسین (۱۳۸۶). مفاهیم و اصطلاحات آب و هواشناسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. شابک ۹۶۴-۰۳-۵۰۴۶-X.
- ↑ «حارّه‌ای» [علوم جَوّ] هم‌ارزِ «tropical»». واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- ↑ کاویانی، محمدرضا؛ علیجانی، بهلول (۱۳۸۴). مبانی آب و هواشناسی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت). شابک ۹۶۴-۴۵۹-۳۸۹-۸.
- ↑ شایان، سیاوش (۱۳۸۴). فرهنگ اصطلاحات جغرافیای طبیعی. تهران: انتشارات مدرسه. شابک ۹۶۴-۳۵۳-۷۹۲-۷.
- ↑ http://fa.swewe.net/word_show.htm/?305768_1&آب_و_هوای_گرمسیری
- ↑ Society, National Geographic (2011-01-21). "tropics". National Geographic Society (به انگلیسی). Retrieved 2022-04-26.
- ↑ Kottek, Markus; Grieser, Jürgen; Beck, Christoph; Rudolf, Bruno; Rubel, Franz (2006-07-10). "World Map of the Köppen-Geiger climate classification updated". Meteorologische Zeitschrift. 15 (3): 259–263. Bibcode:2006MetZe..15..259K. doi:10.1127/0941-2948/2006/0130. ISSN 0941-2948.
- ↑ "World maps of Köppen-Geiger climate classification".
- ↑ "epiphyte | Definition, Adaptations, Examples, & Facts | Britannica". www.britannica.com (به انگلیسی). Retrieved 2022-04-26.
- ↑ "Blue Planet Biomes - Rainforest Biome". www.blueplanetbiomes.org. Retrieved 2020-04-03.
- ↑ "Blue Planet Biomes - Savanna Biome". www.blueplanetbiomes.org. Retrieved 2020-04-03.
- ↑ Society, National Geographic (2019-10-24). "Köppen Climate Classification System". National Geographic Society (به انگلیسی). Retrieved 2020-04-02.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ McKnight, Tom L. (Tom Lee); Hess, Darrel (2000). Physical geography: a landscape appreciation. Internet Archive. Upper Saddle River, N.J. : Prentice Hall.
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ "Tropical Rainforest | Biomes of the World" (به انگلیسی). Retrieved 2020-04-02.
- ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ ۱۶٫۲ "Tropical Rainforest Biome - Tropical Moist Climates (Af) | The Tropical Climate | The Köppen Climate Classification System | Resources". ISC-Audubon (به انگلیسی). Archived from the original on 3 January 2021. Retrieved 2020-04-02.
- ↑ "Tropical monsoon and trade-wind littoral climate | meteorology". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2020-04-03.
- ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ "Tropical Monsoon Climate". www.earthonlinemedia.com. Archived from the original on 22 January 2020. Retrieved 2020-04-02.
- ↑ "Seasons of Tropical Monsoon Climate". Your Article Library (به انگلیسی). 2016-03-08. Retrieved 2020-04-02.
- ↑ "Rainforest layers". www.rainforestjournal.com (به انگلیسی). 2015-01-23. Retrieved 2022-04-26.
- ↑ "Blue Planet Biomes - Savanna Climate". www.blueplanetbiomes.org. Retrieved 2020-04-03.
- ↑ "The grassland biome". ucmp.berkeley.edu. Retrieved 2022-04-26.
- ↑ "Savanna Biome: Location, Climate, Temperature, Plants and Animals". Conserve Energy Future (به انگلیسی). 2018-08-26. Retrieved 2020-04-03.
- ↑ "KDE Santa Barbara". kids.nceas.ucsb.edu. Retrieved 2020-04-03.
