تمغا: تفاوت میان نسخه‌ها
برچسب: افزودن پیوند بیرونی به جای ویکی‌پیوند |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''تَمغا''' یا '''تَمقا''' مهر و نشانی بوده که با مرکب [[سرخ]] یا [[شنگرف]] بر اسناد، نامه‌ها و فرمان‌ها می‌زدند. در متون اسلامی این واژه به صورت اَلْتَمغا، تمغاء آل، آل تمغا، آل طَمغی و یک مورد تَمْقا (تذکرةالملوک) ثبت شده‌است. |
'''تَمغا''' یا '''تَمقا''' مهر و نشانی بوده که با مرکب [[سرخ]] یا [[شنگرف]] بر اسناد، نامه‌ها و فرمان‌ها می‌زدند. در متون اسلامی این واژه به صورت اَلْتَمغا، تمغاء آل، آل تمغا، آل طَمغی و یک مورد تَمْقا (تذکرةالملوک) ثبت شده‌است. |
||
واژه تَمغا از [[اُیغوری|اویغوری]] به [[زبان مغولی]] راه یافته ولی معمولاً از آن به عنوان واژه‌ای [[مغولی]] - [[زبان‌های ترکی|ترکی]] یاد می‌شود.<ref name = EIS/> کاوه فرخ معتقد است که اصل واژه در پارسی «تمگا» بوده که وارد [[زبان‌های ترکی]] و مغولی شده و سپس دوباره به شکل تمغا وارد [[زبان پارسی|پارسی]] شده‌است.<ref>اسواران ساسانی نگارش: دکتر کاوه فرخ تصویرگر: آنگس مکبراید برگردان به پارسی: یوسف امیری سال انتشار: ۱۳۸۸ خ/ ۲۰۰۹ م. ناشر: گل آفتاب (مشهد) قطع رقعی، ۱۶۵ صفحه</ref> |
واژه تَمغا از [[اُیغوری|زبان ترکی اویغوری]] به [[زبان مغولی]] راه یافته ولی معمولاً از آن به عنوان واژه‌ای [[مغولی]] - [[زبان‌های ترکی|ترکی]] یاد می‌شود.<ref name = EIS/> کاوه فرخ معتقد است که اصل واژه در پارسی «تمگا» بوده که وارد [[زبان‌های ترکی]] و مغولی شده و سپس دوباره به شکل تمغا وارد [[زبان پارسی|پارسی]] شده‌است.<ref>اسواران ساسانی نگارش: دکتر کاوه فرخ تصویرگر: آنگس مکبراید برگردان به پارسی: یوسف امیری سال انتشار: ۱۳۸۸ خ/ ۲۰۰۹ م. ناشر: گل آفتاب (مشهد) قطع رقعی، ۱۶۵ صفحه</ref> |
||
آل تمغا از دو جزء آل به معنای سرخ تمغا به معنی مهر و نشان و روی هم به نوعی مهر گفته می‌شد که با مرکب سرخ یا شنگرف بر اسناد، نامه‌ها و فرمان‌ها زده می‌شده‌است. آل تمغا اصطلاحی دیوانی بوده که با تصرف ایران و ممالک همجوار به دست مغول‌ها، به زبان فارسی راه یافت. این واژه در دوران [[ایلخانان]]، [[چوپانیان]]، [[جلایریان]] و [[تیموریان]] رایج بوده‌است. اما رفته‌رفته از رونق افتاد و در روزگار [[ایران صفوی|صفویان]]، دیگر به عنوان یک اصطلاح دیوانی استفاده نمی‌شده‌است و ظاهراً اصطلاح «نشان» جای آن را می‌گیرد.<ref name = EIS>{{یادکرد وب |url=http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=130&avaid=397 |title=مجدالدین کیوانی «آل تمغا» دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد ۱۶ |accessdate=۹ دسامبر ۲۰۰۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101101193143/http://cgie.org.ir/shavad.asp?id=130&avaid=397 |archivedate=۱ نوامبر ۲۰۱۰ |dead-url=yes}}</ref> |
آل تمغا از دو جزء آل به معنای سرخ تمغا به معنی مهر و نشان و روی هم به نوعی مهر گفته می‌شد که با مرکب سرخ یا شنگرف بر اسناد، نامه‌ها و فرمان‌ها زده می‌شده‌است. آل تمغا اصطلاحی دیوانی بوده که با تصرف ایران و ممالک همجوار به دست مغول‌ها، به زبان فارسی راه یافت. این واژه در دوران [[ایلخانان]]، [[چوپانیان]]، [[جلایریان]] و [[تیموریان]] رایج بوده‌است. اما رفته‌رفته از رونق افتاد و در روزگار [[ایران صفوی|صفویان]]، دیگر به عنوان یک اصطلاح دیوانی استفاده نمی‌شده‌است و ظاهراً اصطلاح «نشان» جای آن را می‌گیرد.<ref name = EIS>{{یادکرد وب |url=http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=130&avaid=397 |title=مجدالدین کیوانی «آل تمغا» دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد ۱۶ |accessdate=۹ دسامبر ۲۰۰۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101101193143/http://cgie.org.ir/shavad.asp?id=130&avaid=397 |archivedate=۱ نوامبر ۲۰۱۰ |dead-url=yes}}</ref> |
||
نسخهٔ ۲۶ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۰۷:۳۵
تَمغا یا تَمقا مهر و نشانی بوده که با مرکب سرخ یا شنگرف بر اسناد، نامه‌ها و فرمان‌ها می‌زدند. در متون اسلامی این واژه به صورت اَلْتَمغا، تمغاء آل، آل تمغا، آل طَمغی و یک مورد تَمْقا (تذکرةالملوک) ثبت شده‌است.
واژه تَمغا از زبان ترکی اویغوری به زبان مغولی راه یافته ولی معمولاً از آن به عنوان واژه‌ای مغولی - ترکی یاد می‌شود.[۱] کاوه فرخ معتقد است که اصل واژه در پارسی «تمگا» بوده که وارد زبان‌های ترکی و مغولی شده و سپس دوباره به شکل تمغا وارد پارسی شده‌است.[۲]
آل تمغا از دو جزء آل به معنای سرخ تمغا به معنی مهر و نشان و روی هم به نوعی مهر گفته می‌شد که با مرکب سرخ یا شنگرف بر اسناد، نامه‌ها و فرمان‌ها زده می‌شده‌است. آل تمغا اصطلاحی دیوانی بوده که با تصرف ایران و ممالک همجوار به دست مغول‌ها، به زبان فارسی راه یافت. این واژه در دوران ایلخانان، چوپانیان، جلایریان و تیموریان رایج بوده‌است. اما رفته‌رفته از رونق افتاد و در روزگار صفویان، دیگر به عنوان یک اصطلاح دیوانی استفاده نمی‌شده‌است و ظاهراً اصطلاح «نشان» جای آن را می‌گیرد.[۱]
آن‌ها در طول دوران باستان کلاسیک و قرون وسطی در بین عشایر اوراسیا (آلان‌ها، سرماتیان، سکاها)، مغول‌ها و ترک‌ها رایج بودند.
تمغاهای قبایل اوغوز
هر یک از قبیله‌های ترک اغوز تمغای ویژه خود را داشتند به‌صورت زیر:[۳]
جستارهای وابسته
- طغرا
- سنگ‌نگاره
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «House mark». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۸ مارس ۲۰۲۴.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Mon (emblem)». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۸ مارس ۲۰۲۴.
منابع
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Tamga». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۸ مارس ۲۰۲۴.
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «مجدالدین کیوانی «آل تمغا» دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد ۱۶». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۹ دسامبر ۲۰۰۹.
- ↑ اسواران ساسانی نگارش: دکتر کاوه فرخ تصویرگر: آنگس مکبراید برگردان به پارسی: یوسف امیری سال انتشار: ۱۳۸۸ خ/ ۲۰۰۹ م. ناشر: گل آفتاب (مشهد) قطع رقعی، ۱۶۵ صفحه
- ↑ بیگدلی، محمدرضا، ایل‌سون‌ها (شاهسون‌های) ایران، تهران: انتشارات پاسارگاد، ۱۳۷۴، ص۱۶۶.