ویکی‌پدیا

ورشو

پایتخت لهستان
برای دیگر کاربردها، ورشو (ابهام‌زدایی) را ببینید.

وَرشو (به لهستانی Warszawa تلفظ وَرشاوا) نام پایتخت کشور لهستان است. این شهر با گستردگی ۵۱۶٫۹ کیلومتر مربع بر پایهٔ سرشماری سال ۲۰۱۰، و جمعیتی نزدیک به ۱٫۷۱۶٫۰۰۰ تن بر پایهٔ همان سرشماری، بزرگ‌ترین شهر لهستان[۲] و دهمین شهر بزرگ اتحادیه اروپا از نظر جمعیت است. این شهر از جمله شهرهایی است که در رویدادهای جنگ جهانی دوم به شدت آسیب دید.[۳] در پی قیام ورشو در سال ۱۹۴۴ میلادی، به دستور آدولف هیتلر، پیشوای آلمان نازی، ورشو مورد حملات همه‌جانبهٔ زمینی و هوایی ارتش آلمان قرار گرفت و ۹۵ درصد شهر با خاک یکسان شد. بر اثر این حملات بیش از ۲۰۰ هزار نفر از اهالی ورشو کشته شدند.[۴]

ورشو
Warszawa
شهرِ پایتختْ ورشو
miasto stołeczne Warszawa
پرچم ورشو
پرچم
نشان ورشو
نشان
شعار: 
Semper invicta  (زبان لاتین "همیشه شکست‌ناپذیر")
کشورلهستان
استانماسوویان
شهرستانشهر مستقل
تأسیس‌شده۱۳ام میلادی
City rights۱۳۲۳
نواحی
۱۸ ناحیه
حکومت
 • شهرداررافاو تشاسکوفسکی (پلتفرم مدنی)
مساحت
 • شهر۵۱۷٫۲۴ کیلومتر مربع (۱۹۹٫۷۱ مایل مربع)
 • کلان‌شهری
۶۱۰۰٫۴۳ کیلومتر مربع (۲۳۵۵٫۳۹ مایل مربع)
ارتفاع
۷۸–۱۱۶ متر (۳۲۸ فوت)
جمعیت
 (۳۱٫۱۲٫۲۰۱۵)
 • شهر۱۷۶۴۶۱۵ افزایش[۱]
 • رتبه۱ام (۹ام در اتحادیه اروپا)
 • تراکم۳۳۳۷/کیلومتر مربع (۸۶۴۰/مایل مربع)
 • کلان‌شهری
۳۱۰۵۸۸۳
 • تراکم کلان‌شهری۵۰۹٫۱/کیلومتر مربع (۱۳۱۹/مایل مربع)
منطقهٔ زمانییوتی‌سی +۱ (CET)
 • تابستانی (DST)یوتی‌سی +۲ (CEST)
Postal code
۰۰–۰۰۱ تا ۰۴–۹۹۹
کد منطقه+۴۸ ۲۲
پلاک ماشینWA, WB, WD, WE, WF, WH, WI, WJ, WK, WN, WT, WU, WW, WX, WY
وبگاهum.warszawa.pl
نام رسمیورشو (منطقه تاریخی)
گونهCultural
معیارii, vi
تاریخ ثبت۱۹۸۰ (4ام کمیته میراث جهانی یونسکو)
شماره ثبت[۱]
UNESCO regionاروپا

ریشه نام

ویرایش

ریشه نام ورشو به زبان لهستانی بازمی‌گردد و به معنی «متعلق به واراز» است. واراز کوتاه شده یک نام اسلاوی به صورت وارازکلاو است. واراز شخصی زمین‌دار و صاحب مقام در روستایی در همین منطقه در قرن دوازدهم یا سیزدهم میلادی بوده‌است. امروزه نام شهر به گونه رسمی شهر پایتخت ورشو (به لهستانی: miasto stołeczne Warszawa) است.[۵]

تاریخچه

ویرایش
 
شهر ورشو مابین سال‌های ۱۸۹۰ تا ۱۹۰۵

سابقه سکونت مستمر در شهر ورشو به حدود قرن نهم میلادی بازمی‌گردد که بروندو نام داشت. چند قرن بعد در همان نزدیکی منطقه‌ای مسکونی بنام جازداو پدید آمد. پس از متروک شدن جازداو شهر وارزاو یا همان ورشو امروزی در حدود قرون سیزدهم میلادی ایجاد شد.[۶] رشد و ارتقاء کیفی و اقتصادی شهر ورشو به قرن چهاردهم و پانزدهم بازمی‌گردد که تا به امروز از شهرهای مهم و با نفوذ باقی مانده‌است. ورشو اوایل قرن شانزدهم زیرنظر کنفدراسیون ورشو قرار گرفت و در همین دوران نخستین انتخابات آزاد در این شهر برگزار شد.[۷] در نیمه نخست قرن هفدهم ورشو توسط سه قوم مختلف سوئدی، ترانسیلوانیایی و براندنبوری محاصره شد.[۸] در سال ۱۷۰۰ با پایان پذیرفتن جنگ بزرگ شمال میان روسها و ممالک اروپایی شهر ورشو رشد چشمگیر یافت و به سرعت به یکی از مراکز مهم سرمایه‌داری اروپا تبدیل شد. در همین دوران ورشو به یکی از مراکز مهم هنری، فرهنگی اروپا تبدیل شد و به همین جهت لقب پاریس شرق اروپا را گرفت.[۹] در اواخر قرن هجدهم ورشو در کنترل پادشاهی پروسیا درآمد و در اوایل قرن نوزدهم توسط ناپلئون بناپارت آزاد شد. دانشگاه ملی ورشو در سال ۱۸۱۶ پایه‌گذاری شد. در سال ۱۸۳۱ ورشو توسط قوای روسیه تزاری اشغال شد.[۱۰] در ۲۷ فوریه ۱۸۶۱ اعتراضاتی توسط اهالی ورشو بر ضد حاکمیت روس رخ داد که به کشته شدن پنج نفر از اهالی این شهر انجامید. به‌دنبال این حکومت زیرزمینی لهستان در ورشو ایجاد شد که تا دو سال دوام آورد.[۱۱] در اواخر قرن نوزدهم در سرشماری در شهرهای روسیه ورشو با ۶۲۶٬۰۰۰ نفر جمعیت پس از سنت پترزبورگ و مسکو سومین شهر تحت حاکمیت روسیه معرفی شد. در پی جنگ جهانی اول ورشو از حاکمیت روسیه خارج و پایتخت لهستان شد. درگیری‌ها و شورش‌های شهری به برقراری حکومت سرخ کمونیستی در این کشور منجر شد که در پی انقلاب بلشویکی مردم لهستان بود.[۱۲] در جنگ جهانی دوم نیز این شهر به‌شدت آسیب دید و تا سال ۱۹۴۳ تحت کنترل آلمان نازی باقی‌مانده بود. در سال ۱۹۴۴ ورشو پس از مبارزات طولانی تحت کنترل ارتش سرخ درآمد.[۱۳] هم‌زمان دولت موقت لهستان نیز از انگلستان به قوای ملی خود در کشور پیغام می‌فرستاد. عمده تلاش آن‌ها بر این بود که پس از در هم شکست قوای نازی روس‌ها زودتر از لهستانی‌های بومی بر این سرزمین مسلط نگردند. شهر در نهایت توسط ارتش سرخ روسیه از نازی‌ها پس گرفته شد. تخمین زده می‌شود در دوران جنگ جهانی دوم بین ۱۵۰٬۰۰۰ تا ۲۰۰٬۰۰۰ نفر در ورشو کشته شده باشند.[۱۴]

جغرافیای ورشو

ویرایش

شهر ورشو در فاصله سیصد کیلومتری منطقه کوهستانی کاراپاتیان و ۲۶۰ کیلومتری دریای بالتیک واقع شده‌است. آب و هوای شهر سرد و ارتفاع آن از سطح دریا قریب به یکصد متر است.[۱۵]تپههای زیادی در اطراف شهر واقع شده که پوشیده از جنگل بوده و بیش از یکصد و چهل متر ارتفاع ندارند. زمستان‌ها سرد و فصل گرم هوای معتدل دارد. بارندگی سالانه ۴۹۵ میلی‌متر است و بهترین فصول سال از نظر آّ و هوا فصول پاییز و بهار هستند. شهر ورشو به یازده حوزه شهری مجزا تقسیم می‌شود که هر کدام شرایط جداگانه خود را دارند. همچنین ورشو مرکز یک شهرستان با نوزده منطقه تابعه است که هرکدام ادارات و تشکیلات جداگانه خود را دارند.[۱۶]

مردم‌نگاری

ویرایش

در طول تاریخ به ویژه سیصد سال اخیر ورشو عموماً از مراکز مهم مهاجرپذیری در اروپا بوده و اقوام متعددی از شرق و مرکز اروپا راهی این ناحیه شده‌اند. از این رو آن را به پاریس دوم یا پاریس شمال نیز ملقب کرده‌اند.[۱۷] شناخت ریشه تباری مردم ورشو تا اندازه‌ای مشکل است. علاوه بر اکثریت غیریهودیِ شهر، اقلیتی قابل توجه از یهودیان نیز در این شهر زندگی می‌کنند. در سرشماری سال‌های پایانی قرن بیستم که توسط روس‌ها انجام گرفت از ۶۳۸٬۰۰۰ نفر جمعیت شهر ۲۱۹٬۰۰۰ نفر (حدود ۳۴٪) یهودی بوده‌اند.[۱۸] این میزان درصد پس از جنگ جهانی دوم و اشغال ورشو توسط نازی‌ها به کلی تغییر کرد.[۱۹] پیش از شروع جنگ جهانی دوم حدود ۱٬۳۰۰٬۰۰۰ در ورشو زندگی می‌کردند که این میزان جمعیت پس از پایان سال‌های جنگ به ۴۲۰٬۰۰۰ نفر کاهش یافت.[۲۰]

آمار جمعیتی

ویرایش
  • ۱۷۰۰: ۳۰٬۰۰۰ (تخمینی)
  • ۱۷۹۲: ۱۲۰٬۰۰۰
  • ۱۸۰۰: ۶۳٬۴۰۰
  • ۱۸۳۰: ۱۳۹٬۷۰۰
  • ۱۸۵۰: ۱۶۳٬۶۰۰
  • ۱۸۸۲: ۳۸۳٬۰۰۰
  • ۱۹۰۱: ۷۱۱٬۹۸۸
  • ۱۹۰۹: ۷۶۴٬۰۵۴;
  • ۱۹۲۵: ۱٬۰۰۳٬۰۰۰
  • ۱۹۳۳: ۱٬۱۷۸٬۹۱۴; از این میان ۸۳۳٬۵۰۰ نفر زبان مادری‌شان لهستانی بود.[۲۱]
  • ۱۹۳۹: ۱٬۳۰۰٬۰۰۰
  • ۱۹۴۵: ۴۲۲٬۰۰۰ (سپتامبر)
  • ۱۹۵۰: ۸۰۳٬۸۰۰-
  • ۱۹۶۰: ۱٬۱۳۶٬۰۰۰
  • ۱۹۷۰: ۱٬۳۱۵٬۶۰۰
  • ۱۹۸۰: ۱٬۵۹۶٬۱۰۰
  • ۱۹۹۰: ۱٬۶۵۵٬۷۰۰
  • ۲۰۰۰: ۱٬۶۷۲٬۴۰۰
  • ۲۰۰۲: ۱٬۶۸۸٬۲۰۰
  • ۲۰۰۶: ۱٬۷۰۲٬۱۰۰
  • ۲۰۰۹: ۱٬۷۱۴٬۴۶۶

سیاست

ویرایش

ورشو پایتخت لهستان و مهم‌ترین شهر این کشور از نظر سیاسی و فرهنگی و اقتصادی است. تمام نهادهای اصلی مملکتی لهستان در این شهر واقع شده‌اند و محیط پارلمان لهستان، کاخ ریاست جمهوری، مجمع عالی قضایی و وزارتخانه‌های دولتی همه در این شهر هستند. اولین رئیس‌جمهور تاریخ در شهر ورشو فردی بنام آندرزی منیخ بود که در خلال سال‌های ۱۶۹۵–۱۶۹۶ در این مقام قرار داشت.[۲۲] رئیس‌جمهور لهستان حسب قانون مقام فرمانداری شهر ورشو را نیز دارد.[۲۳]

حمل و نقل

ویرایش
 
چهارراهی بزرگ در شهر ورشو

شرایط حمل و نقل در ورشو بسیار مناسب است. راه‌های این شهر از کیفیت بالایی برخوردارند و از انواع تقاطع‌های غیر هم‌سطح، پل‌های روگذر و زیرگذر و اتوبان‌ها بهره می‌برد.[۲۴] شهر ورشو مجهز به سامانه متروی شهری است که دارای ۲۷ ایستگاه بوده و ۲۹ کیلومتر را پوشش می‌دهد. تمامی قطارهای این سامانه ساخت کشور روسیه هستند. کل مسیرهای خودرویی شهری ورشو نیز حدود ۲٬۶۰۳ کیلومتر است. فرودگاه ورشو بسیار بزرگ و فعال است و در سال ۲۰۰۷ بیش از ۹٬۲۶۸٬۵۵۱ از پروازهای آن استفاده نمودند. شمار پروازهای روزانه بین‌المللی فرودگاه ورشو بیش از یکصد پرواز روزانه است.[۲۵]

مترو

ویرایش

متروی ورشو در سال ۱۹۹۵ تأسیس شده و هم‌اکنون دارای ۲ خط و ۲۷ ایستگاه است.

ورشو در روابط جهانی

ویرایش
همچنین ببینید: پیمان ورشو

شهرهای خواهرخوانده ورشو عبارتند از:

منابع

ویرایش

پانویس

ویرایش
  1. ↑ olsztyn.stat.gov.pl/. "Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny". demografia.stat.gov.pl. Archived from the original on 26 December 2018. Retrieved 30 October 2017.
  2. ↑ «European Metropolitan Transport Authorities». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۱.
  3. ↑ «Society of Environmental Toxicology and Chemistry (SETAC)». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۱.
  4. ↑ «راه دیگری به‌جز قیام وجود نداشت»، دویچه وله فارسی
  5. ↑ "Ustawa o ustroju miasta stołecznego Warszawy بایگانی‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine (لهستانی)
  6. ↑ "Warsaw's history
  7. ↑ مشارکت کنندگان ویکی‌پدیا Royal elections in Poland انگلیسی
  8. ↑ [Michał Rożek, Doris Ronowicz (1988). Cracow: a treasury of Polish culture and art. Interpress Publishers. p. 74. ISBN 83-223-2245-3.]
  9. ↑ City of man's desire: a novel of Constantinople
  10. ↑ http://www.cairn.info/article.php?ID_REVUE=RLC&ID_NUMPUBLIE=RLC_307&ID_ARTICLE=RLC_307_0325
  11. ↑ Augustin P. O'Brien (1864). Petersburg and Warsaw: Scenes Witnessed During a Residence in Poland and Russia in 1863-64
  12. ↑ "Poland, History " Poland in the 20th century " From the Treaty of Versailles to the Treaty of Riga
  13. ↑ «"Warsaw Uprising of 1944"». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۱.
  14. ↑ [Borkiewicz, Adam (1957). Powstanie warszawskie 1944: zarys działań natury wojskowej. Warsaw: PAX]
  15. ↑ «Geography of Warsaw». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۱.
  16. ↑ http://www.um.warszawa.pl. http://www.um.warszawa.pl/v_syrenka/miasto/dzielnice.htm بایگانی‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine. بازدید ۱۱ ژوئیه ۲۰۰۸."Dzielnice بایگانی‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine
  17. ↑ "Warsaw: A Last Glimpse"www.warsawvoice.pl. http://www.warsawvoice.pl/view/11932/%27%27
  18. ↑ Joshua D. Zimmerman, Poles, Jews and the politics of nationality, Univ of Wisconsin Press, 2004, ISBN 0-299-19464-7,
  19. ↑ http://www.ushmm.org. بازدید در ۲۹ اوت ۲۰۰۸ Holocaust Encyclopedia
  20. ↑ (انگلیسی). تهران. دانشگاه تهران.Dānishgāh-i Tihrān. Faculty of Fine Arts (1990). International Conference on Reconstruction of War-Damaged Areas: 6–16 March 1986: Faculty of Fine Arts, University of Tehran, Iran. University of Tehran Press. p. 148.
  21. ↑ Der Große Brockhaus. 15th edition, vol. 20, Leipzig 1935, p. 25 (آلمانی).
  22. ↑ Encyklopedia Warszawy Barbara Petrozolin-Skowrońska (1994).
  23. ↑ «Mayor of Warsaw"». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ فوریه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۱.
  24. ↑ میخائیل یزیورسکی(۷ مارس ۲۰۰۷)
  25. ↑ Frederick Chopin International Airport, Warsaw, Poland
  26. ↑ "Berlin's international city relations". Berlin Mayor's Office. Archived from the original on 25 September 2010. Retrieved 1 July 2009. Berlin and Warsaw’s agreement on friendship and cooperation and a corresponding supporting program was signed in Berlin on 12 August 1991.
  27. ↑ "Twin Towns". www.amazingdusseldorf.com. Archived from the original on 17 October 2014. Retrieved 29 October 2009.
  28. ↑ "Sister Cities of Istanbul". Archived from the original on 27 May 2009. Retrieved 8 September 2007.
  29. ↑ Erdem, Selim Efe (3 November 2003). "İstanbul'a 49 kardeş" (به ترکی استانبولی). Radikal. 49 sister cities in 2003
  30. ↑ "Mapa Mundi de las ciudades hermanadas". Ayuntamiento de Madrid. Archived from the original on 22 February 2019.
  31. ↑ «Partners - Oslo kommune». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژانویه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۱.
  32. ↑ "Twin cities of Riga". Riga City Council. Archived from the original on 4 December 2008. Retrieved 27 July 2009.
  33. ↑ "Saint Petersburg in figures - International and Interregional Ties". Saint Petersburg City Government. Archived from the original on 24 February 2009. Retrieved 23 March 2008.
  34. ↑ "Online Directory: California, USA". Sister Cities International. Archived from the original on 16 January 2008. Retrieved 22 April 2009.
  35. ↑ Seul Metropolitan Government. "International Cooperation: Sister Cities". Archived from the original on 10 December 2007. Retrieved 19 June 2011.
  36. ↑ Sister city list بایگانی‌شده در ۱۰ آوریل ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine (.DOC)
  37. ↑ "Tel Aviv sister cities" (به عبری). Tel Aviv-Yafo Municipality. Archived from the original on 14 February 2009. Retrieved 14 July 2009.
 
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای ورشو دارد.
 
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ورشو موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=ورشو&oldid=39279641»