Violante Hungariakoa
| Violante Hungariakoa | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Árpád-házi Jolánta |
| Jaiotza | Esztergom, 1215 (egutegi gregorianoa) |
| Herrialdea |  Hungaria  Aragoiko Erresuma |
| Heriotza | Huesca, 1251ko urriaren 12a (35/36 urte) |
| Hobiratze lekua | Monastery of Santa Maria de Vallbona (en)  Sepulcher of Violant of Hungary (en) |
| Familia | |
| Aita | Andres II.a Hungariakoa |
| Ama | Yolanda de Courtenay |
| Ezkontidea(k) | Jakue I.a Aragoikoa (1235eko irailaren 8a - 1251ko urriaren 12a) |
| Seme-alabak | |
| Haurrideak | |
| Leinua | Árpád dynasty (en) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | katalana |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | agintaria |
  | |
Violante Hungariakoa (Hungarieraz:Magyarországi Jolán; Estrigonia, Hungaria, ç1215 – Huesca, 1251ko urriaren 9a)[1] Aragoiko erregina izan zen, 1235ean Jakue I.a Aragoiko Konkistatzailearekin ezkondu ostean. Aitaren aldetik Violantek erdi ahizpa zuen Hungariako Santa Isabel.[2][3][4][5][6][7]
Bizitza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hungariako Andres II.a Hungariako erregearen eta Yolanda de Courtenay bigarren emaztearen alaba izan zen. Pentsatu zen dotea Aragoiko Koroari dirua eta lurraldeak ematea izango zela, baina ez zen inoiz egin, Andres II.aren erregealdia krisian baitzegoen. Erregea bere erresuman ez zegoenez, hungariar koroaren boterea ahultzen ari zen jaun feudal gero eta indartsuagoen eraginez. Andres II.ak Bosgarren Gurutzada gidatu zuen, eta Konstantinoplako tronurako asmoa zuen, bere eragina ekialdetik hedatuz. Horrela, bere estrategietako bat Konstantinoplako Inperio latindarreko enperadore eta Luis VI.a Frantziako erregearen biloba zen Pedro II.a Courtenaykoaren alaba emaztetzat hartzea izan zen. Seguruenik, aurreko guztia kontuan hartuta, Aita Santuaren aginduz, Violante 1234an konprometitu zen errege espainiarrarekin, eta bien ezkontza 1235eko irailaren 8an egin zen Bartzelonan. Printzesa hungariarra ehun lagunetik gorako segizioarekin iritsi zen, eta, gauza askoren artean, bere aitarengandik harribitxizko buruko zoragarri bat jaso zuen ezkontza-opari gisa.
Violantek modu erabakigarrian bultzatu zuen 1238an Valentziako erresumaren konkista, eta benetako politikan aktiboki parte hartu zuen. Batez ere, Jakue I.a Aragoikoarekin izan zituen seme-alabei geratuko zitzaien herentziaren banaketetan inplikatu zen, erregea Alfontso Aragoikoarekin, Leonor Gaztelakoarekin izan zuen lehen ezkontzaren semearekin, etsaitu nahian.
Morella konkistatu ostean, Jakue I.ak Blasco de Alagon jaurerria ematean, Vallivanako dehesa beretzat gorde zuen, zeinak bere bigarren emazteari, Violante andreari, eman zion, baina Alagoikoak bere hiri-gutuna Morellarrei eman eta zortzi urte (1241) igaro zirenean, erreginak morellarrei eta inguruko herrixketako auzokideei mesedetan eman zizkien lurralde horiek. Hona hemen dokumentuaren testu osoa:
| « | Manifestum sit omnibus, quod Ioles, Regina Aragonum, Majoricarum et Valentiae, Cometisa Barchinonae et Urgeli, et Domina Montispesulani. Damus concedimus et laudamus vobis populatoribus de Morella et de termino ipsius, presentibus et futuris, pro vedato seu dehesa totum illum montem, qui vocatur Vallivana et Salvasorria, situm afrontatum, ex prima parte cum término de Catin, et ex secunda cum término de Aras, et ex tertia parte cum serra de Ballibona, et ex cuarta parte sicut aquae labuntur circa dictum términum. Predictum utrumque montem, cum suis introitibus et egresibus et regresibus, agueis, paseis, vanationibus et pertinentibus universis, damus et concedimus vobis, dictis populatoribus, liberum et franchum ad vestras vestrorumque propias voluntates. Mandamus igitur firmiter et stricte, quod nullus homo praeter vos dictos populatores, audeat vel presumat incidere ligna, cremare, venare vel pascere in dicta dehesa vel termino ejus, sicut in praedictis affrontiationibus continetur. Dat. Barchinon. IV Idus Januarii anno Dmni. MCCXLI. Hujus rei testes sunt Dm. Arnaldus Corella, Dom. Joanes Pet. de Tarracona, Dom. Fortunjus Goya, Dom. Santius de Fraga; et ego Mag. Guido, qui mandato Dmae Reginae hoc scribi feci, loco, die et anno prefixo. | » |
1241eko urtarrilaren 10etik, Vallivana eta Salvasoriako dehesa komuna izan zen, Morellako bizilagunentzat ez ezik, gainerako herrixkentzat ere bai. [8]
Familia santua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Violantek bere familiartean beatifikazio eta kanonizazio ugari izan zituen. Eliza Katolikoak santu eta dohain gehien eman dituen familia Hungariako Árpád Etxea izan bada ere, garrantzitsua da Violanteren hurbileko kasuak zehaztea. Alde batetik, bere ahizpa nagusiena Hungariako Santa Isabel izan zen. Era berean, Béla IV.a Hungariako nebaren aldeko ilobak: Santa Kunegunda Poloniakoa, Santa Margarita Hungariakoa, Yolanda Poloniako beata eta Konstantza Hungariako beata izan ziren. Ironikoki, Violanteren aita, Andres II.a Hungariako erregea, bi aldiz eskumikatua izan zen, aita santuek juduak markatzeko eta kargu publikoetatik baztertzeko egindako eskaerak behar bezala bete ez zituelako, XIII. mendean ohitura zen bezala.
Testamentua, heriotza eta hilobiratzea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1250ean, erregina, ahulduta, Salaseko (Huesca) Santa Maria santutegira erretiratu zen, eta bertan hil zen sukarrak jota, 1251ko urriaren 12an, 35 urte zituela.
Testamentuan, Pedro, Jakue eta Antso infante semeei Posana konderria utzi zien, Bela IV.a Hungariako neba erregeak zuena, eta berari Violanteri amak utzi ziona. Halaber, Jakue I.a Aragoiko Konkistatzailearen alaba guztiak aipatu zituen.
Violante Hungariakoaren eta haren alaba Santsa infantaren gorpuzkiak Vallbona de les Monges monastegi zistertar femeninoaren presbiterioan daude. Hilobi soila, presbiterioaren eskuineko aldeko hormari atxikita, zirkulu guletan inskribatutako gurutzez apaindutako bi pilastren gainean altxatzen da. Hilobiaren kutxa harri gorrixkazkoa da eta estalkia, bi isurkikoa, harri zurizkoa.
Apaingarri bakarrak hilobiaren estalkiaren erdiko gurutze bat da, hura eusten duten pilastretan dituenen antzekoa, baina estalkirik handienekoa da eta polikromatu barik dago, eta hiru ezkutu daude Aragoiko Errege Seinalea irudikatzen dutenak, Aragoiko Erregeen armarria. Armarrietako bat hilobiaren ageriko aldean dago, eta beste biak alde txikiagoetan. Bere gorpuzkiak hilobi horretara eraman zituzten 1275. urtean, hilobiaren alboan jarritako inskripzio batean adierazten den bezala:
| « | Fuit translata donna / Violans regina / Aragonum / anno 1276 | » |
Dirudienez, Violante Hungariakoaren gorpuzkiak dira Arpade dinastian bortxatu edo suntsitu ez diren bakarrak. Hungariako Andres II.a Hungariakoaren alaba izateagatik Hungarian XIV. mendera arte errege izan zen dinastiakoa zen.
2002. urtean Hungariako gobernuak Violante erreginaren hilobiaren zaharberritzea finantzatu zuen, 12000 euroko dohaintza baten bidez, baina Vallbonako komunitate monastikoak sarkofagoaren edukia aztertzeko baimena ukatu zuen.
Ezkontza eta ondorengoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Violante Hungariakoa eta bere senar Jakue I.a Konkistatzaileak lau seme eta bost alaba izan zituzten:
- Violante Aragoikoa (1236-1301), Alfontso X.a Jakitunaren emaztea.
- Konstantza Aragoikoa (1238-1275), Manuel gaztelar infantearen emaztea, Alfontso X.a Jakitunaren anaia.
- Petri (Petri III.a Aragoiko Handia izan zena), Aragoi eta Valentziako erresumetan eta Kataluniako konderrietan bere ondorengoa izan zena.
- Jakue (Jakue II.a Mallorcakoa izan zena), Mallorcako erresuma heredatu zuena, Balear Uharteak (Mallorca, Menorca (1231tik zergapeko subirano musulman baten boterepean artean), Eivissa eta Formentera hartzen zituena, Rosellon eta Cerdaña konderriak eta Konkistatzaileak Okzitanian zituen lurraldeak barne hartzen zituena.
- Fernando (1245-1250), umetan hil zena.
- Santsa Aragoikoa (1246-C. 1275), moja egin eta Lur Santuan hil zena.
- María Aragoikoa (1247-1267), erlijiosoa hauxe ere.
- Elisabet Aragoikoa (1248-1271), Frantziako Filipe III.a Frantziakoaren emaztea, Frantziako San Luisen semea.
- Antso Aragoikoa (1250-1275), Belchiteko arcedianoa, Valladolideko abadea eta Toledoko artzapezpikua, Granadako mairuen gatibu hil zen.
Aintzatespenak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- XIX. mendetik aurrera, Bartzelonan, Zaragozan eta Aragoiko antzinako koroaren probintzietako hainbat hiritan eskainitako kaleak ditu.
- Kondaira erromantikoaren arabera, Valentzian konkistaren urtemugaren kariaz urtero ospatzen den San Dionisioren Mocadoradaren opari tipikoaren parte diren fruta eta barazki konfitatuek Valentziako musulmanek hiria eman zietenean Jakue eta Violanteri eskaini zizkieten fruta eta barazkietan dute jatorria.
- Bartzelona Hiriko Erraldoiek Violante eta Jakue I.a Aragoikoaren irudiak erreproduzitzen dituzte. Erregina Castellón de la Planako Konkistako Zaldunen Ermandadeko pertsonaia nagusietako bat ere bada.
- Erregina bera irudikatzen duen erraldoi bat ere dago Borjas Blancasen. Horrek, Árpád dinastiaren armarri bat du gerrialdean.
Erreferentzia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ «Violante de Hungría | Real Academia de la Historia» dbe.rah.es (Noiz kontsultatua: 2024-08-13).
- ↑ «Violante de Hungría: La mano derecha de un gran rey | Patrimonio Cultural. Generalitat de Cataluña.» patrimoni.gencat.cat (Noiz kontsultatua: 2024-08-13).
- ↑ Reinas, Damas y Señoras. (2022-10-13). Capitulo 13. Leonor de Castilla y Violante de Hungría los dos matrimonios legítimos de Jaime I. (Noiz kontsultatua: 2024-08-13).
- ↑ (Gaztelaniaz) «VIOLANTE DE HUNGRÍA (1216-1251) - Mujeres y Patrimonio» https://mujeresypatrimonio.org/ (Noiz kontsultatua: 2024-08-13).
- ↑ (Gaztelaniaz) Gil, Sergio Martínez. (2023-11-05). «Violante de Hungría» El Periódico de Aragón (Noiz kontsultatua: 2024-08-13).
- ↑ Press, Europa. (2017-10-08). «Violante de Hungría, la reina de fuerte carácter que apoyó a Jaume I en la conquista de València» www.europapress.es (Noiz kontsultatua: 2024-08-13).
- ↑ (Gaztelaniaz) Viñau, Nacho. (2023-11-24). «Violante de Hungría, la reina casada con Jaime I y de las mujeres más influyentes de la Corona de Aragón» HOY ARAGÓN (Noiz kontsultatua: 2024-08-13).
- ↑ Segura Barreda 1868, 419, Tomo I orr. .
Bibliografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Arco y Garay, Ricardo del (1945). Sepulcros de la Casa Real de Aragón. Madril: Instituto Jerónimo Zurita. Consejo Superior de Investigaciones Científicas. OCLC 11818414.
- Rodrigo Estevan, María Luz. (2009). «Los testamentos de Jaime I: Repartos territoriales y turbulencias políticas» Cuadernos, Centro de Estudios de Monzón y Cinca Media (35): 61-90. ISSN 1133-3790..
- Segura eta Barreda, José (1868). Morella y sus aldeas: geografía, estadística, historia, tradiciones, costumbres. Morella: F. Javier Sotoren inprenta. OCLC 758219198.
- Zurita, Jerónimo. Ángel Canellas López; José Javier Isoren edizio elektronikoa (koord..), María Isabel Yagüe,eta Pilar Rivero (1562-1580ko orijinala), Anales de Aragón argitaletxea. Zaragozako Ahaldundia, «Institución Fernando el Católico».
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q51779
Multimedia: Violant of Hungary / Q51779