Film labur
Film laburra 30-40 minutu baino gutxiago irauten duen zinema-ekoizpena da. Luzera txikiago izanez kostuak ez dira hain handiak eta horrek zinema berritzaileagoa edota esperimentalagoa egiteko aukera eskaintzen du. Sarritan zuzendari hasiberriek horrelako lanak egiten dituzte. Asko dira horrela hasi diren zuzendari ospetsuak, esaterako Luis Buñuel edo Bigas Luna. Zentzu horretan Euskal Herrian Ikuskak izeneko film laburrek garrantzi handia izan dute, baita Zinebi nazioarteko jaialdiak ere.
Genero aldetik film luzeetan aurki daitezkeen genero berak aurki daitezke.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Zinemaren hasierako film guztiak oso laburrak ziren, batzuetan minutu bat edo gutxiago irauten zuten. 1910eko hamarkadan hasi ziren filmak hamar minutu baino gehiago irauten. Lehen film multzoa 1894an aurkeztu zen, Thomas Edisonen gailuaren bidez. Gailu hura kinetoskopioa zen.
Marrazki bizidunak gai labur gisa agertu ziren batez ere. Ia zinema-ekoizle nagusi guztiek zituzten film laburrak garatu eta ekoizteko unitateak, eta enpresa askok, batez ere soinu mutuaren garaian eta oso goiz, batez ere edo soilik film laburrak ekoizten zituzten.
1930eko hamarkadan, banaketa-sistema aldatu egin zen herrialde askotan, Depresio Handiaren ondorioz. Zinemaren jabeak bere aukerako programa bat sortu beharrean, estudioek ezaugarri nagusi eta bigarren mailako batean oinarritutako pakete bat saldu zuten, karikatura bat eta ezer gutxi gehiago. Film luze bikoitzaren gorakadarekin, bi orgako film laburrek gainbehera egin zuten kategoria komertzial gisa. Hal Roachek, adibidez, Laurel eta Hardy lanaldi osoan eraman zituen film luzeetara 1935. urtearen ondoren, eta erdira murriztu zituen Our Gang film ezagunak. 1940ko hamarkadan, film laburretatik erabat aldendu zen (nahiz eta Metro-Goldwyn-Mayerrek Our Gang-en film laburrekin jarraitu zuen 1944ra arte).
Ondorengo film laburren zeuden George O 'Hanlonen Joe McDoakesen filmak eta Walt Disney Productions eta Warner Bros estudioen animaziozko lanak. 1950eko hamarkadaren erdialdean, telebistaren gorakadarekin, zuzeneko akziozko film labur komertzialen arloa ia hilda zegoen, eta The Three Stoogesen lana bi erroiluko azken serie handia izan zen, 1959an amaitu zena. Film laburrak ikasleentzako, independenteentzako eta espezialitateko lanerako bitarteko bihurtu ziren.
Marrazki bizidunetako film laburrek bizitza luzeagoa izan zuten, neurri batean kostu txikiko animazio mugatuko tekniken inplementazioagatik eta telebistako animazioaren gorakadagatik. Horri esker, film laburrek antzerki-emanaldiak eta sindikazioaren ondorengo bizitza izan zituzten. Warner Brosek hainbat berrantolaketata izan zituen 1960ko hamarkadan, 1969an film laburren negozioa utzi baino lehen (film laburrak urteetan telebistan birjartzen aritu ziren garaia). MGMk Tom eta Jerryrekin jarraitu zuen (lehenengo Gene Deitch-en Europa ekialdeko film labur txiro sorta batekin, eta gero Warner Brosen ikasle ohi Chuck Jonesekin) 1967ra arte, eta Woody Woodpeckerrek 1972ra arte iraun zuen; MGMren 1940ko eta 1950eko hamarkadetako marrazki bizidunen atzean Hanna-Barbera Productions sortu zuen 1957an, batez ere telebistan zentratu zena. Pantera Arrosa marrazki bizidun erregularren azken sail laburra izan zen. 1964an hasi zen (eta, beraz, animazio mugatuaren aroan eman zuen bizitza osoa) eta 1980an amaitu zen. 1960ko hamarkadan, film labur bizidunen merkatua telebistara mugitu zen neurri handi batean, eta zeuden antzerki-film laburrak telebistara banatu ziren.
Aro garaikidea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]DreamWorks Animation-ek sarritan sekuela labur bat sortzen du emanaldi nagusien edizio bereziko bideo-argitalpenetan sartzeko, eta, normalean, telebista-emanaldi berezi gisa transmititzeko besteko iraupena izaten dute. Estudioko film batzuek antzerki-film laburrak ere gehitu dituzte. [eskatutako aipamena] Warner Bros. Sarritan, bere liburutegi handiko antzinako film laburrak biltzen ditu, gaika bakarrik konektatuta, WBko film klasikoen DVD jaurtiketetan. 2010etik 2012ra, Warner Bros-ek Looney Tunesen film labur berriak ere merkaturatu zituen familiako filmen aurretik.
Batzuetan, film laburrak betegarri gisa transmititzen dira film luze bat edo beste lan bat transmisio-ordutegi estandarrera egokitzen ez denean. ShortsTV film laburrei eskainitako lehen telebista-katea izan zen.
Hala ere, film laburrak, oro har, zinema-jaialdietako erakustaldien araberakoak izaten dira ikus-entzule kopuru batera iristeko. Film hauek Internet bidez ere banatu daitezke. Erabiltzaileek sortutako film laburren aurkezpena sustatzen duten webgune batzuek, hala nola YouTube eta Vimeok, artista eta ikusleen komunitate handiak erakarri dituzte.
Film laburrak lehen etapa tipikoa dira zinemagile berrientzat, baina aktore eta talde profesionalek, askotan, film laburrak adierazteko modu alternatibo gisa aukeratzen dituzte. Zinema amateurrak arrakasta handia izan du taldeak eskuragarriago bihurtu diren heinean.
Film laburren ekoizpen kostu baxuenek askotan esan nahi dute film laburrek gai alternatiboak bete ditzaketela aurrekontu handiagoko film luzeekin alderatuta. Era berean, teknika zinematografiko ez-konbentzionalak, hala nola pixelazioa edo elkarrizketarik gabe kontatzen diren narrazioak, maizago ikusten dira film laburretan film luzeetan baino.
Tropfest-ek munduko film laburren jaialdirik handiena dela dio. Tropfest orain Australian egiten da , Arabia, AEB. AEB eta beste toki batzuk. 1993an sortu zen Tropfest, eta sarritan, neurri batean behintzat, nazioarteko film laburren ospe berriaren erantzuletzat jotzen da. Halaber, Couch Fest Films, Shnit Worldwide Filmfestival jaialdiaren zati bat, munduko egun bakar bateko film laburren jaialdirik handiena dela adierazi zuen. [4][1]
Film laburrei eskainitako zinemaldi zaharrenen artean daude Clermont-Ferrandeko (Frantzia) Film Laburren Nazioarteko Jaialdia (1979tik), Tampereko (Finlandia) Zinemaldia (1969tik) eta Oberhausengo (Alemania) Film Laburren Nazioarteko Jaialdia (1954tik). Horiek guztiak dira orain arte munduko film laburren jaialdirik garrantzitsuena.
Short Film Conference (SFC) 1970etik dago film laburren munduko komunitatea batzeko irabazi-asmorik gabeko erakunde gisa. Sarea ehunka kidek osatzen dute eta
Teknologia berriak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Teknologia digitalei esker gaur egun ia edozeinek film labur bat ekoiztu dezake. Horren ondorioz benetako iraultza eman da. Film labur bat egiteko nahikoa izan daiteke smartphone bat izatea eta horrelako lehiaketak ugaritu egin dira. Internet sareak ekoizpenak zabaltzeko aukerak erraztu egin ditu. Horri esker film laburrek planteatzen zuten arazo nagusia, zabalkundearena, konpondu da.
Film laburren banaketa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Banaketa-zirkuitu tradizionaletan oso hedatuta ez dagoenez, film laburrak nolabaiteko interesa du, hala nola, jaialdi espezializatuetan (zinema edo euskarri digitalean), baita Interneten ere. Bertan web-orriak dedikatzen dira.
Azpimarratu behar da, CNC-k eta zenbait banatzailek film laburrak sustatzeko egiten duten ahalegina. Horri esker, gero eta ohikoagoa da film laburrez osatutako programazioak ikustea aretoetan. France 3-n, "Libre Court" programa film laburrei eskeinita dago 1992tik. Formatu honek, gainera, kable bidezko eta satelite bidezko telebistaren garapenari etekina ateratzen dio, hainbat kanalek film laburrak erosi eta erregularki emititzen dituztelako. Azkenik, DVD-ak film hauentzako banaketa-euskarri berri bat eskeintzen dute, beraiaei esklusiboki eskeinitako gehigarri edo DVD moduan.
Horrez gain, "Lowave" eta "Re:See" film laburren DVDak ere argitaratzen dituzte.
"Yellow Now Editions"-ek 2004an argitaratu zen Frantziako film laburren entziklopedia.
Film labur jaialdiak munduan
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Terminoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ohikoa da "film labur"-aren ordez laburmetraia terminoa erabiltzea, baina Euskaltzaindiak ez du bigarrena onartzen eta kalko oker gisa kategorizatuta dauka formula hori euskara batuaren hiztegian.[2]
Film laburrak sustatzeko ekimen nazionalak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kimuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskal Herrian egindako kalitatezko film laburrak promozionatzeko[3], eta zinema ekoizpena laguntzeko programa publikoa da. Euskadiko Filmategiak, Etxepare Institutuak eta Eusko Jaurlaritzak bultatzen dute. Aukeratuek diru saria jasotzen dute, sariak ospe handia dauka euskal zineman.
Urtero otsailean irekitzen da izen ematea, eta ekainerako jakitera ematen dira urteko hautatuak. Film laburren bilduma horrekin hainbat emanaldi antolatzen dira munduan zehar.
Programan horretako aukeratuak izan dira, besteak beste: Asier Altuna, Paul Urkijo, Iban del Campo, Koldo Almandoz, Jose Mari Goenaga, Aitor Arregi, Izibene Oñederra, Ainhoa Gutierrez del Pozo... zinemagileak.
Laburbira
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Euskaltzaleen Topaguneak antolatzen duen euskarazko film laburren zirkuitoa da[4]. Urtero antolatzen da, lehiaketa bidez film laburrak aurkezten dira eta hautatuak hainbat herrietako aretoetan aurkezten dira. Ohikoena emanaldia tokian tokiko euskara elkarteek bultzatzea da.
Huhezinema
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Film laburrak sustatzeko tokiko ekimenak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]XPREST! AUX jaialdia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bilbon, Zinemakumeak gara! eta AUX Magazine aldizkariak antolatzen duten film laburren lehiaketa.
Oñatiko Laburmetrai Rallya
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Debagoienean zinemaren aldeko ekimenik ez zegoela eta sortu zuten rallya 2010ean[5].
Labur esanda
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Durangoko film laburren lehiaketa.[6]
Portale
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Zestoan egiten den film laburren lehiaketa[7]. Lehen edizioa 2021ean egin zen.
Xaxau film laburren lehiaketa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bergarako jai konpartsak 2012tik antolatzen duen film laburren lehiaketa[8]. Jaiak baino bi hilabete lehenago irekitzen da izen ematea, eta ohikoena umore kutsuko filmak aurkeztea da. Aurkeztutako film guztiak txosnagunean ematen dira, eta ondoren sariketa izaten da.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ (Ingelesez) CouchFest is now a part of SHNIT Short Film Fest (Philly Oct 17, 2015). (Noiz kontsultatua: 2022-12-02).
- ↑ «film (*laburmetraia, *luzemetraia) - Euskara Batuaren Eskuliburua» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2022-02-14).
- ↑ «Kimuak» www.kimuak.com (Noiz kontsultatua: 2022-02-12).
- ↑ «Laburbira» Irudienea (Noiz kontsultatua: 2022-02-12).
- ↑ (Ingelesez) «Oñatiko Laburmetrai Rallya» olrallya (Noiz kontsultatua: 2022-02-12).
- ↑ «Badator Labur Esanda lehiaketaren bigarren edizioa!» Berbaro (Noiz kontsultatua: 2022-02-12).
- ↑ Film labur lehiaketa | danbolin. (Noiz kontsultatua: 2022-02-12).
- ↑ «'Are you ready for parranda' lanak irabazi du Xaxau film labur lehiaketa - Bergara» Goiena.eus (Noiz kontsultatua: 2022-02-12).
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- (Ingelesez) Film laburren databasea
- Kimuak programaren webgunea
- Argia multimedia- Euskarazko film laburren katalogoa
Datuak: Q24862
Multimedia: Short films / Q24862