Edukira joan

Nazio Batuen Erakundea: berrikuspenen arteko aldeak

Aldatu loturak
Artikulu hau Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrendaren parte da
Artikulu hau "Kalitatezko 2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat" proiektuaren parte da
Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Gorkaazk (eztabaida | ekarpenak)
25.013 edits
No edit summary
1. lerroa: 1. lerroa:
{{Wikipedia1000}}
{{Wikipedia1000}}
{{HezkuntzaPrograma|Geografia eta Historia}}
{{HezkuntzaPrograma|Geografia eta Historia}}
{{erakunde infotaula automatikoa}}
{{Infotaula
| above = Nazio Batuen Erakundea<br /><small>United Nations<br />الأمم المتحدة<br />联合国<br />Organisation des Nations unies<br />Организация Объединённых Наций<br />Organización de las Naciones Unidas</small>
| image = [[Fitxategi:Emblem of the United Nations.svg|erdian|120px]]
| label1 = Egoitza
| data1 = [[New York]] ([[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]])
| label2 = Kideak<br/>Behatzaileak
| data2 = 193 estatu<br/>2 estatu
| label3 = Hizkuntza ofizialak
| data3 = [[Ingeles]]a, [[arabiera]], [[txinera]]. [[frantses]]a, [[errusiera]], [[gaztelania]]
| label4 = Idazkari Nagusia
| data4 = [[António Guterres]]
| label5 = Sorrera
| data5 = [[1945]]eko [[urriaren 24]]a
| data6 = [[Fitxategi:United Nations Members.svg|erdian|250px]]
| data7 = [http://www.un.org/ Erakundearen webgunea]
}}
'''Nazio Batuen Erakundea (NBE)''' [[1945]]eko [[Urriaren 24]]an sortu zen, [[Nazioen Liga]] izeneko aurreko erakundea ordezkatzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=National Geographic|abizena=Society|izenburua=international organization|hizkuntza=en|data=2012-12-23|url=http://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/international-organization/|aldizkaria=National Geographic Society|sartze-data=2019-06-03}}</ref>. Gaur egun, nazioarteko erakunde handiena da. Bere helburu garrantzitsuenak hauek dira: nazioarteko zuzenbidea, ordenua, garapen ekonomiko eta soziala eta giza eskubideak bermatzea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=What We Do|hizkuntza=en|url=https://www.un.org/en/sections/what-we-do/index.html|aldizkaria=www.un.org|sartze-data=2019-06-03}}</ref>.
'''Nazio Batuen Erakundea (NBE)''' [[1945]]eko [[Urriaren 24]]an sortu zen, [[Nazioen Liga]] izeneko aurreko erakundea ordezkatzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=National Geographic|abizena=Society|izenburua=international organization|hizkuntza=en|data=2012-12-23|url=http://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/international-organization/|aldizkaria=National Geographic Society|sartze-data=2019-06-03}}</ref>. Gaur egun, nazioarteko erakunde handiena da. Bere helburu garrantzitsuenak hauek dira: nazioarteko zuzenbidea, ordenua, garapen ekonomiko eta soziala eta giza eskubideak bermatzea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=What We Do|hizkuntza=en|url=https://www.un.org/en/sections/what-we-do/index.html|aldizkaria=www.un.org|sartze-data=2019-06-03}}</ref>.


17:16, 29 apirila 2020ko berrikusketa

Txantiloi:Erakunde infotaula automatikoa Nazio Batuen Erakundea (NBE) 1945eko Urriaren 24an sortu zen, Nazioen Liga izeneko aurreko erakundea ordezkatzeko[1]. Gaur egun, nazioarteko erakunde handiena da. Bere helburu garrantzitsuenak hauek dira: nazioarteko zuzenbidea, ordenua, garapen ekonomiko eta soziala eta giza eskubideak bermatzea[2].

Historia

Wikitekan bada UEUren liburu batetik ateratako testu zatia: Nazio Batuen sorrera gutuna
Liburu osoa: Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009
«

1. artikulua. Honako hauek dira Nazio Batuen asmoak:

  1. Nazioarteko bakea eta segurtasuna mantentzea. (...)
  2. Eskubide-berdintasunaren printzipioari eta herrien determinazio librerako eskubideari errespetuan oinarrituriko adiskidetasunezko harremanak sustatzea nazioen artean. (...)
  3. Nazioarteko lankidetzan aritzea nazioarteko arazoak konpontzeko, nahiz ekonomikoak, sozialak, nahiz kulturari edo gizarteari dagozkienak. Halaber, nazioarteko lankidetzan aritzea giza eskubideak eta oinarrizko askatasunak garatzen eta bultzatzen, bereizketarik egin gabe arraza, sexu, hizkuntza edo erlijioagatik. (...)


 »

—[3]. Testu osoa irakurtzeko Wikisourcen duzu eskuragarri


Bigarren Mundu Gerraren ostean, estatuek beren arteko gatazkak saihestu eta arazoak bide baketsu eta diplomatikoetatik konpontzeko mundu mailako foro zabal bat eratzeko beharra ikusi zuten. Garai hartan 50 estatuk sinatu zuten San Frantziskoko Ituna, geroago Nazio Batuen Gutuna izenez ezagutuko zena. Gaur egun munduko estatu gehienak bertako kide dira (193 kide), nahiz eta bere funtzionamendu moduak sorrerako botere banaketa islatzen duen oraindik; izan ere, Gerrako garaile izan ziren bost estatu nagusienek (edo beraien ondorengo zuzenek) beto eskubidea mantentzen dute Segurtasun Kontseiluaren erabakietan: Ameriketako Estatu Batuak, Errusia (garai bateko Sobietar Errepublika Sozialisten Batasunaren ondorengoa), Frantzia, Erresuma Batua eta Txina.

1945eko apirilaren 25an San Frantziskon egin zen lehen konferentzia (Nazioarteko Antolakuntzari buruzko Nazio Batuen Erakundearen konferentzia). Gobernuak ez ezik, gobernuz kanpoko erakundeak ere gonbidatu zituzten. Ekainaren 26an 50 herrialderen ordezkariek Nazio Batuen Erakundeko gutuna sinatu zuten; Poloniak bere izena geroago gehitu zuen, ordezkatuta egon ez arren.

Egitura eta funtzionamendua

Nazio Batuen Erakundeko egoitza nagusiak New Yorken daude, besteak beste, Batzar Nagusia, Segurtasun Kontseilua, Ekonomia eta Gizarte Kontseilua, Nazioarteko Justizia Auzitegia eta NBEtako Idazkaritza (Administrazio Fiduziarioko Batzordea, NBEko organoa, 1994an desegin zen, Palauk independentzia lortu ondoren). Atal horiez gain, NBEn barne sartzen dira bestelako hainbat agentzia, programa eta erakunde ere, gai zehatzetan jarduten dutenak: FAO (Nekazaritza eta Elikadurarako Erakundea), ITU (Telekomunikazioen Batasun Internazionala), UNEP (Nazio Batuen Ingurumen Programa), UNESCO (Hezkuntza, Zientzia eta Kulturako erakundea), UNHCR (Iheslarien gaineko Goi komitea), UNICEF (Haurren Nazioarteko Agentzia), WHO (Osasunaren Munduko Erakundea), etab.

2006. urte arte, Kofi Annan izan zen idazkari nagusia. Haren lekukoa Ban Ki-moon korearrak hartu zuen 2006ko abenduaren 14an.

2014ko abenduaren 9an argitaratu zuenez, 57,5 milioi lagunek laguntzaren beharra zuten, gatazken edota hondamendi naturalen biktimei laguntzeko. Siriako errefuxiatuen egoera "premiazkoa" zela adierazi zuen[4].

Hizkuntzak

Sei hizkuntza ofizial ditu: arabiera, errusiera, frantsesa, gaztelania, ingelesa eta txinera.

Kideak

Nazio Batuen Erakundeko estatuak 1945. urtean: erakundeko estatu sortzaileak urdin argian; estatu sortzaileen menpeko nazio eta lurraldeak, urdin ilunean.

Nazio Batuen Erakundeak 193 estatu kide ditu gaur egun, nazioartean erabat onartuta dauden estatu burujabe guztiak barne, Vatikano Hiria izan ezik.

Era berean, badira behatzaile iraunkorrak diren estatuak: Vatikano Hiria eta Palestina, hain zuzen.

Agentziak

Nazio Batuen Erakundeko bandera.
  • FAO: Nazio Batuen Nekazaritza eta Elikagaietarako Erakundea
  • ITU: Telekomunikazioen Batasun Internazionala
  • IBE: Nazioarteko Hezkuntza Bulegoa
  • Munduko Bankua
  • MME: Mundu merkataritzaren Erakundea
  • NDF: Nazioarteko Diru Funtsa
  • OIT Nazioarteko Lan Erakundea
  • OMS edo WHO: Munduko Osasun Erakundea
  • Posta Batasun Unibertsala
  • UNESCO: Nazio Batuen Hezkuntza, Zientzia eta Kulturarako Erakundea
  • UNHCR: Iheslarientzako Nazio Batuen Goi Mandatariaren Bulegoa
  • UNICEF: Nazio Batuen Umeentzako Funtsa
  • WIPO: Jabetza Intelektualaren Mundu Erakundea
  • ACNUR: Nazioarteko errefuxiatuen agentzia.

Idazkari orokorrak

Secretaries-General of the United Nations[5]
Zbk. Izena Sorlekua Kargu hartzea Kargua uztea Oharrak
1 Trygve Lie  Norvegia 1946ko otsailaren 2a 1952ko azaroaren 10a Dimisioa
2 Dag Hammarskjöld  Suedia 1953ko apirilaren 10a 1961ko irailaren 18a Karguan hil zen
3 U Thant  Myanmar 1961ko azaroaren 30a 1971eko abenduaren 31
4 Kurt Waldheim  Austria 1972ko urtarrilaren 1a 1981eko abenduaren 31
5 Javier Pérez de Cuéllar  Peru 1982ko urtarrilaren 1a 1991eko abenduaren 31
6 Boutros Boutros-Ghali  Egipto 1992ko urtarrilaren 1a 1996ko abenduaren 31
7 Kofi Annan  Ghana 1997ko urtarrilaren 1a 2006o abenduaren 31
8 Ban Ki-moon  Hego Korea 2007ko urtarrilaren 1a 2016o abenduaren 31
9 António Guterres  Portugal 2017ko urtarrilaren 1a –

Ikus, gainera

Erreferentziak

  1. ↑ (Ingelesez) Society, National Geographic. (2012-12-23). «international organization» National Geographic Society (Noiz kontsultatua: 2019-06-03).
  2. ↑ (Ingelesez) «What We Do» www.un.org (Noiz kontsultatua: 2019-06-03).
  3. ↑ Martínez Rueda, Fernando; Aizpuru Murua, Mikel. (2011). Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009. Udako Euskal Unibertsitatea ISBN 9788484383345..
  4. ↑ «57,5 milioi lagunek laguntza behar dute, NBEren arabera», EiTB, 2014-12-09
  5. ↑ .

Kanpo estekak

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Nazio_Batuen_Erakundea&oldid=7855359"(e)tik eskuratuta