Edukira joan

Katsushika Hokusai: berrikuspenen arteko aldeak

Aldatu loturak
Artikulu hau Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrendaren parte da
Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasuna
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Danwasd (eztabaida | ekarpenak)
4.151 edits
tNo edit summary
t Theklan wikilariaren aldaketak ezabatuz, Ernestobanpiroa wikilariaren azken bertsiora itzularazi da.
Etiketa: lehengoratzea
 
(6 erabiltzailek tartean egindako 17 berrikusketa ez dira erakusten)
2. lerroa: 2. lerroa:
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}


'''Katsushika Hokusai''' (葛飾北斎), ''Hokusai'' bezala ezaguna, ([[Edo (Tokio)|Edo]], gaur egungo [[Tokio]], [[1760]]ko [[urriaren 31]] - Tokio, [[1849]]ko [[maiatzaren 10]]a) [[Margolaritza|margolari]], marrazkilari eta grabatzaile [[japonia]]rra izan zen. 1814. urtean, ''[[Manga]]'' asmatu zuen. ''[[Ukiyo-e]]'' pintura estiloko maisua da. Bere obra hainbat izenez sinatu ondoren (Shunro, Sori, Kako, Taito, Gakyonjin, Iitsu eta Manji)<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Grabados japoneses|argitaletxea=Taschen|orrialdea=196|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=|url=https://www.worldcat.org/oclc/434424740|isbn=3-8228-9548-2|pmc=434424740|sartze-data=2020-03-02}}</ref>, 1797tik aurrera Hokusai izena erabili zuen soilik. Ospetsuak dira haren ''[[Fuji mendia|Fuji mendiko]] hogeita hamasei ikuspegi'' (富嶽三十六景, Fugaku Sanjūroku-kei) (1830-1833 aldera)<ref>{{Erreferentzia|abizena=Nagata, Seiji.|izenburua=Hokusai : genius of the Japanese Ukiyo-e|argitaletxea=Kodansha|abizena2=永田, 生慈(1951- )|data=1999, ©1995|url=https://www.worldcat.org/oclc/43556960|edizioa=1st pbk. ed|isbn=4-7700-2479-7|pmc=43556960|sartze-data=2020-03-02}}</ref> eta ''[[Fuji mendia|Fuji mendiko]] ehun ikuspegi'' (富嶽百景, Fugaku Hyaku-kei) (1834-1835),<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Katsushika Hokusai : cien vistas del monte Fuji|argitaletxea=Sans Soleil|data=2016|url=https://www.worldcat.org/oclc/966597303|isbn=978-84-946119-2-6|pmc=966597303|sartze-data=2020-03-02}}</ref> [[Fuji mendia|Fuji mendiarekiko]] Hokusairen obsesioaren adierazle.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Katsushika, Hokusai, 1760-1849.|izenburua=One hundred views of Mt. Fuji|argitaletxea=George Braziller|data=1988|url=https://www.worldcat.org/oclc/17299041|edizioa=1st ed|isbn=0-8076-1195-6|pmc=17299041|sartze-data=2020-03-02}}</ref> Azken obra honetako parte dira, besteak beste, ''[[Kanagawako olatu handia]]'' (神奈川沖浪裏, Kanagawa Oki Nami Ura) eta ''[[Fuji mendia]] ostarte-egunetan'' (凱風快晴, gai kaze kaisei), Hokusairen fama [[Japonia|Japoniatik]] kanpo hedatu zuten inprimaketak.
'''Katsushika Hokusai''' (葛飾北斎), '''Hokusai''' (北斎) izenaz ezaguna ([[Edo (Tokio)|Edo]], gaur egungo [[Tokio]], [[1760]]ko [[urriaren 31]] - Tokio, [[1849]]ko [[maiatzaren 10]]a), [[Margolaritza|margolari]], marrazkilari eta grabatzaile [[japonia]]rra izan zen. [[1814|1814. urtean]], ''[[Manga]]'' asmatu zuen. ''[[Ukiyo-e]]'' pintura estiloko maisua da. Bere obra hainbat izenez sinatu ondoren (Shunro, Sori, Kako, Taito, Gakyonjin, Iitsu eta Manji)<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Grabados japoneses|argitaletxea=Taschen|orrialdea=196|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=|url=https://www.worldcat.org/oclc/434424740|isbn=3-8228-9548-2|pmc=434424740|sartze-data=2020-03-02}}</ref>, [[1797]]tik aurrera Hokusai izena erabili zuen soilik. Ospetsuak dira haren ''[[Fuji mendia|Fuji mendiko]] hogeita hamasei ikuspegi'' (富嶽三十六景, Fugaku Sanjūroku-kei), [[1830]]-[[1833]] aldera<ref>{{Erreferentzia|abizena=Nagata, Seiji.|izenburua=Hokusai : genius of the Japanese Ukiyo-e|argitaletxea=Kodansha|abizena2=永田, 生慈(1951- )|data=1999, ©1995|url=https://www.worldcat.org/oclc/43556960|edizioa=1st pbk. ed|isbn=4-7700-2479-7|pmc=43556960|sartze-data=2020-03-02}}</ref> eta ''[[Fuji mendia|Fuji mendiko]] ehun ikuspegi'' (富嶽百景, Fugaku Hyaku-kei), [[1834]]-[[1835]],<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Katsushika Hokusai : cien vistas del monte Fuji|argitaletxea=Sans Soleil|data=2016|url=https://www.worldcat.org/oclc/966597303|isbn=978-84-946119-2-6|pmc=966597303|sartze-data=2020-03-02}}</ref> [[Fuji mendia]]rekiko Hokusairen obsesioaren adierazle.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Katsushika, Hokusai, 1760-1849.|izenburua=One hundred views of Mt. Fuji|argitaletxea=George Braziller|data=1988|url=https://www.worldcat.org/oclc/17299041|edizioa=1st ed|isbn=0-8076-1195-6|pmc=17299041|sartze-data=2020-03-02}}</ref> Azken obra horretako parte dira, besteak beste, ''[[Kanagawako olatu handia]]'' (神奈川沖浪裏, Kanagawa Oki Nami Ura) eta ''[[Fuji mendia]] ostarte-egunetan'' edo ''Fuji gorria'' (凱風快晴, Gai Kaze Kaisei), Hokusairen fama [[Japonia]]tik kanpo hedatu zuten inprimaketak.


''[[Hokusai Manga]]'' izeneko mangan (北斎まんが, Hokusai Manga) (1814-1849)<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Estampes japonaises : images d'un monde éphémère|argitaletxea=Bibliothèque nationale de France|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=fr|data=2008|url=https://www.worldcat.org/oclc/271431798|isbn=978-2-7177-2407-3|pmc=271431798|sartze-data=2020-03-02}}</ref>, trebezia handiz, herri bateko biztanle guztien bizimodu eta jarduerak umorez islatu zituen.
''[[Hokusai Manga]]'' (北斎まんが, [[1814]]-[[1849]] aldera<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Estampes japonaises : images d'un monde éphémère|argitaletxea=Bibliothèque nationale de France|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=fr|data=2008|url=https://www.worldcat.org/oclc/271431798|isbn=978-2-7177-2407-3|pmc=271431798|sartze-data=2020-03-02}}</ref>) izenekoan, trebezia handiz, herri bateko biztanle guztien bizimodu eta jarduerak umorez islatu zituen.


Hiroshige-rekin batean, eragin handia izan zuen Europako margolaritzan; [[Edgar Degas|Degas]], [[Vincent van Gogh|Van Gogh]], [[Paul Gauguin]] eta [[Henri de Toulouse-Lautrec|Toulouse-Lautrecengan]], besteren artean. Izan ere, [[XIX. mendea|XIX. mendeko]] [[Inpresionismo ondokoa|inpresionismo ondoko]] artista hauek bereziki kolekzionatzen zituzten, [[Paris|Parisen]], Hokusai-ren obra asko, aipatutako margolari askoren influentzia izan zena. Hala, [[Richard Lane]] [[Historiografia|historialariaren]] hitzetan "Hokusai famatu egin bazuen obraren bat badago, Japonian zein Japoniatik kanpo, obra hori izugarrizko inprimatze-multzo hau izan beharko luke".<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=Lane, Richard, 1926-2002.|urtea=|izenburua=Images from the floating world : the Japanese print|argitaletxea=Konecky & Konecky|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=en|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/63136687|isbn=1-56852-481-1|pmc=63136687|sartze-data=2020-03-02}}</ref>
[[Hiroshige]]-rekin batean, eragin handia izan zuen Europako margolaritzan; [[Edgar Degas|Degas]], [[Vincent van Gogh|Van Gogh]], [[Paul Gauguin]], [[Claude Monet]] eta [[Henri de Toulouse-Lautrec|Toulouse-Lautrecengan]], besteren artean. Izan ere, [[XIX. mendea|XIX. mendeko]] [[Inpresionismo ondokoa|inpresionismo ondoko]] artista horiek bereziki haien lanen bilduma egiten zutenez, haren obra askok margolari horietako askorengan eragina izan zuen. Hala, [[Richard Lane]] [[Historiografia|historialariaren]] hitzetan, "Hokusai famatu egin bazuen obraren bat badago, Japonian zein Japoniatik kanpo, obra hori izugarrizko inprimatze-multzo hori izan beharko luke".<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=Lane, Richard, 1926-2002.|urtea=|izenburua=Images from the floating world : the Japanese print|argitaletxea=Konecky & Konecky|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=en|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/63136687|isbn=1-56852-481-1|pmc=63136687|sartze-data=2020-03-02}}</ref> Izan ere, Hokusairen izena ezaguna bazen ere, lan horren aurretik, harexen ondorioz lortu zuen bere izenaren onarpen zabal hori.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=Gardner, Helen, 1878-1946.|urtea=|izenburua=Gardner's art through the ages : non-western perspectives|argitaletxea=Wadsworth/Cengage Learning|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=en|data=2010|url=https://www.worldcat.org/oclc/236317620|edizioa=13th ed|isbn=978-0-495-79343-4|pmc=236317620|sartze-data=2020-03-04}}</ref>


== Biografia ==
== Biografia ==
[[1760|1760. urteko]] [[Urriaren 31|urriaren 31an]] jaio zen, '''Tokitaro''' izenez,<ref name=":1" /> [[Edo (Tokio)|Edo kapitalaren]] ekialdean, [[Honjō|Honjō auzoan]].<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Katsushika Hokusai|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=http://www.epdlp.com/pintor.php?id=2884|aldizkaria=www.epdlp.com|sartze-data=2020-03-02}}</ref> Ezjakina da, gaur egun, Hokusairen gurasoak zeintzuk ziren. Oso gazte zela [[Edo (Tokio)|Edoko]] [[Eskulangintza|artisau]] famatu batek, [[Nakajima Ise]] izenaz ezaguna, bere etxean hartu zuen. [[Nakajima Ise|Nakajima]], [[Shogunerri|shōgunerriko]] [[Shogun|Shōgunaren Gortearen]] ispilugilea zela,<ref name=":0" /> Tokitaro ikastun hartu zuen, hau [[Nakajima Ise|Nakajimaren]] legezko oinordeko bihurtu zen arte. Azken honek, [[Nakajima Ise|Nakajimaren]] eta honen [[Ohaidetza|ohaidearen]] seme biologia zenaren ideia azaldu lezake. Bost urte bete zituenetik, [[Margolaritza|margolaritzaren]] eta marrazkilaritzaren inguruko interes handia erakutsi zuen.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=|abizena=Weston, Mark.|urtea=|izenburua=Giants of Japan : the lives of Japan's greatest men and women|argitaletxea=Kodansha International|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=en|data=2002|url=https://www.worldcat.org/oclc/51455639|edizioa=1st pbk. ed|isbn=1-56836-324-9|pmc=51455639|sartze-data=2020-03-02}}</ref>
[[1760|1760ko]] [[urriaren 31|urriaren 31n]] jaio zen, [[Edo (Tokio)|Edo hiriburuko]] ekialdean, [[Honjō|Honjō auzoan]], eta '''Tokitaro''' izena jarri zioten<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Katsushika Hokusai|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=http://www.epdlp.com/pintor.php?id=2884|aldizkaria=www.epdlp.com|sartze-data=2020-03-02}}</ref>. Egun, ez dakigu nortzuk ziren haren gurasoak. Oso gazte zela, [[Edo (Tokio)|Edoko]] [[Eskulangintza|artisau]] famatu batek, [[Nakajima Ise]] izenaz ezaguna, etxean hartu zuen. [[Nakajima Ise|Nakajima]], [[Shogunerri|shōgunerriko]] [[Shogun|Shōgunaren Gortearen]] ispilugilea zela,<ref name=":0" /> Tokitaro ikastun hartu zuen, hura [[Nakajima Ise|Nakajimaren]] legezko oinordeko bihurtu zen arte. Azken horrek, [[Nakajima Ise|Nakajimaren]] eta haren [[Ohaidetza|ohaidearen]] seme biologia zenaren ideia azal lezake. Bost urte bete zituenetik, [[margolaritza]]ren eta marrazkilaritzaren inguruko interes handia erakutsi zuen.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=|abizena=Weston, Mark.|urtea=|izenburua=Giants of Japan : the lives of Japan's greatest men and women|argitaletxea=Kodansha International|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=en|data=2002|url=https://www.worldcat.org/oclc/51455639|edizioa=1st pbk. ed|isbn=1-56836-324-9|pmc=51455639|sartze-data=2020-03-02}}</ref>


=== Lehen urteak ===
=== Lehen urteak ===


Hokusai gazte zela, [[liburu-denda]] famatu batean lan egiten hasi zen. 15 urte bete zituenean eta 18 urte bete zituen arte, grabatzaile baten tailerrean lan egin zuen. Bi lan hauen ondorioz liburuen munduan zein inprimaketen salerosketaren munduan sartu zuten Hokusai, inprimatzaile modura garatzea ahalbideratu zutenak.<ref name=":2" /> [[1778|1778. urtean]], 18 urte zituela, [[Katsukawa Shunchō|Katsukawa Shunchō-ren]] (勝川春湖) [[ukiyo-e]]-eskolan sartu zen ikasle modura, [[xilografia]]-teknikak ikasi zituelarik bertan, non [[kabuki]]-aktoreen [[Erretratu|erretratuak]] egiten espezializatu zen ([[Yakusha-e]] (役者絵), aktore-margolanak). Bere lehen lanak hurrengo urtean argitaratu zituen, [[1779|1779. urtean]], Katsukawa Shunro (勝川春朗) izenpean.<ref name=":2" /> Lehen lan hau [[kabuki]]-antzerkirako prestaturako gonbit-inprimakiz osaturik dago, zeinetan [[Katsukawa Shunchō|Katsukawaren]] eskolan irakatsitako generoaren domeinu bat agertzen du jada Hokusaik.<ref name=":3">{{Erreferentzia|abizena=Walther, Ingo F.|izenburua=Vincent Van Gogh : visión y realidad, 1853-1890|argitaletxea=Taschen|data=2000|url=https://www.worldcat.org/oclc/47886134|isbn=3-8228-6193-6|pmc=47886134|sartze-data=2020-03-03}}</ref>
Gazte zela, [[liburu-denda]] ospetsu batean lan egiten hasi zen. 15 urte bete zituenean eta 18 urte bete zituen arte, grabatzaile baten lantegian lan egin zuen. Bi lan horien ondorioz, liburuen munduan zein inprimaketen salerosketarenean sartu zen: horrek guztiak inprimatzaile modura garatzea ahalbideratu zuen.<ref name=":2" /> [[1778|1778an]], 18 urterekin, [[Katsukawa Shunchō|Katsukawa Shunchō-ren]] (勝川春湖) [[ukiyo-e]]-eskolan ikasle sartu zen: [[xilografia]]-teknikak ikasi zituen, bereziki [[kabuki]]-aktoreen [[erretratu]]ak egiten ([[Yakusha-e]] (役者絵), aktore-margolanak). Lehen lanak [[1779|1779an]] argitaratu zituen, Katsukawa Shunro (勝川春朗) izenpean.<ref name=":2" /> Lan hori [[kabuki]]-antzerkirako prestatutako gonbit-inprimakiz osaturik dago: hor, [[Katsukawa Shunchō|Katsukawaren]] eskolan irakatsitako generoaren maisutza agertu zuen, jada.<ref name=":3">{{Erreferentzia|abizena=Walther, Ingo F.|izenburua=Vincent Van Gogh : visión y realidad, 1853-1890|argitaletxea=Taschen|data=2000|url=https://www.worldcat.org/oclc/47886134|isbn=3-8228-6193-6|pmc=47886134|sartze-data=2020-03-03}}</ref>


Hokusairen seme-alaben adinari erreparatuz, pentsa daiteke Hokusai 20 urte zituela ezkondu zela. Seguraski, familia-giroaren influentziaren ondorioz, denboraldi honetan bere diseinuak aktore- eta emakume-erretratuetan oinarrituko dira, historia-giro edo jardinetan. Lan hauetan [[uki-e]] teknika erabiltzen zuen; hau da, [[perspektiba]] duten paisai sasihistorikoak, teknika mendebaldarra dena, bai eta haur-irudiak ere. Hokusairen lan eta liburuek gai historiko eta didaktikoak jorratzen dituzten, [[Surimono|surimono-an]] (摺物) lan egiten hasi zen bitartean, Hokusairen aro nagusiaren erantzule den [[xilografia]]-generoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Answers - The Most Trusted Place for Answering Life's Questions|hizkuntza=en|url=https://www.answers.com/search|aldizkaria=Answers.com|sartze-data=2020-03-03}}</ref>[[Fitxategi:Musée L 0044.jpg|thumb|261x261px|''[[Ekialdeko hiriburu baten ikuspegia]]'' (東都勝景一覧, Tōto shokei ichi-ran) obraren zati bat ([[1800]])|alt=|ezkerrera]][[Surimono]]-generoa testuinguru berezietan bereziki erabiltzen zen generoa dugu: urte berria, programa musikalen argitaratzea, abisuak, urtebetetzeak... Edizio limitatuak ziren gehien-gehienetan, kalitate oso handikoak eta inprimaketa ezinhobedunak. [[Surimono]] gehienak [[Olerkigintza|poeta]]-taldeek eskatzen zituzten, [[Olerkigintza|poema]]-lehiaketa bateko [[Olerkigintza|poema]] irabazlea rudikatzeko erabiltzen zirenak. [[Surimono]] gehienak, halaber, txikiak izan ohi ziren. Tamaina txiki batean [[Kanji|kanji-ak]] idatzi behar izanak, halaber, abilezia tekniko handi bat eskatzen zuen.
Haren seme-alaben adinei erreparatuz, pentsa daiteke Hokusai 20 urte zituela ezkondu zela. Seguraski, familia-giroaren eraginaren ondorioz, denboraldi horretan bere diseinuak aktore- eta emakume-erretratuetan oinarritu ziren, historia-giro edo lorategietan. Lan horietan [[uki-e]] teknika erabiltzen zuen, hau da, [[perspektiba]] duten paisaia sasihistorikoak, teknika mendebaldarra dena, bai eta haur-irudiak ere. Hokusairen lan eta liburuek gai historiko eta didaktikoak jorratzen dituzten, [[Surimono|surimono-an]] (摺物) lan egiten hasi zen bitartean, Hokusairen aro nagusiaren erantzule den [[xilografia]]-generoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Answers - The Most Trusted Place for Answering Life's Questions|hizkuntza=en|url=https://www.answers.com/search|aldizkaria=Answers.com|sartze-data=2020-03-03}}</ref>[[Fitxategi:Musée L 0044.jpg|thumb|261x261px|''[[Ekialdeko hiriburu baten ikuspegia]]'' (東都勝景一覧, Tōto shokei ichi-ran) obraren zati bat ([[1800]])|alt=|ezkerrera]][[Surimono]]-generoa testuinguru berezietan bereziki erabiltzen zen generoa dugu: urte berria, programa musikalen argitaratzea, abisuak, urtebetetzeak... Edizio limitatuak ziren gehien-gehienetan, kalitate oso handikoak eta inprimaketa ezinhobedunak. [[Surimono]] gehienak [[Olerkigintza|poeta]]-taldeek eskatzen zituzten, [[Olerkigintza|poema]]-lehiaketa bateko [[Olerkigintza|poema]] irabazlea rudikatzeko erabiltzen zirenak. [[Surimono]] gehienak, halaber, txikiak izan ohi ziren. Tamaina txiki batean [[Kanji|kanjiak]] idatzi behar izanak, halaber, abilezia tekniko handi bat eskatzen zuen. Hokusairen surimonoaren aurkikuntza [[Tawaraya Eskola]]ri zor diogu, non, Tawaraya Sōri (俵屋宗理) izenpean, surimono eta [[ehon kyōka]] (画本狂歌) edo umore-poemen ilustrazio-liburuak argitaratu zituen.

⚫
30 bat urte zituela, Hokusaik aldaketa pertsonal sakonak izan zituen; hain zuzen, [[1793|1793an]] haren irakasle [[Katsukawa Shunchō]] hil zen; garai berean, emaztea ere bai, bi alaba eta seme bat utzirik. [[1797]]an berriz ezkondu zen, ''[[goh]]-''aldaketa (号) ekarri zuena, Hokusai izen famatua hartu baitzuen ([[1800]] aldera). Izen-aldaketa horrek haren aro nagusiari hasiera eman zion, mende erdi bat baino gehiago iraun zuena.<ref name=":3" />


⚫
30 bat urte zituela, Hokusaik aldaketa pertsonal sakonak jasan zituen; izan ere, [[1793|1793. urtean]] bere irakasle zen [[Katsukawa Shunchō]] hil egin zen. Urte-tarte berdinean bere emaztea hil egin zen ere, hiru seme-alaba utziz, bi alaba eta seme bakarra. [[1797|1797an]] berriro ere ezkondu zen, ''[[goh]]-''aldaketa (号) bat ekarri zuena ere, Hokusai izen famatua hartuz. Izen-aldaketa honek Hokusairen aro nagusiari hasiera eman zion, mende erdi bat baino gehiago iraun zuena.<ref name=":3" />
=== Aro nagusia ===
=== Aro nagusia ===
[[Fitxategi:MET 2013 717 a e a 07.jpg|thumb|261x261px|''[[Itakoren abestiak]]'' seriearen bi orrialde, ([[1809]])|alt=|ezkerrera]]Hokusairen aro nagusian [[ukiyo-e]] artearen genero guztietan jardun zuen: txartelak, irudidun liburuak, [[Olerkigintza|poema]]-[[Antologia|antologien]] irudien sorrera, liburu [[Erotismo|erotikoak]], [[Margolaritza|margolanak]] eta [[zirriborro]]-koadernoak. Hokusai aritutako gaien artean, kasu gutxitan konparagarri izan zen [[Utamaro|Utamaroren]] obrekin, emakume-irudien grabatzaile onenarekin. Muga hau jakina bazen ere Hokusairentzat, gai anitz jorratu zituen, bereziki paisai eta eszena historikoak, non giza irudiak bigarren mailako garrantzi bat hartzen duen. Mende amaiera aldera [[Perspektiba|persepktiba]]-teknika eta koloredun marrazkiei ekin zion. Garai berdinean, ''[[Itakoren abestiak]]'' (忠孝潮来府志, Chūkō itakobu-shi) izeneko emakume-erretratuen seriea argitaratu zuen.<ref name=":3" />
[[Fitxategi:MET 2013 717 a e a 07.jpg|thumb|261x261px|''[[Itakoren abestiak]]'' seriearen bi orrialde, ([[1809]])|alt=|ezkerrera]]Bere aro nagusian, [[ukiyo-e|''ukiyo-e'']] artearen genero guztietan jardun zuen: txartelak, irudidun liburuak, [[Olerkigintza|poema]]-[[Antologia|antologien]] irudien sorrera, liburu [[Erotismo|erotikoak]], [[Margolaritza|margolanak]] eta [[zirriborro]]-koadernoak. Gaion artean, kasu gutxitan konparagarri izan zen [[Utamaro]]ren obrekin, emakume-irudien grabatzaile onenarekin. Muga hori jakina bazen ere Hokusairentzat, gai anitz jorratu zituen, bereziki paisaia eta eszena historikoak, giza irudiak bigarren mailako munta duela. Mende amaiera aldera [[perspektiba]]-teknika eta koloredun marrazkiei ekin zion. Garai berean, ''[[Itakoren abestiak]]'' (忠孝潮来府志, Chūkō itakobu-shi) izeneko emakume-erretratuen seriea argitaratu zuen.<ref name=":3" />

[[XIX. mendea]]ren hasieran, Hokusaik [[Yomihon|yomihon-ei]] (読本) irudiak gehitzen hasi zen, adimen-maila handiko [[XVII. mendea|XVII.]] eta [[XIX. mendea|XIX. mendeen]] arteko [[Eleberri|nobela]]-mota bat.<ref name=":0" /> Horren ondorioz, estiloa errotik aldatu zen, [[1806]] eta [[1807]] artean bereziki nabaria dena. Haren obrak bainoago, izena gero eta ospetsuago bihurtzen hasi zen, [[ukiyo-e]]tik aldenduta, bere eszenetan [[samurai]]ak, [[Gudari|gerlariak]] eta beste hainbat gai [[Txinako historia|txinatar]] jorratu baitzituen.<ref name=":0" />
[[Fitxategi:Egrets from Quick Lessons in Simplified Drawing, Hokusai, 1823.jpg|ezkerrera|thumb|''[[Marrazki sinplifikaturako lezio azkarrak]]'' liburuko [[kurrilo]]en ilustrazioa ([[1823]])|267x267px]]
[[1812|1812 aldera]]. hirugarren nahigabea pairatu zuen, haren seme zaharrena hiltzean. Heriotza hori ez zen soilik emozio-kolpea izan, kalte ekonomiko nabarmenak ere sortu baitzizkion. Izan ere, Nakajima familia dirudunaren legezko oinordeko izanik, semeak errenta ona jasotzen zuen, Hokusairen lan-salerosketen gorabeherak ([[Margolaritza|margolan]], [[diseinu]] eta ilustrazioak, kasu) agerian ez geratzea saihesten zuena. Arrazoia hori dela uste bada ere, horrengatik edo beste edozerengatik, urte hartatik aurrera Hokusaik liburu-ilustrazioetara jo zuen, bereziki artista hasiberrientzat pentsatutako inprimaki-kopietan, ''[[Marrazki sinplifikaturako lezio azkarrak]]'' liburuaren kasu (略画早指南, Ryakuga hayaoshie) ([[1823]]). Liburu horrek, halaber, bere lantegira ikasle berri asko erakarri zituen.<ref name=":2" />

Haren ilustrazio eta inprimakiek zekarten ospeaz gain, Hokusaik bere [[Margolaritza|margolanen]] [[Erakusketa|erakuskizun]] publikoei esker ere izena irabazi zuen: adibidez, 240 m<sup>2</sup>ko [[Margolaritza|margolan]] erraldoi bat aurkeztu zuen [[1804|1804an]] [[tenplu]] batean, [[Mitologia|irudi mitologikoz]] betea ([[Bodhidharma|Daruma]] -達磨 edo ダルマ- barne), [[jaialdi]] jendetsu baten testuinguruan.<ref name=":1" /> Haren trebetasun artistikoarengatik, [[Shogun|shōgunaren]] aurrean —garai hartako [[Japonia]]ko ''de facto'' [[Edo shogunerria|gobernatzailea]] zen<ref name=":1" />— erakustera gonbidatu zuten.

[[1828|1828ko]] [[uda]]n, bigarren emaztea hil zitzaion, Hokusaik 68 urte zituela. Atsekabeturik geratu zen, ezker-besoaren [[paralisi]] batekin, bakarrik eta [[Iloba|biloba]] arazotsu batekin. Testuinguru horretan, Hokusairen alaba, ikasle eta [[O-ei]] artista [[Katsushika Ōi]] (葛飾応為) bere senarraz [[Dibortzio|dibortziatu]] eta bere aitaren etxera itzuli zen, Hokusairen heriotza-egunera arte.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=Gans, Raymonde de.|urtea=|izenburua=Japón : el Imperio del Sol Naciente|argitaletxea=Círculo de Amigos de la Historia|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=[1976 printing]|url=https://www.worldcat.org/oclc/3378454|isbn=84-225-0597-5|pmc=3378454|sartze-data=2020-03-04}}</ref>


=== Azken urteak ===
=== Azken urteak eta ''Fuji mendiaren hogeita hamasei ikuspegi'' ===


== Erreferentziak ==
== Erreferentziak ==
30. lerroa: 39. lerroa:
{{bizialdia|1760ko|1849ko|Hokusai, Katsushika}}
{{bizialdia|1760ko|1849ko|Hokusai, Katsushika}}


[[Kategoria:Japoniako margolariak]]
[[Kategoria:Tokion hildakoak]]
[[Kategoria:Tokiotarrak]]
[[Kategoria:Katsushika Hokusai]]

Hauxe da oraingo bertsioa, 00:09, 6 martxoa 2023 data duena

Katsushika Hokusai

(1839)
Bizitza
JaiotzaHonjo (en) Itzuli, 1760ko urriaren 31
Herrialdea Japonia
BizilekuaUraga
Talde etnikoajaponiarra
HeriotzaAsakusa, 1849ko maiatzaren 10a (88 urte)
Familia
Ezkontidea(k)ezezaguna  1790(e)ko hamarkada)
ezezaguna  (1797 -
Seme-alabak
Hezkuntza
Hizkuntzakjaponiera
Irakaslea(k)Katsukawa Shunshō
Ikaslea(k)
Jarduerak
Jarduerakmargolaria, xylographer (en) Itzuli, ilustratzailea, ukiyo-e artista, artista, artista grafikoa, grabatzailea, diseinatzailea, arkitektura proiektuen marrazkilaria, artista bisuala eta marrazkilaria
Lantokia(k)Edo
Lan nabarmenak
MugimenduaJaponismoa
Kasei culture (en) Itzuli
ukiyo-ea
Genero artistikoaukiyo-ea
erretratua
Musicbrainz: 9cbf951d-53e2-4f3c-a677-806dd7ab6408 Find a Grave: 8402229 Edit the value on Wikidata

Katsushika Hokusai (葛飾北斎), Hokusai (北斎) izenaz ezaguna (Edo, gaur egungo Tokio, 1760ko urriaren 31 - Tokio, 1849ko maiatzaren 10a), margolari, marrazkilari eta grabatzaile japoniarra izan zen. 1814. urtean, Manga asmatu zuen. Ukiyo-e pintura estiloko maisua da. Bere obra hainbat izenez sinatu ondoren (Shunro, Sori, Kako, Taito, Gakyonjin, Iitsu eta Manji)[1], 1797tik aurrera Hokusai izena erabili zuen soilik. Ospetsuak dira haren Fuji mendiko hogeita hamasei ikuspegi (富嶽三十六景, Fugaku Sanjūroku-kei), 1830-1833 aldera[2] eta Fuji mendiko ehun ikuspegi (富嶽百景, Fugaku Hyaku-kei), 1834-1835,[3] Fuji mendiarekiko Hokusairen obsesioaren adierazle.[4] Azken obra horretako parte dira, besteak beste, Kanagawako olatu handia (神奈川沖浪裏, Kanagawa Oki Nami Ura) eta Fuji mendia ostarte-egunetan edo Fuji gorria (凱風快晴, Gai Kaze Kaisei), Hokusairen fama Japoniatik kanpo hedatu zuten inprimaketak.

Hokusai Manga (北斎まんが, 1814-1849 aldera[5]) izenekoan, trebezia handiz, herri bateko biztanle guztien bizimodu eta jarduerak umorez islatu zituen.

Hiroshige-rekin batean, eragin handia izan zuen Europako margolaritzan; Degas, Van Gogh, Paul Gauguin, Claude Monet eta Toulouse-Lautrecengan, besteren artean. Izan ere, XIX. mendeko inpresionismo ondoko artista horiek bereziki haien lanen bilduma egiten zutenez, haren obra askok margolari horietako askorengan eragina izan zuen. Hala, Richard Lane historialariaren hitzetan, "Hokusai famatu egin bazuen obraren bat badago, Japonian zein Japoniatik kanpo, obra hori izugarrizko inprimatze-multzo hori izan beharko luke".[6] Izan ere, Hokusairen izena ezaguna bazen ere, lan horren aurretik, harexen ondorioz lortu zuen bere izenaren onarpen zabal hori.[7]

Biografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1760ko urriaren 31n jaio zen, Edo hiriburuko ekialdean, Honjō auzoan, eta Tokitaro izena jarri zioten[8]. Egun, ez dakigu nortzuk ziren haren gurasoak. Oso gazte zela, Edoko artisau famatu batek, Nakajima Ise izenaz ezaguna, etxean hartu zuen. Nakajima, shōgunerriko Shōgunaren Gortearen ispilugilea zela,[1] Tokitaro ikastun hartu zuen, hura Nakajimaren legezko oinordeko bihurtu zen arte. Azken horrek, Nakajimaren eta haren ohaidearen seme biologia zenaren ideia azal lezake. Bost urte bete zituenetik, margolaritzaren eta marrazkilaritzaren inguruko interes handia erakutsi zuen.[9]

Lehen urteak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gazte zela, liburu-denda ospetsu batean lan egiten hasi zen. 15 urte bete zituenean eta 18 urte bete zituen arte, grabatzaile baten lantegian lan egin zuen. Bi lan horien ondorioz, liburuen munduan zein inprimaketen salerosketarenean sartu zen: horrek guztiak inprimatzaile modura garatzea ahalbideratu zuen.[9] 1778an, 18 urterekin, Katsukawa Shunchō-ren (勝川春湖) ukiyo-e-eskolan ikasle sartu zen: xilografia-teknikak ikasi zituen, bereziki kabuki-aktoreen erretratuak egiten (Yakusha-e (役者絵), aktore-margolanak). Lehen lanak 1779an argitaratu zituen, Katsukawa Shunro (勝川春朗) izenpean.[9] Lan hori kabuki-antzerkirako prestatutako gonbit-inprimakiz osaturik dago: hor, Katsukawaren eskolan irakatsitako generoaren maisutza agertu zuen, jada.[10]

Haren seme-alaben adinei erreparatuz, pentsa daiteke Hokusai 20 urte zituela ezkondu zela. Seguraski, familia-giroaren eraginaren ondorioz, denboraldi horretan bere diseinuak aktore- eta emakume-erretratuetan oinarritu ziren, historia-giro edo lorategietan. Lan horietan uki-e teknika erabiltzen zuen, hau da, perspektiba duten paisaia sasihistorikoak, teknika mendebaldarra dena, bai eta haur-irudiak ere. Hokusairen lan eta liburuek gai historiko eta didaktikoak jorratzen dituzten, surimono-an (摺物) lan egiten hasi zen bitartean, Hokusairen aro nagusiaren erantzule den xilografia-generoa.[11]

Ekialdeko hiriburu baten ikuspegia (東都勝景一覧, Tōto shokei ichi-ran) obraren zati bat (1800)

Surimono-generoa testuinguru berezietan bereziki erabiltzen zen generoa dugu: urte berria, programa musikalen argitaratzea, abisuak, urtebetetzeak... Edizio limitatuak ziren gehien-gehienetan, kalitate oso handikoak eta inprimaketa ezinhobedunak. Surimono gehienak poeta-taldeek eskatzen zituzten, poema-lehiaketa bateko poema irabazlea rudikatzeko erabiltzen zirenak. Surimono gehienak, halaber, txikiak izan ohi ziren. Tamaina txiki batean kanjiak idatzi behar izanak, halaber, abilezia tekniko handi bat eskatzen zuen. Hokusairen surimonoaren aurkikuntza Tawaraya Eskolari zor diogu, non, Tawaraya Sōri (俵屋宗理) izenpean, surimono eta ehon kyōka (画本狂歌) edo umore-poemen ilustrazio-liburuak argitaratu zituen.

30 bat urte zituela, Hokusaik aldaketa pertsonal sakonak izan zituen; hain zuzen, 1793an haren irakasle Katsukawa Shunchō hil zen; garai berean, emaztea ere bai, bi alaba eta seme bat utzirik. 1797an berriz ezkondu zen, goh-aldaketa (号) ekarri zuena, Hokusai izen famatua hartu baitzuen (1800 aldera). Izen-aldaketa horrek haren aro nagusiari hasiera eman zion, mende erdi bat baino gehiago iraun zuena.[10]

Aro nagusia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Itakoren abestiak seriearen bi orrialde, (1809)

Bere aro nagusian, ukiyo-e artearen genero guztietan jardun zuen: txartelak, irudidun liburuak, poema-antologien irudien sorrera, liburu erotikoak, margolanak eta zirriborro-koadernoak. Gaion artean, kasu gutxitan konparagarri izan zen Utamaroren obrekin, emakume-irudien grabatzaile onenarekin. Muga hori jakina bazen ere Hokusairentzat, gai anitz jorratu zituen, bereziki paisaia eta eszena historikoak, giza irudiak bigarren mailako munta duela. Mende amaiera aldera perspektiba-teknika eta koloredun marrazkiei ekin zion. Garai berean, Itakoren abestiak (忠孝潮来府志, Chūkō itakobu-shi) izeneko emakume-erretratuen seriea argitaratu zuen.[10]

XIX. mendearen hasieran, Hokusaik yomihon-ei (読本) irudiak gehitzen hasi zen, adimen-maila handiko XVII. eta XIX. mendeen arteko nobela-mota bat.[1] Horren ondorioz, estiloa errotik aldatu zen, 1806 eta 1807 artean bereziki nabaria dena. Haren obrak bainoago, izena gero eta ospetsuago bihurtzen hasi zen, ukiyo-etik aldenduta, bere eszenetan samuraiak, gerlariak eta beste hainbat gai txinatar jorratu baitzituen.[1]

Marrazki sinplifikaturako lezio azkarrak liburuko kurriloen ilustrazioa (1823)

1812 aldera. hirugarren nahigabea pairatu zuen, haren seme zaharrena hiltzean. Heriotza hori ez zen soilik emozio-kolpea izan, kalte ekonomiko nabarmenak ere sortu baitzizkion. Izan ere, Nakajima familia dirudunaren legezko oinordeko izanik, semeak errenta ona jasotzen zuen, Hokusairen lan-salerosketen gorabeherak (margolan, diseinu eta ilustrazioak, kasu) agerian ez geratzea saihesten zuena. Arrazoia hori dela uste bada ere, horrengatik edo beste edozerengatik, urte hartatik aurrera Hokusaik liburu-ilustrazioetara jo zuen, bereziki artista hasiberrientzat pentsatutako inprimaki-kopietan, Marrazki sinplifikaturako lezio azkarrak liburuaren kasu (略画早指南, Ryakuga hayaoshie) (1823). Liburu horrek, halaber, bere lantegira ikasle berri asko erakarri zituen.[9]

Haren ilustrazio eta inprimakiek zekarten ospeaz gain, Hokusaik bere margolanen erakuskizun publikoei esker ere izena irabazi zuen: adibidez, 240 m2ko margolan erraldoi bat aurkeztu zuen 1804an tenplu batean, irudi mitologikoz betea (Daruma -達磨 edo ダルマ- barne), jaialdi jendetsu baten testuinguruan.[8] Haren trebetasun artistikoarengatik, shōgunaren aurrean —garai hartako Japoniako de facto gobernatzailea zen[8]— erakustera gonbidatu zuten.

1828ko udan, bigarren emaztea hil zitzaion, Hokusaik 68 urte zituela. Atsekabeturik geratu zen, ezker-besoaren paralisi batekin, bakarrik eta biloba arazotsu batekin. Testuinguru horretan, Hokusairen alaba, ikasle eta O-ei artista Katsushika Ōi (葛飾応為) bere senarraz dibortziatu eta bere aitaren etxera itzuli zen, Hokusairen heriotza-egunera arte.[12]

Azken urteak eta Fuji mendiaren hogeita hamasei ikuspegi

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c d (Gaztelaniaz) Grabados japoneses. Taschen, 196 or. ISBN 3-8228-9548-2. PMC 434424740. (Noiz kontsultatua: 2020-03-02).
  2. ↑ Nagata, Seiji.; 永田, 生慈(1951- ). (1999, ©1995). Hokusai : genius of the Japanese Ukiyo-e. (1st pbk. ed. argitaraldia) Kodansha ISBN 4-7700-2479-7. PMC 43556960. (Noiz kontsultatua: 2020-03-02).
  3. ↑ Katsushika Hokusai : cien vistas del monte Fuji. Sans Soleil 2016 ISBN 978-84-946119-2-6. PMC 966597303. (Noiz kontsultatua: 2020-03-02).
  4. ↑ Katsushika, Hokusai, 1760-1849.. (1988). One hundred views of Mt. Fuji. (1st ed. argitaraldia) George Braziller ISBN 0-8076-1195-6. PMC 17299041. (Noiz kontsultatua: 2020-03-02).
  5. ↑ (Frantsesez) Estampes japonaises : images d'un monde éphémère. Bibliothèque nationale de France 2008 ISBN 978-2-7177-2407-3. PMC 271431798. (Noiz kontsultatua: 2020-03-02).
  6. ↑ (Ingelesez) Lane, Richard, 1926-2002.. (). Images from the floating world : the Japanese print. Konecky & Konecky ISBN 1-56852-481-1. PMC 63136687. (Noiz kontsultatua: 2020-03-02).
  7. ↑ (Ingelesez) Gardner, Helen, 1878-1946.. (). Gardner's art through the ages : non-western perspectives. (13th ed. argitaraldia) Wadsworth/Cengage Learning ISBN 978-0-495-79343-4. PMC 236317620. (Noiz kontsultatua: 2020-03-04).
  8. ↑ a b c (Gaztelaniaz) «Katsushika Hokusai» www.epdlp.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-02).
  9. ↑ a b c d (Ingelesez) Weston, Mark.. (). Giants of Japan : the lives of Japan's greatest men and women. (1st pbk. ed. argitaraldia) Kodansha International ISBN 1-56836-324-9. PMC 51455639. (Noiz kontsultatua: 2020-03-02).
  10. ↑ a b c Walther, Ingo F.. (2000). Vincent Van Gogh : visión y realidad, 1853-1890. Taschen ISBN 3-8228-6193-6. PMC 47886134. (Noiz kontsultatua: 2020-03-03).
  11. ↑ (Ingelesez) «Answers - The Most Trusted Place for Answering Life's Questions» Answers.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-03).
  12. ↑ (Gaztelaniaz) Gans, Raymonde de.. (). Japón : el Imperio del Sol Naciente. Círculo de Amigos de la Historia ISBN 84-225-0597-5. PMC 3378454. (Noiz kontsultatua: 2020-03-04).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Katsushika_Hokusai&oldid=9219412"(e)tik eskuratuta