Ur-jauzi

Ur-jauzia fenomeno geologiko bat da, ur ibilgu bat garaiera batetik amiltzen denean gertatua.

Ur-jauziak sortzeko, urak arroka gogor baten gainetik joan behar du, eta ibaiak eta gertakari geologiko batek sortutako amildegia aurkitu (faila bat, haustura bat edo bestelakoa). Oro har, azpian dagoen arroka multzoa goikoa baino bigunagoa bada, urteen joan-etorrian higatu eta ur-jauzia gero eta garaiagoa egingo da: aldatuz doaz (bai urtaro batetik bestera, bai denboraren ondorioz), eta hainbat sailkapen dituzte, formaren arabera.

Iguazuko ur-jauziak (Argentina)

Munduko ur-jauziak

Delikako ur-jauzia (Araba), neguan.

Garaieraren arabera

World Waterfall Databasearen arabera, honako hauek munduko ur-jauzirik garaienak dira. Gocta ur-jauzia, 14. ageri dena, jauzi bakar batean garaiera gehien duen 3.a da, berriki jakin denez.

Mundu osoko 9849 ur-jauziak (Wikidata, 2019-04-25) Query

Izena	Garaiera	Herrialdea
Angel	979 m	Venezuela
Tugela Falls	948 m	Hegoafrika
Las Tres Hermanas	914 m	Peru
Olo'upena	900 m	Estatu Batuak
Vinnufossen	860 m	Norvegia
Balaifossen	850 m	Norvegia
Pu'uka'oku	840 m	Estatu Batuak
Browne ur-jauziak	836 m	Zeelanda Berria
Strupenfossen	820 m	Norvegia
Ramnefjellsfossen	818 m	Norvegia
Waihilau	792 m	Estatu Batuak
Colonial Creek ur-jauziak	788 m	Estatu Batuak
Mogenfossen	773 m	Norvegia
Gocta	771 m	Peru
Mutarazi	762 m	Zimbawe

Ur-bolumenaren arabera

World Waterfall Databasearen arabera, munduko ur-bolumen handieneko ur-jauziak hauexek dira:

Izena	Bolumena (oin-kubiko segundoko)	Ibaia	Herrialdea
Inga ur-jauziak	1.500.000	Kongo ibaia	Kongoko Errepublika Demokratikoa
Livingstone ur-jauziak	1.240.000	Kongo ibaia	Kongoko Errepublika Demokratikoa
Boyoma ur-jauziak	600.000	Lualaba	Kongoko Errepublika Demokratikoa
Guaira	470.000	Parana	Brasil
Khone	410.000	Mekong	Laos
Niagara	212.000	Niagara ibaia	Estatu Batuak / Kanada
Celilo ur-jauziak	191.215	Columbia ibaia	Estatu Batuak
Para	125.000	Caura	Venezuela
Cachoeira de Paulo Afonso	100.000	Sao Francisco	Brasil
Urubupunga	97.000	Parana	Brasil
Iguazuko ur-jauziak	61.660	Iguazu	Argentina / Brasil
Patos e Maribondo	53.000	Rio Grande	Brasil
Victoria ur-jauziak	38.340	Zambezi	Zimbawe / Zambia
Virginia ur-jauziak	35.300	Hegoaldeko Nahanni ibaia	Kanada
Grand Falls	35.000	Hamilton ibaia	Kanada

Euskal Herriko ur-jauziak

Euskal Herriko 11 ur-jauzi (Wikidata, 2019-04-25) Query

Euskal Herriko ur-jauzi ezagunenak hauek dira:

Izena	Herria	Garaiera (m)	Ibaia (hauetara doa ura)	Lurraldea
Aitzondo	Irun	100	Aitzondo Bidasoa	Gipuzkoa
Altube	Urkabustaiz Izarra	5-10	Altube Nerbioi Ibaizabal	Araba
Artazul	Arteta	50	Artazul Udarbe Arakil Arga Ebro	Nafarroa
Bisusta	Sunbilla	10-20	Burdinzelaieta Bidasoa	Nafarroa
Delika	Delika	222	Iturrigutxi Urita Nerbioi Ibaizabal	Araba
Epaltza	Aritzakun Baztan	80	Epaltza Aritzakun Baztan Bidasoa	Nafarroa
Goiuri	Goiuri-Ondona	91	Oiardo Jaundia Altube Nerbioi Ibaizabal	Araba
Iribas	Iribas	10	Iribas Ertzilla Larraun Arakil Arga Ebro	Nafarroa
Irigoin	Erroitegi	10	Irigoin Ega Ebro	Araba
Kakueta	Urdatx	50	Santa Graziko ühaitza, Larraineko ühaitza, Ühaitzandi, Oloroeko ühaitza, Aturri	Zuberoa
Putzubeltz	Arantza	10-15	Putzubeltz Latsa Bidasoa	Nafarroa
Urederra	Irun	10-20	Urederra Ega Ebro	Gipuzkoa
Xorroxin	Erratzu	10-20	Iñarbegi Baztan Bidasoa	Nafarroa

• 
  Aitzondo
• 
  Altube
• 
  Artazul (Arteta)
• 
  Bisusta
• 
  Delika
• 
  Goiuri
• 
  Iribas
• 
  Kakueta
• 
  Putzubeltz
• 
  Urederra
• 
  Xorroxin

Ikus, gainera

• Energia hidraulikoa
• Euskal Herriko ur-jauziak (Mapa interaktiboa)
• Euskal Herriko ur-jauziak (Fitxak irudiarekin)
• Munduko ur-jauziak (Mapa interaktiboa)
• Munduko ur-jauziak (Fitxak irudiarekin)

Kanpo estekak

• Datuak: Q34038
• Multimedia: Waterfalls / Q34038