Leopoldo la 1-a (Sankta Romia Imperio)
(Alidirektita el Lipoto la 1-a)
|
Ne konfuzu ĉi tiun artikolon kun Leopoldo la 1-a (Belgio). |
- li naskiĝis la 9-an de junio de 1640.
- gepatroj: imperiestro Ferdinando la 3-a kaj Mario Anno Habsburga.
- imperiestro romia, ĉiam pligrandiganto de la imperio, apostola reĝo hungara kaj reĝo kaj princo-elektisto ĉeĥa kaj reĝo germana, kroatia, slavonia kaj lombardia, arkiduko aŭstria kaj duko stiria, karintia kaj krajna, silezia kaj transilvania, margrafo moravia kaj grafo tirola, gorizia kaj istria.
- li parolis latine, itale, hispane, germane.
- 1640 – 1654 kiel duenaskita princo li estis edukata por pastraro.
- li komponis 79 templajn komponaĵojn, 8 oratoriojn, 155 kantojn, 17 baletojn kaj kelke da teatraj ludoj.
- 1654 post morto de frato Ferdinando la 4-a li fariĝis sekvanto de la trono.
- 1656 – 1705 li fondis Universitaton en Innsbruck, Vroclavo kaj altlernejon en Olomouc kaj templon de sankta Petro en Vieno.
- 1655 kronado kiel apostola reĝo hungara.
- la 11-an de septembro de 1656 li estis kronita kiel ĉeĥa reĝo.
- 1657 post morto de sia patro li ekregis kiel Leopoldo la 1-a.
- julio de 1657 li forveturis Pragon, por ke li de tie gvidis elekton de imperiestro.
- la 1-an de februaro de 1658 Leopoldo ekvojaĝis ĝis Frankfurto ĉe Odro por la kronado.
- la 1-an de aŭgusto de 1658 okazis en Frankfurto la imperiestra kronado.
- 1663 – 1664 turkoj prireginte Slovakion, Transilvanion invadis Moravion.
- la 10-an de aŭgusto de 1664 per Vaŝvara Paco suda Slovakio restis sub superregado de turkoj.
- 1666 geedziĝo al Margareta Tereza de Aŭstrio, filino de Filipo la 4-a de Hispanio.
- 1666 – 1671 en Hungarujo eksplodis ribelo de F. Wesselényi kaj de P. Zrinský. Leopoldo venkis la ribelon kaj li lasis ekzekuti la gvidintojn.
- 1669 naskiĝo de filino Mario Antonino (edzo Maksimiliano la 2-a Emanuelo (Bavario)).
- la 1-an de novembro de 1671 Leopoldo la 1-a subskribis amikan kontrakton kun Francio promesinte, ke li ne subtenos ties malamikojn.
- 1672 la franca reĝo Ludoviko la 14-a misuzis la kontrakton kun la imperiestro klopodante konkeri hispanan Nederlandon, landon de hispanaj habsburgoj.
- 1673 Leopoldo la 1-a proklamis al li militon.
- 1673 mortis lia unua edzino kaj Leopoldo edziĝis al Klaŭdio Felicitas Tirola.
- 1676 post morto de sia dua edzino li edziĝis al Eleonoro de Palatinato-Neuburg.
- 1678 naskiĝo de filo Jozefo (pli posta reĝo kaj imperiestro).
- 1679 per Paco en Nymvegy la imperio perdis Freiburgon, centro de regiono de Breisgburg.
- la 23-an de septembro de 1679 post tio, kiam en Aŭstrio eksplodis pesto, Leopoldo transloĝiĝis en Pragon.
- aprilo de 1680 la kortego forveturis reen ĝis Vieno post tio, kiam la pesto aperis ankaŭ en Prago.
- printempo de 1680 en Bohemio eksplodis la plej granda servutula ribelo, sed kiu estis malvenkita kaj dekoj da homoj estis ekzekutita.
- 1680 novan ribelon en Hungarujo kontraŭ habsburgoj komencis magnato grafo Emerich Tököly. Helpe de turkoj li konkerinte la tutan Hungarujon akceptis titolon de hungara reĝo.
- 1683 la turkaj soldataroj almarŝis ĝis Vieno, kie ili estis malvenkita je kapo de duko Karolo Lotrina, imperiestra marŝalo. La batalon de Vieno venkis Johano la 3-a Sobieski haltante la ekspansion de Otomana Imperio al Eŭropo.
- 1684 soldataroj de Leopoldo la 1-a komencis konkeri Hungarujon. Grafo Tököly fuĝis ĝis Turkio sub ŝirmon de sultano.
- la 1-an de oktobro de 1685 naskiĝo de filo Karolo (pli posta imperiestro kaj reĝo).
- 1686 Karolo Lotrina konkeris Petrovaradinon, unu jaro post tio Beogradon kaj Transilvanion.
- 1686 mortis Mario Eleonoro, duonpatrino de la imperiestro kaj la tria edzino de Ferdinando la 3-a, kiu eĉ post morto de sia edzo retenis en la kortego de lia filo grandan respekton kaj influon.
- 1687 Leopoldo la 1-a nuligis en Hungarujo elektecon de la hungaraj reĝoj. (Andreo la 2-a en la jaro 1222 leĝigis tiun ĉi rajton al la hungara nobelaro.)
- 1688 Leopoldo priregis la tutan Hungarujon kaj poste okazis la t.n. Hombuĉado en Prešov (30 nobeloj estis ekzekutitaj kaj al vico konfiskita posedaĵo).
- 1691 Leopoldo volis malhelpi pluajn konfliktojn kun la hungara nobelaro kaj tial li permesis praktiki en kelkaj urboj evangeliajn ceremoniojn.
- 1693 – 1695 en Bohemio eksplodis ribelo de ĥodoj kaŭzita pro nerespektado de iliaj malnovaj privilegioj el la tempoj de Karolo la 4-a kaj Georgo de Podebrado. La kortega konsilanto Lamminger revokis al la imperiestro, kiu sendis en Ĥodion soldataron, kiu venkis super ĥodoj.
- la 28-an de novembro de 1695 Jan Sladký Kozina, gvidanto de la ribelo de ĥodoj estis en Plzeň ekzekutita.
- 1697 en Bohemio estis fonditaj unuaj manufakturoj.
- 1699 por dudek jaroj finis la militoj kontraŭ turkoj per Paco Karlovica, per kiu estis renovigita Hungara reĝlando kiel tutaĵo en la manoj de Leopoldo la 1-a kun tio, ke sole malgranda parto ĉe suda limo, nomata Banato, restis al turkoj.
- 1700 Leopoldo la 1-a enpraktikigis gregorian kalendaron.
- 1701 Leopoldo la 1-a avancis sian aliancanon brandenburgan princo-elektiston kaj prusian dukon Frederikon la 3-an je prusia reĝo.
- 1701 komenciĝis milito je heredaĵo post la hispanaj habsburgoj.
- la 5-an de majo de 1705 Leopoldo la 1-a mortis pro hidropulmo.
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- http://www.futura-dtp.dk/SLAG/Personer/NavneL/Leopold1TR.htm Arkivigite je 2005-11-25 per la retarkivo Wayback Machine
Kategorioj:
- Naskiĝintoj en Vieno
- Mortintoj en Vieno
- Naskiĝintoj en 1640
- Mortintoj en 1705
- Kavaliroj de la Ordeno de la Ora Ŝaffelo
- Viroj
- Naskiĝintoj la 9-an de junio
- Mortintoj la 5-an de majo
- Habsburgoj
- Imperiestroj de la Sankta Romia Imperio
- Hungaraj reĝoj
- Princoj de Transilvanio
- Reĝoj de Bohemio
- Princoj-elektistoj de Bohemio