2001
Ĉi tiu artikolo temas pri la jaro. Por informoj pri la filmo de Stanley Kubrick, vidu la artikolon 2001: A Space Odyssey.Aktualaĵoj | Eventoj laŭ tago de jaro
◄ |
20-a jarcento |
21-a jarcento
| 22-a jarcento
| ►
◄ |
1970-aj jaroj |
1980-aj jaroj |
1990-aj jaroj |
2000-aj jaroj
| 2010-aj jaroj
| 2020-aj jaroj
| 2030-aj jaroj
| ►
◄◄ |
◄ |
1997 |
1998 |
1999 |
2000 |
2001
| 2002
| 2003
| 2004
| 2005
| ►
| ►►
| 2001 en la aliaj kalendaroj | |
|---|---|
| Gregoria kalendaro | 2001 MMI |
| Ab urbe condita | 2754 |
| Armena kalendaro | 1450 ԹՎ ՌՆԾ |
| Bahaa kalendaro | 157 – 158 |
| Barataj kalendaroj | |
| - Vikram Samvat | 2056 – 2057 |
| - Barata nacia kalendaro (Ŝaka Samvat) | 1923 – 1924 |
| - Kalijugo | 5102 – 5103 |
| Budhisma kalendaro | 2545 |
| Ĉina kalendaro | 4637 / 4697 – 4638 / 4698 庚辰 – 辛巳 |
| Etiopa kalendaro | 1993 – 1994 |
| Franca respublika kalendaro | 209 - 210 CCIX -CCX |
| Hebrea kalendaro | 5761 – 5762 |
| Holocena kalendaro | 12001 |
| Irana kalendaro | 1379 – 1380 |
| Islama kalendaro | 1421 – 1422 |
| - Imperia jaro | Kōki 2661 (皇紀2661年) |
| - Japana nomo de erao (Jōmon) | 12001 |
| Juliana kalendaro | Gregoria minus 10–13 tagoj, depende de tempoperiodo |
| Korea kalendaro | 4334 |
| Tajlanda suna kalendaro | 2544 |
2001 estis normala jaro komenciĝanta je lundo (vidu ĉi tie kalendaron). Ĝi komencigis la 21-an jarcenton.
En la jaro 2001 post Kristo okazis, interalie:
Resuma listo de gravaj eventoj
[redakti | redakti fonton]Jen resumo de gravaj eventoj de la jaro 2001:
1. Teroristaj atakoj de la 11-a de Septembro: Aviadiloj atakis la Ĝemelturojn en Novjorko kaj la Pentagonon, kaŭzante milojn da mortoj kaj ŝanĝante la mondan politikan pejzaĝon.
2. Komenco de la milito en Afganio: Usono kaj ĝiaj aliancanoj komencis militon kontraŭ la Taliban-reĝimo.
3. Lanĉo de Wikipedia: La libera reta enciklopedio komencis sian funkciadon.
4. Eniro de Ĉinio en la Monda Komerca Organizo (WTO).
5. Enoficigo de George W. Bush kiel la 43-a prezidento de Usono.
6. Disvastigo de la malsano "Bovosponga encefalopatio" (BSE) en Eŭropo.
7. Lanćo de iPod de Apple: Revolucio en la muzika industrio.
8. Falo de Enron: Granda skandalo en la usona entreprena mondo.
9. Subskribo de la Akordoj de Ohrid en Makedonio por solvi etnajn konfliktojn.
10. Lanĉo de la unua versio de Windows XP de Microsoft.
11. Internacia Jaro de Volontuloj deklarita de Unuiĝintaj Nacioj.
12. Morto de pluraj famuloj, inkluzive de George Harrison (The Beatles) kaj Douglas Adams (aŭtoro).
La jaro 2001 estis markita precipe de la terorismaj atakoj de la 11-a de Septembro, kiuj profunde influis la internacian politikon kaj sekurecon en la sekvaj jaroj. Aliaj gravaj eventoj en teknologio, ekonomio kaj kulturo ankaŭ kontribuis al signifa ŝanĝo en la monda ordo.
Eventoj
[redakti | redakti fonton]Esperantujo
[redakti | redakti fonton]- 86-a Universala Kongreso de Esperanto en Zagrebo.
- Fondita la asocio Esperanto Antaŭen.
- 28-a de januaro: Naskiĝo de la unua vikio en Esperanto: Unumondo;
- 2-a de junio: Naskiĝo de la Esperanta Civito, per la promulgado de la Konstitucia Ĉarto;
- 6-a de novembro: Naskiĝo de Esperanta Vikipedio;
- La Kongreso de Sennacieca Asocio Tutmonda (SAT) okazis en la hungaria urbo Nadjkaniĵo (Nagykanizsa) inter la 14-a kaj la 20-a de julio 2001.
Mondo
[redakti | redakti fonton]- Kreita la planlingvo Slovio.
- Irano: Teherano ekhavas modernan metroon.
- Israelo: Ariel Ŝaron elektatas ĉefministro
- Israelo: je la Internacia Tago de Protekto de Infanoj (1-a de junio), teroro kontraŭ junularo. Juna teroristo eksplodigas sin en amaso de gejunuloj de sia aĝo apud la fama diskoteko "Dolfi" en Tel-Avivo. Pereis 21 gejunuloj en la aĝoj 14-25, 120 pliaj junaj homoj estis vunditaj diversgrade.
- Usono, Novjorko: Je la 11-a de septembro 2001 la ĝemelturoj de "World Trade Center" (Mondkomerca Centro) estas aviadile atakataj. Usono kulpigas Usama bin Laden pro tio. Samtempe terenkrakas po unu flugmaŝino en Pensilvanio kaj en la Pentagonon-Konstruaĵon. Ĉirkaŭ 3.000 homoj mortas.
- Afganio: Nordaj ribeluloj kaj Usono renversas la talibojn.
- UNO kaj Sekretario Ĝenerala Kofi Annan kune ricevas la Nobelan Pacpremion.
- Filipinoj: Gloria Macapagal-Arroyo prezidentiĝas.
- Peruo: Alejandro Toledo elektatas prezidento.
- Mongolio: Nacagijn Bagabandi reelektiĝas prezidento.
- Nepalo: Gyanendra Bir Bikram Ŝah prezidentiĝas.
- Meksiko: La 5-a Tut-Amerika Kongreso de Esperanto en Meksikurbo
- Proponita Tumilenia lingvo.
- La germana piloto Michael Schumacher gajnis la mondan ĉampionecon de Formulo Unu.
- Malkovras la malnovan grekan urbon Helikeo, ega santejo de Pozidono.
Naskiĝoj
[redakti | redakti fonton]- 23-a de februaro: Matteo Perez, franca aktoro
- 1-a de decembro: Princino Aiko, japana princino
- Miguel Wansing Lorrio, germana aktoro
Mortoj
[redakti | redakti fonton]- 7-a de januaro: Amy Nilsson, sveda esperantisto (n. 1915)
- 15-a de januaro: Ben Sion Ohana, franca esperantisto (n. 1916)
- 18-a de januaro: Milada Hemerková, ĉeĥa esperantistino (n. 1925)
- 4-a de februaro: Janis Zenakis, greka komponisto kaj arkitekto (n. 1922)
- 26-a de februaro: Melinda Szekeres, hungara esperantistino (n. 1981)
- 18-a de marto: Vaso Abajev, lingvisto de la iranaj lingvoj, speciale la oseta lingvo (n. 1899)
- 25-a de marto: Gotou Mituo, japana esperantisto (n. 1921)
- 29-a de marto: Helge Ingstad, norvega esploristo (n. 1899)
- 11-a de aprilo: Curt J. Milkschutz, argentina esperantisto (n. 1914)
- 21-a de majo: Hugo Röllinger, germana esperantisto (n. 1905)
- 22-a de majo: Jenő Fock, ĉefministro de Hungario (n. 1916)
- 23-a de majo: Fritz Liechti, svisa esperantisto (n. 1913)
- 3-a de junio: Anthony Quinn, usona aktoro (n. 1915)
- 11-a de junio: Timothy McVeigh, usona bombisto kaj amasmurdisto (n. 1968)
- 18-a de junio: René Dumont, franca ekologiisto kaj politikisto (n. 1904)
- 23-a de junio: Otaviano Curvelo de Souza, brazila esperantisto (n. 1922)
- 23-a de junio: Georgo Abraham, argentina esperantisto (n. 1915)
- 27-a de junio:
- Tove Jansson, finna verkistino (n. 1914)
- Jack Lemmon, usona aktoro (n. 1925)
- Werner Plate, germana esperantisto (n. 1913)
- 29-a de julio: Juozas Kazlauskas, litova esperantisto (n. 1909)
- 20-a de julio: Carlo Giuliani, itala demonstranto mortpafita dum protesto (n. 1978)
- 2-a de septembro: Christiaan Barnard, sudafrika pioniro de la transplanta medicino (n. 1922)
- 30-a de septembro: Jenny Jugo, aŭstra aktorino (n. 1905)
- 11-a de oktobro: Felicindo Abbruzzese, argentina esperantisto (n. 1930)
- 26-a de novembro: Regine Hildebrandt, germana politikistino (n. 1941)
- 29-a de novembro: George Harrison, brita muzikisto kaj membro de The Beatles (n. 1943)
- 1-a de decembro: Giselle Harabagiu, usona esperantisto (n. 1913)
- 16-a de decembro: Stefan Heym, germana verkisto kaj ĵurnalisto (n. 1913)
- 20-a de decembro: Léopold Sédar Senghor, senegala poeto kaj politikisto (n. 1906)