Vilaĝo: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively

(Rigardi ŝanĝojn inter stabila kaj nuna versioj)

[kontrolita revizio]

[atendante kontrolon]

← Iru al antaŭa ŝanĝo

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Nuna versio ekde 08:38, 25 dec. 2023

Kelovilaĝo Hajós en Hungario. Sub la domoj troviĝas keloj por la vino, en la ĝardeno nur vinberoj kreskas.

Vilaĝo estas mezgranda homa komunumo, plej strikte agrikultura setlejo kun specifaj ekonomia kaj socia strukturo. Vilaĝo estas malpli granda ol urbo. En la mezepoko urbon ĉirkaŭis remparo (murego), sed en la vilaĝo ne estis defendo.

Francisko Azorín difinis vilaĝo jene: Malgranda aro da domoj, ne regule aranĝitaj.^[1] Li indikas etimologion el la latina villaticum, el villa.^[2]

Tipologio

En vilaĝo apud la loĝdomoj ofte troviĝas staloj, plej ofte por ĉevaloj, bovoj, porkoj, kaproj kaj kokoj, ejoj por agrikulturaj produktaĵoj, kaj ĝardenetoj. En vilaĝo troviĝas malmulte da komunaj ejoj (sed foje ja estas loka komunumejo), plej ofte preĝejo kaj vilaĝdomo.

En Afriko iuj vilaĝoj estas ĉirkaŭitaj per lignaĵo por defendi la dombestojn kontraŭ la sovaĝbestoj.

Dum la historio formiĝis ankaŭ minvilaĝoj, fiŝkaptistaj vilaĝoj, feriaj vilaĝoj, kaj kelovilaĝoj.

Post kresko de la loĝantaro la originala formo de vilaĝo transformiĝas, sed foje restas rekonebla.

Unustrataj vilaĝoj

La domoj staras unu apud la alia. La agroj situas fine de la ĝardeno.

Radisimetriaj vilaĝoj

La domoj grupiĝas ĉirkaŭ centra komuna placo rondforme aŭ ovale.

Ŝaktabulaj vilaĝoj

Multaj nove fonditaj vilaĝoj sur ebenaĵo, kie oni disdonis kvadratajn parcelojn, havas ortangulan kradforman reton de stratoj, similan al la kvadratoj de ŝaktabulo.

Sociologio

Pinte de la vilaĝa socia strukturo staris la riĉaj kamparanoj, pastroj, (pli poste ankaŭ kuracistoj, instruistoj, policistoj). Krom tiuj vivis en la vilaĝo senagruloj, kiuj servis ĉe la kamparanoj. Nuntempe en kelkaj landoj politikistoj kaj riĉuloj regas la vilaĝojn.

Okcidenta kaj Suda Eŭropo

Britujo

En Britujo kaj Irlando vilaĝo estas densa domaro malpli granda ol urbeto, ĝenerale bazita sur agrikulturo aŭ en iuj lokoj minado, ŝtonhakado, aŭ mara fiŝkaptado.

La ĉeffaktoroj influantaj vilaĝojn estas: situo de akvofontoj, strukturo de agrikulturo kaj posedo de tero, kaj risko de inundoj. Ekzemple, en regionoj kiel Lincolnshire Wolds, vilaĝoj ofte situas ĉe la fontlinio sur la flanko de la montetoj kaj originis kiel fontliniaj setlejoj, ĉirkaŭ kiuj restas la originalaj malfermaj kamparoj. En norda Skotujo, vilaĝoj plejparte estas planitaj laŭ krada formo apud grandaj vojoj, dum en la Arbaro Arden, senarbigoj rezultigis vilaĝetojn ĉirkaŭ vilaĝaj verdejoj.^[5]^[6]

Proverbo

Ekzistas pluraj proverboj pri vilaĝoj en la Proverbaro Esperanta de L. L. Zamenhof, inter ili^[7]:

„ Vilaĝano kreditas, vilaĝestro prunteprenas ”
„ Pli facile estas vilaĝon perdi, ol domon akiri. ”
„ Per mono, ne per mano punu vilaĝanon. ”

Referencoj

↑ Francisko Azorín, arkitekto, Universala Terminologio de la Arkitekturo (arkeologio, arto, konstruo k. metio), Presejo Chulilla y Ángel, Madrido, 1932, paĝo 210.
↑ Azorín, samloke.
↑ . Top-Rated Villages of Iran 2023 - ITTO. Alirita 2023-01-31.
↑ . 10 Most Fascinating Villages of Iran (en-US) (2021-11-08). Alirita 2023-01-31.
↑ Wild, Martin Trevor. (2004) Village England: A Social History of the Countryside. I.B.Tauris. ISBN 978-1-86064-939-4.
↑ Taylor, Christopher. (1984) Village and farmstead: A History of Rural Settlement in England. G. Philip. ISBN 978-0-540-01082-0.
↑ Lernu. Arkivita el la originalo je 2011-12-25. Alirita 2010-01-30.

Vidu ankaŭ

Eksteraj ligiloj

Artikoloj pri vilaĝoj esperante

Kategorio Vilaĝo en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Vilaĝo en la Vikicitaro (Kolekto de citaĵoj)
Vilaĝo en Vikinovaĵoj (Liberaj novaĵoj)

[1] Francisko Azorín, arkitekto, Universala Terminologio de la Arkitekturo (arkeologio, arto, konstruo k. metio), Presejo Chulilla y Ángel, Madrido, 1932, paĝo 210.

[2] Azorín, samloke.

[3] . Top-Rated Villages of Iran 2023 - ITTO. Alirita 2023-01-31.

[4] . 10 Most Fascinating Villages of Iran (en-US) (2021-11-08). Alirita 2023-01-31.

[5] Wild, Martin Trevor. (2004) Village England: A Social History of the Countryside. I.B.Tauris. ISBN 978-1-86064-939-4.

[6] Taylor, Christopher. (1984) Village and farmstead: A History of Rural Settlement in England. G. Philip. ISBN 978-0-540-01082-0.

[7] Lernu. Arkivita el la originalo je 2011-12-25. Alirita 2010-01-30.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
-La nocio '''vilaĝo''' signifas [[komunumo]]n, kiu originale karakterizeblas kiel [[agrikulturo|agrikultura]] setlejo per specifaj ekonomia kaj socia strukturo. Ĝenerale la vilaĝo estas pli malgranda, ol la [[urbo]]. En la [[mezepoko]] muro ĉirkaŭis la urbon, en la vilaĝo ne estis defendo.
 [[Dosiero:Hajós2.jpg|eta|Kelovilaĝo [[Hajós]] en [[Hungario]]. Sub la domoj troviĝas [[kelo]]j por la [[vino]], en la [[ĝardeno]] nur [[vinbero]]j kreskas.]]
-Laŭ [[Francisko Azorín]] '''vilaĝo''' estas ''Malgranda aro da domoj, ne regule aranĝitaj.''<ref>[[Francisko Azorín]], arkitekto, [[Universala Terminologio de la Arkitekturo]] (arkeologio, arto, konstruo k. metio), Presejo Chulilla y Ángel, Madrido, 1932, paĝo 210.</ref> Li indikas [[etimologio]]n el la latina ''villaticum'', el villa.<ref>Azorín, samloke.</ref>
-[[Dosiero:Gocsej village street.jpg|eta|Panoramo al supozata vilaĝo en [[Hungario]] en [[skanzeno]].]]
+'''Vilaĝo''' estas mezgranda homa [[komunumo]], plej strikte [[agrikulturo|agrikultura]] [[setlejo]] kun specifaj ekonomia kaj socia strukturo. Vilaĝo estas malpli granda ol [[urbo]]. En la [[mezepoko]] urbon ĉirkaŭis [[remparo]] (murego), sed en la vilaĝo ne estis defendo.
-== Historie elformiĝintaj vilaĝaj formoj ==
-En la vilaĝo apud la loĝdomo troviĝas staloj plej ofte por [[ĉevalo]], [[bovo]], [[porko]], [[kapro]] kaj [[koko]], ejoj por agraraj produktaĵoj, fine ĝardeneto. En la vilaĝo troviĝas malmulte da komunaj ejoj, plej ofte [[preĝejo]] kaj vilaĝdomo. En [[Afriko]] estas tiaj vilaĝoj, kiuj estas ĉirkaŭitaj per lignaĵo por defendi la hom[[bestoj]]n kontraŭ la sovaĝbestoj.
-Dum la historio formiĝis ankaŭ minvilaĝoj (minado), fiŝkaptistaj vilaĝoj (fiŝkaptado), feriaj vilaĝoj (feriado) kaj kelovilaĝoj (vinkulturo).
+[[Francisko Azorín]] difinis '''vilaĝo''' jene: ''Malgranda aro da domoj, ne regule aranĝitaj.''<ref>[[Francisko Azorín]], arkitekto, [[Universala Terminologio de la Arkitekturo]] (arkeologio, arto, konstruo k. metio), Presejo Chulilla y Ángel, Madrido, 1932, paĝo 210.</ref> Li indikas [[etimologio]]n el la latina ''villaticum'', el ''villa''.<ref>Azorín, samloke.</ref>
-=== Unustrata vilaĝo ===
+[[Dosiero:نمایی از روستای گردشگری لرد در خرداد ماه.jpg|eta|[[Lerd, Ardabil|Lerd]], turisma vilaĝo en [[Provinco Ardabilo]] de [[Irano]]<ref>{{Cite web |last=www.sirang.com |first=Sirang Rasaneh |title=Top-Rated Villages of Iran 2023 - ITTO |url=https://www.itto.org/iran/attractions/category/72 |access-date=2023-01-31 |website=itto.org {{!}} Iran Tourism & Touring}}</ref><ref>{{Cite web |last=Tours |first=Iransafar |date=2021-11-08 |title=10 Most Fascinating Villages of Iran |url=https://www.iransafar.co/10-most-fascinating-villages-of-iran/ |access-date=2023-01-31 |website=Iran Safar Travel |language=en-US}}</ref>]]
-La domoj apudstaras, najbaras unu la alian. La agroj situas fine de la ĝardeno.
+== Tipologio ==
+[[Dosiero:Habitat sur pilotis au Bénin.jpg|eta|Vilaĝo en [[Benino]]]]
+En vilaĝo apud la [[loĝdomoj]] ofte troviĝas [[Stalo|staloj]], plej ofte por [[ĉevalo]]j, [[bovo]]j, [[porko]]j, [[kapro]]j kaj [[koko]]j, ejoj por agrikulturaj produktaĵoj, kaj [[Legomĝardeno|ĝardeneto]]j. En vilaĝo troviĝas malmulte da komunaj ejoj (sed foje ja estas loka [[komunumejo]]), plej ofte [[preĝejo]] kaj [[vilaĝdomo]].
+En [[Afriko]] iuj vilaĝoj estas ĉirkaŭitaj per lignaĵo por defendi la dom[[bestoj]]n kontraŭ la [[sovaĝbestoj]].
+Dum la historio formiĝis ankaŭ [[minado|minvilaĝoj]], [[fiŝkaptado|fiŝkaptistaj vilaĝoj]], [[Ferio|feriaj vilaĝoj]], kaj [[vinkulturo|kelovilaĝoj]].
+Post kresko de la loĝantaro la originala formo de vilaĝo transformiĝas, sed foje restas rekonebla.
+=== Unustrataj vilaĝoj ===
+La domoj staras unu apud la alia. La [[Agro|agroj]] situas fine de la ĝardeno.
 === Radisimetriaj vilaĝoj ===
-La domoj grupiĝas ĉirkaŭ centra komuna placo rondforme, ovale.
+La domoj grupiĝas ĉirkaŭ centra komuna placo rondforme aŭ ovale.
 === Ŝaktabulaj vilaĝoj ===
-Sur ebenaĵo, la nove fonditaj vilaĝoj, kaze de oni disdonis parcelojn, la stratoj imitas la ŝaktabulon.
+Multaj nove fonditaj vilaĝoj sur [[ebenaĵo]], kie oni disdonis kvadratajn [[Parcelo|parcelojn]], havas ortangulan kradforman reton de [[Strato|stratoj]], similan al la kvadratoj de ŝaktabulo.
+== Sociologio ==
-La supre menciitaj estas la praaj formoj de la vilaĝoj. Post kresko de la loĝantaro tiuj formoj transformiĝis, sed ankaŭ hodiaŭ kelkfoje ekkoneblaj.
+Pinte de la vilaĝa socia strukturo staris la riĉaj [[Kamparano|kamparanoj]], [[Pastro|pastroj]], (pli poste ankaŭ [[Kuracisto|kuracistoj]], [[Instruisto|instruistoj]], [[Policisto|policistoj]]). Krom tiuj vivis en la vilaĝo [[Senagrulo|senagruloj]], kiuj servis ĉe la kamparanoj. Nuntempe en kelkaj landoj [[Politikisto|politikistoj]] kaj riĉuloj regas la vilaĝojn.
-== Sociaj strukturoj ==
+== Okcidenta kaj Suda Eŭropo ==
+=== Britujo ===
-Pinte de la vilaĝa socia strukturo staris la riĉaj kamparanoj, pastroj, (pli poste ankaŭ kuracistoj, instruistoj, policistoj). Krom tiuj vivis en la vilaĝo senagruloj, kiuj servis ĉe la kamparanoj. Nuntempe en kelkaj landoj politikistoj kaj riĉuloj regas la vilaĝojn.
+En Britujo kaj Irlando vilaĝo estas densa domaro malpli granda ol urbeto, ĝenerale bazita sur agrikulturo aŭ en iuj lokoj minado, ŝtonhakado, aŭ mara fiŝkaptado.
+[[Dosiero:Main street of the village of Castle Combe, Wiltshire, England.jpg|eta|Ĉefstrato de la vilaĝo [[Castle Combe]], [[Wiltshire]], Anglujo]]
+La ĉeffaktoroj influantaj vilaĝojn estas: situo de akvofontoj, strukturo de agrikulturo kaj posedo de tero, kaj risko de inundoj. Ekzemple, en regionoj kiel [[Lincolnshire Wolds]], vilaĝoj ofte situas ĉe la fontlinio sur la flanko de la montetoj kaj originis kiel [[fontlinia setlejo|fontliniaj setlejoj]], ĉirkaŭ kiuj restas la originalaj [[malferma kamparo|malfermaj kamparoj]]. En norda [[Skotujo]], vilaĝoj plejparte estas planitaj laŭ [[kradforma urbo|krada formo]] apud grandaj vojoj, dum en la [[Arbaro Arden]], senarbigoj rezultigis vilaĝetojn ĉirkaŭ vilaĝaj verdejoj.<ref>{{Cite book|title=Village England: A Social History of the Countryside|first=Martin Trevor |last=Wild |publisher=I.B.Tauris |year=2004 |isbn=978-1-86064-939-4 |ref=Wild |url=https://books.google.com/books?id=M7AmyuGr5Y8C|page=12}}</ref><ref>{{Cite book|title=Village and farmstead: A History of Rural Settlement in England|first=Christopher|last=Taylor|author-link=Christopher Taylor (archaeologist)|publisher=G. Philip |year=1984 |isbn=978-0-540-01082-0 |ref=Taylor|url=https://books.google.com/books?ei=NksHTpXqIo6t8QPE1ozADQ|page=192}}</ref>
 == Proverbo ==
-Ekzistas pluraj [[proverbo]]j pri vilaĝo en la [[Proverbaro Esperanta]] de [[L. L. Zamenhof]], inter ili<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://eo.lernu.net/biblioteko/proverboj/listo.php |titolo=Lernu |alirdato=2010-01-30 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20111225060747/http://eo.lernu.net/biblioteko/proverboj/listo.php |arkivdato=2011-12-25 }}</ref>:
+Ekzistas pluraj [[proverbo]]j pri vilaĝoj en la [[Proverbaro Esperanta]] de [[L. L. Zamenhof]], inter ili<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://eo.lernu.net/biblioteko/proverboj/listo.php |titolo=Lernu |alirdato=2010-01-30 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20111225060747/http://eo.lernu.net/biblioteko/proverboj/listo.php |arkivdato=2011-12-25 }}</ref>:
 * {{citaĵo|''Vilaĝano kreditas, vilaĝestro prunteprenas''}}
 * {{citaĵo|''Pli facile estas vilaĝon perdi, ol domon akiri.''}}
 * {{citaĵo|''Per mono, ne per mano punu vilaĝanon.''}}
 == Referencoj ==
+{{Referencoj}}
-<references/>
 == Vidu ankaŭ ==
@@ Linio 36: / Linio 47: @@
 * [[Grandvilaĝoj en Hungario|Grandvilaĝo]]
 * [[Fantomvilaĝo]]
+* [[Potjomkina vilaĝo]]
 == Eksteraj ligiloj ==
 * [http://stanobelov.blogspot.com/search/label/vilaĝoj Artikoloj pri vilaĝoj] {{eo}}
-{{projektoj|q=Vilaĝo|n=Kategorio:Vilaĝoj}}
+{{Projektoj|q=Vilaĝo|n=Kategorio:Vilaĝoj}}
 [[Kategorio:Vilaĝoj| ]]