Jean-François Champollion

Jean-François CHAMPOLLION [ʒɑ̃ fʁɑ̃swa ʃɑ̃pɔljɔ̃] (Esperantigite Johano-Francisko Ŝampoljon) alinomita Champollion le Jeune (Champollion la Juna)(naskiĝis la 23-an de decembro 1790 en Figeac Lot, Francio; mortis la 4-an de marto 1832 en Parizo) estis franca egiptologo, la unua malĉifrinto de la hieroglifoj.

Jean-François Champollion
Persona informo
Jean-François Champollion
Naskiĝo	23-an de decembro 1790 (1790-12-23) en Figeac,  Reĝlando Francio
Morto	4-an de marto 1832 (1832-03-04) (41-jaraĝa) en Parizo,  Julia monarkio
Mortis pro	Naturaj kialoj vd
Mortis per	Korhalto kaj apopleksio vd
Tombo	Tombejo Père-Lachaise, 18 48.860037 °N, 2.394153 °O / 48.860037; 2.394153 (mapo) Grave of Champollion (en) vd
Lingvoj	franca vd
Ŝtataneco	Francio vd
Alma mater	Lycée Stendhal (en) (1804–1807) Nacia instituto pri orientaj lingvoj kaj civilizacioj Kolegio de Francio University of Grenoble (en) vd
Subskribo
Memorigilo
Familio
Patro	Jacques Champollion (en) vd
Gefratoj	Jacques-Joseph Champollion, Thérèse Champollion (en) kaj Marie Champollion (en) vd
Edz(in)o	Rosine Blanc (en) vd
Profesio
Okupo	egiptologo epigrafisto profesoro aŭtoro entomologo filozofo lingvisto arkeologo universitata instruisto klasikisto vd
Laborkampo	Egiptaj hieroglifoj, historio, lingvoscienco kaj egiptologio vd
Doktoreca konsilisto	Antoine-Isaac Silvestre de Sacy vd
Honorigoj Honorigoj (1825)  Kavaliro de Honora Legio  Ordeno de Sankta Jozefo vd
Membrecoj Membrecoj Akademio de Surskriboj kaj Beletro de Francio (membre ordinaire (en) ) (1830–1832) Accademia delle Scienze di Torino (1825–) Académie delphinale (en) (1808–) Reĝa Literatura, Historia, kaj Antikvaĵa Akademio de Svedio Société Asiatique (en) Rusia Akademio de Sciencoj Germana Arkeologia Instituto Reĝa Nederlanda Akademio de Artoj kaj Sciencoj Accademia delle Arti del Disegno (en) vd
vd	Fonto: Vikidatumoj

Li malĉifris la hieroglifojn de la Rozeta ŝtono kaj per tio donis la bazon por la scienca esploro de la Antikva Egiptio.

Lernado de ok fremdaj lingvoj

Li studis kun sia pli aĝa frato Jacques-Joseph Champollion, kiu instruis kaj transdonis al li la studemon pri arkeologio. De la infanaĝo li lernis kaj posedis la lingvojn: latinan, grekan, hebrean, ĥaldean, persan, kaj post sia decido provi la malĉifron de la egiptaj hieroglifoj, li lernis la koptan tiom bone, ke li skribis siajn notojn kopte! Iun tagon, estante dekunujarulo, li estis akceptita en la domo de Jean-Baptiste Joseph Fourier, kiu estis tiam prefekto de la departemento Isère. Vidinte hieroglifajn manuskriptojn, kiujn Fourrier reportis de la Kampanjo de Egiptio de Napoleono, li demandis "ĉu oni scipovas legi tion?" - Ne, respondis Fourier - Mi legos!" respondis la knabo.

En aŭgusto 1807, post la fino de la lernejaj studoj, li prezentis tezon pri la geografio de Egiptio antaŭ la konkero de Kambizo. Pro tio li estis nomumita membro de la akademio de Grenoblo. De 1807 ĝis 1809 li studis en Parizo, kie li ankaŭ studis la araban kaj persan lingvojn.

La rozeta ŝtono

Li unue malĉifris la hieroglifojn danke al la "Rozeta ŝtono".

En 1810 li fariĝis profesoro pri historio en la universitato de Grenoblo.

Per analizo de la rozeta ŝtono li eltrovis, ke hieroglifoj povis reprezenti ne nur vortojn. El la nomo-kartuŝoj de Ptolemaios VIII, Kleopatra II kaj III sur la rozeta ŝtono, sur obelisko de William John Bankes kaj en la templo de Abu Simbel kaj sur papirusoj li konkludis, ke kelkaj hieroglifoj reprezentis fonetikajn sonojn, aliaj reprezentis tutajn vortojn kaj aliaj havis sencdifinajn signifojn.

En septembro 1822 li sukcesis starigi kompletan sistemon de malĉifrado de la hieroglifoj. Je la 27-a de septembro li prezentis al la akademio de enskribaĵoj kaj de bela literaturo en Parizo parton de siaj rezultoj pri la hieroglifoj. Unue la plimulto de la ĉeestantoj ne akceptis liajn rezultojn. En oktobro 1822 li sendis parton de sia laboro per letero al M. Dacier, la konstanta sekretario de la instituto kaj detalan klarigon en aprilo 1824. Nun oni konsideras la leteron al M. Dacier mejloŝtonon de la egiptologio.

Vojaĝoj

Serĉante pliajn egiptajn skribaĵojn li restis de junio 1824 ĝis marto 1826 en Italio, speciale en Torino. Tie li trovis kaj tradukis la reĝan papiruson Turino, detalan listigon de la egiptaj dinastioj de la faraonoj. Ĉar tio estis neganta la oficialan tempokalkuladon de la katolika eklezio, li ne publikigis la dokumenton dum kelka tempo.

De aŭgusto 1828 ĝis decembro 1829 li gvidis ekspedicion francan-toskanan al Egiptujo laŭlonge de Nilo ĝis Ŭadi Halfa. La tiam malkovritaj materialoj estas raraj kaj gravaj atestoj, ĉar oni ofte uzis la templojn kiel ŝtonminejojn kaj per tio detruis multajn valorajn skribaĵojn.

Morto

Li mortis en la aĝo de nur 41 jaroj.

Vidu ankaŭ

• 3414 Champollion

Ĥaldeoj