Τέλεμαρκ
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Τέλεμαρκ | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
  Τέλεμαρκ | |||
 | |||
| Χώρα | Νορβηγία[1] | ||
| Διοικητική υπαγωγή | Νορβηγία | ||
| Διοίκηση | |||
| • county mayor of Telemark | Terje Riis-Johansen (από 2019) | ||
| Έκταση | 16.157,785412111 km²[2] | ||
| Πληθυσμός | 173.318 (1 Ιανουαρίου 2019)[3] | ||
| Ζώνη ώρας | UTC+01:00 | ||
| Ιστότοπος | Επίσημος ιστότοπος | ||
 Σχετικά πολυμέσα | |||
Το Τέλεμαρκ (Telemark) είναι μια παραδοσιακή περιοχή, πρώην περιφέρεια και σήμερα εκλογική περιφέρεια της Νορβηγίας. Το 2020 συγχωνεύτηκε με την επίσης πρώην περιφέρεια Βέστφολντ για να σχηματίσουν τη νέα περιφέρεια Βέστφολντ και Τέλεμαρκ (Vestfold og Telemark). [4][5] Το Τέλεμαρκ συνορεύει με τις παραδοσιακές περιοχές και πρώην κομητείες Βέστφολντ, Μπούσκερουντ, Χόρνταλαντ, Ρόγκαλαντ και Αουστ-Αγκντερ.
Το όνομα Τέλεμαρκ σημαίνει το «σύνορο των Τέλιρ», της αρχαίας Βόρειας Γερμανικής φυλής που κατοίκησε το σημερινό Άνω Τέλεμαρκ την Εποχή των μεταναστεύσεων και την εποχή των Βίκινγκ.
Κατά τον Μεσαίωνα η γεωργική κοινωνία του Άνω Τέλεμαρκ θεωρείτο η πιο βίαιη της Νορβηγίας. [6] Σήμερα εδώ βρίσκονται τα μισά από τα κτίρια των μεσαιωνικών χρόνων της Νορβηγίας.[7] Οι διάλεκτοι που ομιλούνται στο Άνω Τέλεμαρκ διατηρούν επίσης περισσότερα στοιχεία της Αρχαίας Νορδικής από αυτές που ομιλούνται στα άλλα μέρη της χώρας. [5] Το Άνω Τέλεμαρκ είναι επίσης γνωστό ως η γενέτειρα του σκι. [7]
Το νότιο τμήμα του Τέλεμαρκ, το Γκρένλαντ, είναι πιο αστικό και επηρεάζεται από το εμπόριο με την Ολλανδία, τη βόρεια Γερμανία, τη Δανία και τα Βρετανικά Νησιά.
Το Τέλεμαρκ υπήρξε μια από τις σημαντικότερες βιομηχανικές περιοχές της Νορβηγίας εδώ και αιώνες, χαρακτηριζόμενο ιδίως από η χαρτοποιία Norske Skog Union στο το Γκρένλαντ και τη Norsk Hydro στο Άνω Τέλεμαρκ, που παράγει βαρύ ύδωρ και λιπάσματα. [8]
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
.jpg)
.jpg)
Η περιφέρεια του Τέλεμαρκ ιδρύθηκε ως φέουδο Μπράτσμπεργκ μετά τον Μεσαίωνα, κατά τη διάρκεια της ένωσης της Νορβηγίας με τη Δανία. Με την εισαγωγή της απόλυτης μοναρχίας το 1662 έγινε κομητεία (περιφέρεια) και μετονομάστηκε Τέλεμαρκ το 1919 και ήταν περιφέρεια μέχρι το 2020. Πρωτεύουσά της ήταν βρισκόταν η πόλη-λιμάνι Σίεν, που ήταν στην πρώιμη νεότερη περίοδο της της Νορβηγίας η πιο σημαντική πόλη της, μπροστά και από τη Χριστιανία (Όσλο).
Το Τέλεμαρκ αποτελείται από διάφορες ιστορικές περιοχές. Πήρε το όνομά του από τη μεγαλύτερη από αυτές, που τώρα ονομάζεται Άνω Τέλεμαρκ, αλλά παλιότερα ονομαζόταν απλώς Τέλεμαρκ. Η Νορδική μορφή του ονόματος ήταν Þelamǫrk. Το πρώτο συνθετικό είναι η γενική πληθυντικού του Þilir, ενώ το δεύτερο είναι το mǫrk ("δασικές εκτάσεις, παραμεθόριες περιοχές").
Το παραδοσιακό Τέλεμαρκ, δηλαδή το Άνω Τέλεμαρκ, βρίσκεται στην ενδοχώρα και περιλαμβάνει περισσότερα από τα δύο τρίτα του, σύμφωνα με τον παραδοσιακό ορισμό του. Τόσο στα μεσαιωνικά χρόνια όσο και αργότερα το (Άνω) Τέλεμαρκ ήταν η περιοχή της Νορβηγίας με τους περισσότερους ιδιοκτήτες αγρότες. [9] Διατήρησε τη νορβηγική κουλτούρα σε μεγαλύτερο βαθμό από οποιαδήποτε άλλη περιοχή της Νορβηγίας, σε σχέση με την πιο εξισωτική οργάνωση της κοινωνίας, τη θρησκεία, τις παραδοσιακές αξίες και τη γλώσσα. Έτσι οι άνθρωποι του Τέλεμαρκ περιγράφονταν συχνά κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα και της πρώιμης νεότερης εποχής ως οι πιο βίαιοι στη Νορβηγία. [10] Οι διάλεκτοι του Άνω Τέλεμαρκ είναι επίσης οι διάλεκτοι της Νορβηγίας που είναι πιο κοντά στην Αρχαία Νορδική. Οι αγρότες του Τέλεμαρκ χαρακτηρίζονταν από έναν ισχυρό συντηρητισμό και την πίστη στις παραδοσιακές τους αξίες που συχνά αψηφούσαν τις κεντρικές αρχές της Δανίας-Νορβηγίας. Για παράδειγμα διατήρησαν τα στοιχεία της Αρχαίας Σκανδιναβικής θρησκείας και αργότερα του Καθολικισμού περισσότερο από άλλες περιοχές της Νορβηγίας. Παραδοσιακά το Άνω Τέλεμαρκ δεν έχει πόλεις.
Το Γκρένλαντ και το φιόρδ του Σίεν είναι πιο επίπεδες περιοχές που βρίσκονται κοντά ή στην ακτή. Ιστορικά το Γκρένλαντ αναφερόταν σε αυτό που τώρα ονομάζεται Μιντ-Τέλεμαρκ, αλλά με την πάροδο του χρόνου το όνομα Γκρένλαντ αναφέρεται πλέον στην περιοχή του φιόρδ του Σίεν. Η τελευταία χαρακτηρίζεται παραδοσιακά από τις πόλεις της και τη συμμετοχή της στη ναυτιλία και το εμπόριο. Περιλαμβάνει επίσης πολλές μεγαλύτερες γεωργικές ιδιοκτησίες, καθώς και βιομηχανία. Ο πολιτισμός και η κοινωνική δομή είναι πιο αστικές, πολύ λιγότερο παραδοσιακές, επηρεάζονται περισσότερο από την επαφή με την ηπειρωτική Ευρώπη και πολύ λιγότερο εξισωτικές. Η πιο σημαντική πόλη της περιοχής, το Σίεν, ήταν ιστορικά μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Νορβηγίας, αν και η σημασία της μειώθηκε μετά τους Ναπολεόντειους Πολέμους. Ο θεατρικός συγγραφέας Χένρικ Ίψεν γεννήθηκε και πολλά από τα έργα του τοποθετούνται σε μέρη που θυμίζουν την πόλη και την περιοχή της.
Κατά τη διάρκεια της ένωσης Δανίας-Νορβηγίας οι παραδοσιακές περιοχές Τέλεμαρκ και Γκρένλαντ / φιόρδ του Σίεν αποτέλεσαν το φέουδο (len) και αργότερα την κομητεία (amt) του Μπράτσμπεργκ. Το φέουδο και η κομητεία πήραν το όνομά τους από το αγρόκτημα Μπράτσμπεργκ, καθώς αυτή ήταν η έδρα του κυβερνήτη. Το 1919 η κομητεία Μπράτσμπεργκ μετονομάστηκε Τέλεμαρκ. Παρ 'όλα αυτά το Γκρένλαντ διατηρεί μια ξεχωριστή ταυτότητα, που διαφέρει από το κυρίως Τέλεμαρκ. Μια μειοψηφία στο Storting το 1918 ψήφισε το όνομα Γκρένλαντ – Τέλεμαρκ.
Το (Άνω) Τέλεμαρκ, ιδιαίτερα το Βίτεσεϊντ, είναι γνωστό ως η γενέτειρα του σκι ως σύγχρονου αθλήματος. Το Τέλεμαρκ έδωσε το όνομά του στο Τέλεμαρκ σκι, ένα στυλ που εφευρέθηκε από τον Σόντρε Νόρχεϊμ, και τη χαρακτηριστική προσγείωση Τέλεμαρκ του άλματος με σκι. Το Τέλεμαρκ είναι επίσης γνωστό ως το κέντρο του κινήματος Bunad (ανάδειξης της νορβηγικής παραδοσιακής ενδυμασίας).
Γεωγραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Τέλεμαρκ βρίσκεται στη νοτιοανατολική Νορβηγία και εκτείνεται από το οροπέδιο Χαρντανγκέρβιντα στον Βορρά μέχρι τις ακτές του Σκάγκερακ στον Νότο. Έχει ποικίλα και γραφικά τοπία, όπως απότομες ακτογραμμές, κοιλάδες, λίμνες, λοφώδη βουνά και οροπέδια.
Υποδομές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η διεθνής Ευρωπαική Οδός Ε18 περνάει από τα νότια τμήματα, συγκεκριμένα το Γκρένλαντ και τον δήμο του Κράγκερε. Ο Ε134, ένας άλλος σημαντικός αυτοκινητόδρομος, η ταχύτερη σύνδεση μεταξύ Όσλο και Μπέργκεν, περνάει από τους δήμους Βίνγε, Τόκε, Κβίτεσειντ, Σέλγιορντ, Χγιάρτνταλ και Νότοντεν.Ο RV36, από το Πόρσγκρουν έως το Σέλγιορντ συνδέει τους αυτοκινητόδρομους Ε18 καιΕ134.
Το Τέλεμαρκ έχει αρκετά καλό σιδηροδρομικό δίκτυο. Η Γραμμή Σέρλαντετ περνά από τις παραδοσιακές περιοχές Βέστμαρ και Μίντ-Τέλεμαρκ, εξυπηρετώντας τους δήμους Ντράνγκενταλ, Νόμε, Μπε και Σάουχεραντ. Το Γκρένλαντ εξυπηρετείται κυρίως από τη Γραμή Βέστφολντ, αλλά συνδέεται επίσης με τη Γραμμη Μπράτσμπεργκ, μεταξύ Σίεν και Νότοντεν.
Από το Λάνγκεσουντ η Fjordline εκτελεί δρομολόγια πλοίων προς τη Σουηδία και τη Δανία.
Οι κύριες λεωφορειακές γραμμές της περιοχής εκτελούνται από την Telemark Bilruter, που εξυπηρετεί τα δυτικά και κεντρικά τμήματα της περιοχής και τη Nettbuss, που εξυπηρετεί τα κεντρικά, ανατολικά και νότια τμήματά της. Η Drangedal Bilruter εξυπηρετεί την περιοχή Βέστμαρ.
Πληθυσμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Έτος | Πληθ. | ±% |
|---|---|---|
| 1951 | 136.519 | — |
| 1961 | 149.943 | +9.8% |
| 1971 | 156.778 | +4.6% |
| 1981 | 162.050 | +3.4% |
| 1991 | 162.869 | +0.5% |
| 2001 | 165.595 | +1.7% |
| 2011 | 169.185 | +2.2% |
| 2020 | 173,355 | −99.9% |
Τα μεγαλύτερα πληθυσμιακά κέντρα είναι τα Σίεν, Πόρσγκρουν, Νότοντεν, Ργιούκαν και Κράγκερε. Άλλοι μικρότεροι οικισμοί είναι οι Μπε, Σέλγιορντ, Φίρεσνταλ και Βίνγε.
Σημαντικοί άνθρωποι από το Τέλεμαρκ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ασμουντ Ολαβσον Βίνγε (1818-1870), συγγραφέας από το Βίνγε.
- Σόντρε Νόρχειμ (1825-1897), πατέρας του σκι από το Μόργκενταλ του Κβίτεσειντ.
- Χένρικ Ίψεν (1828-1906), συγγραφέας από το Σίεν
- Τέοντορ Κίτελσεν (1857-1914), ζωγράφος από το Κράγκερε
- Βίντκουν Κουίσλιγκ (1887-1945), πολιτικός, δωσίλογος ηγέτης κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από το Φίρεσνταλ. Εκτελέστηκε ως προδότης.
- Τάργει Βέσαας (1897-1970), συγγραφέας από το Βίνγε
- Κλάους Εγκε (1906-1979), συνθέτης από το Γκράνσχεραντ του Νότοντεν
- Γκούναρ Σένστεμπι (1918-2012), ήρωας πολέμου από το Ργιούκαν του Τιν
- Τορ Ογκε Μπρίνγκσβερντ (1939-), συγγραφέας από το Σίεν
- Γερν Λάντε (1968-), τραγουδιστής χαρντ ροκ / χέβι μέταλ από το Ργιούκαν
- Φρόντε Γιόνσεν (1974-), ποδοσφαιριστής από το Σίεν
- Τέργε Χάακονσεν (1974-), αθλητής σνόουμπορντ από το Βίνγε
Περιοχές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η περιφέρεια χωρίζεται συμβατικά σε παραδοσιακές περιοχές. Χωρίζεται κυρίως στο Άνω Τέλεμαρκ (ιστορικά ονομάζεται απλά Τέλεμαρκ ή πιο πρόσφατα κυρίως Τέλεμαρκ) και στο Γκρένλαντ. Το Άνω Τέλεμαρκ μερικές φορές υποδιαιρείται σε Βεστ-Τέλεμαρκ και Aουστ-Τέλεμαρκ. Το όνομα Κάτω Τέλεμαρκ αναφέρεται παραδοσιακά στο Γκρένλαντ και στο Mιντ-Τέλεμαρκ, αλλά ήταν περισσότερο διοικητική περιοχή παρά πολιτιστική. Ανεξάρτητα από τον ορισμό του το Άνω Τέλεμαρκ αποτελεί μακράν το μεγαλύτερο τμήμα. Περιλαμβάνει 12 από τους 17 δήμους και πάνω από το 80% της έκτασης του Τέλεμαρκ, συμπεριλαμβανομένου και του Mιντ-Τέλεμαρκ.
Μια επιπλέον περιοχή, το Βέστμαρ, είναι αμφισβητούμενη. Τα σύνορα αυτής της περιοχή είναι πολύ αλληλεπικαλυπτόμενα και σε κάποιο βαθμό ακαθόριστα ή / και αμφισβητούμενα.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. 16025. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2018.
- ↑ 2,0 2,1 «Arealstatistikk for Norge». Norwegian Mapping Authority. 27 Φεβρουαρίου 2018.
- ↑ «Population and changes during the quarter (M) 1997K4 - 2019K2». Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2019.
- ↑ Selland, Svein-Gunnar· Lundbo, Sten (8 Ιουνίου 2018). «Telemark» – μέσω Store norske leksikon.
- ↑ «Nå er Telemark og Vestfold slått sammen». ta.no. 8 Ιουνίου 2017.
- ↑ Norgeshistorie, Om· Institutt for arkeologi, konservering og historie (IAKH) ved UiO. «De voldelige telemarksbøndene - Norgeshistorie». www.norgeshistorie.no (στα Νορβηγικά). Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2020.
- ↑ 7,0 7,1 «Telemark». www.visitnorway.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2020.
- ↑ Selland, Svein-Gunnar; Lundbo, Sten; Nilsen, Jan Erik; Thorsnæs, Geir (2020-01-29), Telemark – tidligere fylke, http://snl.no/Telemark_-_tidligere_fylke, ανακτήθηκε στις 2020-06-04
- ↑ Hans Jacob Orning, "Et lokalt maktspill", Norgeshistorie.no, 28 November 2016
- ↑ Hans Jacob Orning, "De voldelige telemarksbøndene", Norgeshistorie.no, 28 November 2016
- ↑ Nilsen, Jan Erik· Lundbo, Sten (5 Μαρτίου 2018). «Nissedal» – μέσω Store norske leksikon.
- ↑ Statistics Norway - Church of Norway. Αρχειοθετήθηκε 2012-07-16 at Archive.is
- ↑ «Statistics Norway - Members of religious and life stance communities outside the Church of Norway, by religion/life stance. County. 2006-2010». ssb.no. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2021.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Homepage of Telemark County Αρχειοθετήθηκε 2012-04-14 στο Wayback Machine.
Συντεταγμένες: 59°20′00″N 08°30′00″E / 59.33333°N 8.50000°E