Περσική λογοτεχνία

Σκηνή από το περσικό έπος *Σαχναμέ* που περιγράφει τα κατορθώματα του μυθικού ήρωα Ροστάμ

Η περσική λογοτεχνία (περσικά: ادبیات فارسی‎) περιλαμβάνει προφορικές συνθέσεις και γραπτά κείμενα στην περσική γλώσσα. Θεωρείται μια από τις παλιότερες λογοτεχνίες του κόσμου και εκτείνεται σε μια περίοδο δυόμισι χιλιετιών.^[1]^[2]^[3]

Ιστορία

Οι πηγές της βρίσκονται στην περιοχή του ευρύτερου Ιράν, όπως στο σημερινό Ιράν, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, ο Καύκασος, η Τουρκία, περιοχές της νότιας Ασίας και της κεντρικής Ασίας (όπως το Τατζικιστάν) όπου η περσική ήταν είτε μητρική είτε επίσημη γλώσσα. Για παράδειγμα ο Τζελαλεντίν Ρουμί, ένας από τους πιο αγαπημένους Πέρσες ποιητές, που γεννήθηκε στο Μπαλκ (σύγχρονο Αφγανιστάν) ή στο Ουάκς (σύγχρονο Τατζικιστάν), έγραψε στην περσική γλώσσα και έζησε στην Κόνια (σημερινή Τουρκία) που εκείνη την εποχή ήταν η πρωτεύουσα των Σελτζούκων στην Ανατολία. Οι Γαζναβίδες κατέλαβαν μεγάλες εδαφικές εκτάσεις και αρκετές περιοχές στην ανατολική και κεντρική Ασία και υιοθέτησαν τα περσικά ως γλώσσα της βασιλικής αυλής. Επομένως υφίσταται περσική λογοτεχνία από το Ιράν, την Μεσοποταμία, το Αζερμπαϊτζάν, την περιοχή του ευρύτερου Καυκάσου, την Τουρκία, το Πακιστάν, το Μπανγκλαντές, την Ινδία, το Τατζικιστάν και άλλα μέρη της κεντρικής Ασίας. Δεν είναι όλη η περσική λογοτεχνία γραμμένη στην περσική γλώσσα καθώς ορισμένοι θεωρούν ότι συμπεριλαμβάνονται και έργα που γράφτηκαν από Πέρσες ή Ιρανούς σε άλλες γλώσσες, όπως τα ελληνικά και τα αραβικά. Ταυτόχρονα δεν είναι γραμμένη όλη η περσική λογοτεχνία από Πέρσες ή Ιρανούς καθώς Τούρκοι, Καυκάσιοι και Ινδοί ποιητές και συγγραφείς έχουν επίσης χρησιμοποιήσει την περσική γλώσσα.

Περιγράφεται ως μια από τις σπουδαιότερες λογοτεχνίες της ανθρωπότητας^[4] ενώ ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε εκτιμά ότι είναι μία από τις τέσσερις κύριες εκπροσώπους της παγκόσμιας λογοτεχνίας.^[5] Η περσική λογοτεχνία έχει τις ρίζες της σε επιζώντα έργα της μέσης περσικής και της παλαιάς περσικής εποχής. Αυτή η τελευταία χρονολογείται από το 522 πΧ, ημερομηνία ανακάλυψης της αχαιμενιδικής επιγραφής. Το μεγαλύτερο μέρος της επιζήσασας περσικής λογοτεχνίας, ωστόσο, προέρχεται από την εποχή αμέσως μετά τη μουσουλμανική κατάκτηση της Περσίας το 650 μΧ. Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Αββασίδες (750 μΧ), οι Ιρανοί έγιναν γραμματείς και γραφειοκράτες του ισλαμικού χαλιφάτου και επίσης συγγραφείς και ποιητές του. Η λογοτεχνία στην νεότερη περσική γλώσσα ήκμασε στις περιοχές Χορασάν και Υπερωξιανή εξαιτίας πολιτικών αιτιών καθώς εκεί αναπτύχθηκαν οι πρώτες ιρανικές δυναστείες του μεταϊσλαμικού Ιράν, όπως οι Ταχιρίδες και οι Σαμανίδες.^[6]

Πέρσες ποιητές όπως οι Σααντί Σιραζί, Χαφέζ, Αττάρ, Νιζαμί, Τζελαλεντίν Ρουμί, Φερντοσί και Ομάρ Καγιάμ είναι γνωστοί και στον δυτικό κόσμο και έχουν επηρεάσει τη λογοτεχνία πολλών λαών.^[7]^[8]

Παραπομπές

↑ Marashi, Mehdi (1 Ιανουαρίου 1994). Persian Studies in North America: Studies in Honor of Mohammad Ali Jazayery. Iranbooks. ISBN 978-0-936347-35-6.
↑ Schiffman, Harold (9 Δεκεμβρίου 2011). Language Policy and Language Conflict in Afghanistan and Its Neighbors: The Changing Politics of Language Choice. BRILL. ISBN 978-90-04-20145-3.
↑ Campbell, George L.· King, Gareth (1 Ιουλίου 2020). Compendium of the World's Languages. Routledge. ISBN 978-1-136-25846-6.
↑ Arthur John Arberry, The Legacy of Persia, Oxford: Clarendon Press, 1953
↑ Von David Levinson; Karen Christensen, Encyclopedia of Modern Asia, Charles Scribner's Sons. 2002, vol. 4, p. 480
↑ Frye, R.N., "Darī", The Encyclopaedia of Islam, Brill Publications, CD version.
↑ C. A. (Charles Ambrose) Storey and Franço de Blois (2004), "Persian Literature - A Biobibliographical Survey: Volume V Poetry of the Pre-Mongol Period", RoutledgeCurzon; 2nd revised edition (June 21, 2004). p. 363: "Nizami Ganja’i, whose personal name was Ilyas, is the most celebrated native poet of the Persians after Firdausi. His nisbah designates him as a native of Ganja (Elizavetpol, Kirovabad) in Azerbaijan, then still a country with an Iranian population, and he spent the whole of his life in Transcaucasia; the verse in some of his poetic works which makes him a native of the hinterland of Qom is a spurious interpolation."
↑ Franklin Lewis, Rumi Past and Present, East and West, Oneworld Publications, 2000. How is it that a Persian boy born almost eight hundred years ago in Khorasan, the northeastern province of greater Iran, in a region that we identify today as Central Asia, but was considered in those days as part of the Greater Persian cultural sphere, wound up in Central Anatolia on the receding edge of the Byzantine cultural sphere, in which is now Turkey, some 1500 miles to the west? (p. 9)

Πηγές

Farmanfarmaian, Fatema Soudavar (2009). «Georgia and Iran: Three Millennia of Cultural Relations An Overview». Journal of Persianate Studies (BRILL) 2 (1): 1–43. doi:10.1163/187471609X445464.

Περαιτέρω μελέτη

ʻAbd al-Ḥusayn Zarrīnʹkūb (2000). Dū qarn sukūt: sarguz̲asht-i ḥavādis̲ va awz̤āʻ-i tārīkhī dar dū qarn-i avval-i Islām (Two Centuries of Silence). Tihrān: Sukhan.
Aryanpur, Manoochehr. A History of Persian Literature. Tehran: Kayhan Press, 1973
Chopra, R.M., "Eminent Poetesses of Persian", Iran Society, Kolkata, 2010.
Chopra, R.M., "The Rise Growth And Decline of Indo-Persian Literature", 2012, published by Iran Culture House, New Delhi and Iran Society, Kolkata. Revised edition published in 2013.
Zellem, Edward. «Zarbul Masalha: 151 Afghan Dari Proverbs». Charleston: CreateSpace, 2012.
Clawson, Patrick. Eternal Iran. Macmillan, 2005. (ISBN 1-4039-6276-6).
Browne, E.G.. Literary History of Persia 1998. (ISBN 0-7007-0406-X).
Browne, Edward G.. Islamic Medicine. 2002. (ISBN 81-87570-19-9)
Rypka, Jan. History of Iranian Literature. Reidel Publishing Company, 1968. OCLC 460598. (ISBN 90-277-0143-1).
Schimmel, Annemarie (1992). A Two-colored Brocade: The Imagery of Persian Poetry. University of North Carolina Press, USA. (ISBN 1469616378).
Tikku, G.L. Persian Poetry in Kashmir. 1971. (ISBN 0-520-09312-7)
Walker, Benjamin. Persian Pageant: A Cultural History of Iran. Calcutta: Arya Press, 1950.
Zellem, Edward. «Afghan Proverbs Illustrated». Charleston: CreateSpace, 2012.
Chopra, R.M., "Great Poets of Classical Persian", 2014, Sparrow Publication, Kolkata, (ISBN 978-81-89140-99-1).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

National Committee for the Expansion of the Persian Language and Literature (شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی)
The Packard Humanities Institute: Persian Literature in Translation (currently down) (latest archived version)
Persian literature at Encyclopædia Britannica
Persian Literature & Poetry at parstimes.com

[1] Marashi, Mehdi (1 Ιανουαρίου 1994). Persian Studies in North America: Studies in Honor of Mohammad Ali Jazayery. Iranbooks. ISBN 978-0-936347-35-6.

[2] Schiffman, Harold (9 Δεκεμβρίου 2011). Language Policy and Language Conflict in Afghanistan and Its Neighbors: The Changing Politics of Language Choice. BRILL. ISBN 978-90-04-20145-3.

[3] Campbell, George L.· King, Gareth (1 Ιουλίου 2020). Compendium of the World's Languages. Routledge. ISBN 978-1-136-25846-6.

[4] Arthur John Arberry, The Legacy of Persia, Oxford: Clarendon Press, 1953

[5] Von David Levinson; Karen Christensen, Encyclopedia of Modern Asia, Charles Scribner's Sons. 2002, vol. 4, p. 480

[6] Frye, R.N., "Darī", The Encyclopaedia of Islam, Brill Publications, CD version.

[7] C. A. (Charles Ambrose) Storey and Franço de Blois (2004), "Persian Literature - A Biobibliographical Survey: Volume V Poetry of the Pre-Mongol Period", RoutledgeCurzon; 2nd revised edition (June 21, 2004). p. 363: "Nizami Ganja’i, whose personal name was Ilyas, is the most celebrated native poet of the Persians after Firdausi. His nisbah designates him as a native of Ganja (Elizavetpol, Kirovabad) in Azerbaijan, then still a country with an Iranian population, and he spent the whole of his life in Transcaucasia; the verse in some of his poetic works which makes him a native of the hinterland of Qom is a spurious interpolation."

[8] Franklin Lewis, Rumi Past and Present, East and West, Oneworld Publications, 2000. How is it that a Persian boy born almost eight hundred years ago in Khorasan, the northeastern province of greater Iran, in a region that we identify today as Central Asia, but was considered in those days as part of the Greater Persian cultural sphere, wound up in Central Anatolia on the receding edge of the Byzantine cultural sphere, in which is now Turkey, some 1500 miles to the west? (p. 9)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]