Νικολό ντε Νικολί

Νικολό ντε Νικολί
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1365 ή 1364 Φλωρεντία
Θάνατος	3  Φεβρουαρίου 1437 Φλωρεντία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ιταλικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συγγραφέας φιλόλογος βιβλιοθηκονόμος
Σχετικά πολυμέσα

Δείγμα της καλλιγραφικής γραφής του Niccoli, που εξελίχθηκε στα πλάγια των ΗΥ(Italic).

Ο Νικολό ντε Νικολί (Niccolò de 'Niccoli) (1364 ή 1365, Φλωρεντία - 22 Ιανουαρίου 1437, Φλωρεντία) ήταν Ιταλός λόγιος ουμανιστής της πρώιμης Αναγέννησης.

Βιογραφία

Πρώτα χρόνια

Γεννήθηκε στη Φλωρεντία. Πατέρας του ήταν ο κλωστοϋφαντουργός Μπαρτολομέο. Νεαρός δούλεψε με τους αδερφούς του στο κλωστήριο του πατέρα τους αλλά μια μέρα γνώρισε τους περίφημους λόγιους Κολούτσιο Σαλουτάτι και Λουίτζι Μαρσίλι. Τόσο τον εντυπωσίασαν οι γνώσεις τους που έγινε φίλος του ουμανισμού αποφάσισε να σπουδάσει φιλολογία και λατινικά κοντά στον Τζιοβάνι Κονβερσίνι (γνωστός ως της Ραβέννας) κι ελληνικά έμαθε από τον Κωνσταντινουπολίτη Μανουήλ Χρυσολωρά που ήρθε στην πόλη περί το 1396.

Στον κύκλο του Κόζιμο

Έγινε ένας από τους σημαντικότερους λόγιους φιλολόγους που μαζεύτηκαν υπό τον προστάτη των γραμμάτων κι άρχοντα της πόλης των Μεδίκων Κόζιμο του πρεσβύτερου. Φίλοι του στην παρέα αυτή ήταν ο Πότζιο Μπρατσολίνι, ο Λεονάρντο Μπρούνι, ο Λορέντζο Βάλλα. Οι υπηρεσίες του Νικολί στην κλασική λογοτεχνία συνίσταντο στο στην αντιγραφή πληθώρας αρχαίων χειρογράφων αλλά και τη συγκόλλησης αποσπασμάτων σε ένα θέμα. Διόρθωνε κείμενα, έγραφε πιο καθαρά κι ομοιόμορφα, εισήγαγε κατανοητές υποκατηγορίες σε κεφάλαια και κατέγραφε πίνακες περιεχομένων(ευρετήρια).

Αν και του' λειπαν οι τυπικές σπουδές, το αντισταθμιζε με την καλλιγραφία και την εργατικότητά του. Στα ελληνικά (που με τα χρόνια παραμέλησε) είχε τη βοήθεια του παπικού γραμματέα Aμβρόσιου Τραβερσάρι. Πολλά από τα πολύτιμα χειρόγραφα στην περίφημη λαυρεντιανή βιβλιοθήκη της Φλωρεντίας είναι από το χέρι του, μεταξύ των οποίων και αυτά του Λουκρήτιου και δώδεκα κωμωδίες του Τίτου Μάκκιου Πλαύτου. Το κυνήγι των αρχαίων χειρογράφων ήταν τότε μια επικίνδυνη και δαπανηρή ασχολία. Οι απεσταλμένοι του που εργάζοταν γι αυτό τότε περιλάμβαναν τον Πότζιο Μπρατσολίνι, από το 1423 το Τζιοβάνι Αουρίσπα και το 1428-9 το νέο του φίλο από τη Γερμανία Νικόλαο Κουζάνο. To 1431 παρήγγειλε από τους παπικούς ακολούθους Τζουλιάνο Τσεζαρίνι και Νικολό Αλμπεργκάτι που πήγαιναν στη Σύνοδο της Βασιλείας, να ψάξουν τα γερμανικά κι ελβετικά μοναστήρια για λατινικά χειρόγραφα.

Βιβλιοθήκη χειρογράφων

Η προσωπική βιβλιοθήκη του Νικολό ήταν μεγάλη και την ξεπερνούσε μόνο εκείνη του Κόζιμο του Πρεσβύτερου, πρωτοπόρου της πρώτης δημόσιας βιβλιοθήκης της Φλωρεντίας, ίσως η μεγαλύτερη εκείνη την εποχή στην Ευρώπη. Ο Νικολί διέθετε επίσης μια μικρή αλλά πολύτιμη συλλογή αρχαίων έργων τέχνης, νομισμάτων και μετάλλων. Θεωρούσε τον εαυτό του ως έναν αλάθητο κριτικό και δε δεχόταν την παραμικρή αντίρρηση. Απέρριπτε τη σύγχρονη, δημώδη γλώσσα του Δάντη, του Πετράρχη και του Βοκκάκιου και υποστήριζε την επιστροφή στους κλασσικούς και την "καθαρότητα" με τον Κικέρων και το Βιργίλιο. Οι επικές διαμάχες του με τον Φραγκίσκο Φίλελφο, τον Γκουαρίνο ντα Βερόνα και ειδικά με τον Αμβρόσιο Τραβερσάρι δημιούργησαν αίσθηση στον πνευματικό κόσμο της εποχής.

Το υπέρμετρα κριτικό του πνεύμα (ή σύμφωνα με τους εχθρούς του, η άγνοια της γλώσσας) τον εμπόδιζε όμως να γράψει στα λατινικά και κατηγορήθηκε για έλλειψη δημιουργικότητας. Το μοναδικό λογοτεχνικό του έργο ήταν μια σύντομη πραγματεία στα ιταλικά σχετικά με τη Λατινική Ορθογραφία, την οποία απέσυρε από την κυκλοφορία αφού δέχθηκε έντονη κριτική από τον Γκουαρίνο. Η φήμη του ως καλλιγράφου απ' την άλλη ήταν μεγάλη και πολλοί γραφείς του υπέβαλλαν τα χειρόγραφά τους για διόρθωση πριν δημοσιευτούν. Ο περίφημος λόγιος Λεονάρντο Μπρούνι της επόμενης γενιάς τον χαρακτήρισε κάποτε «λογοκριτή της λατινικής γλώσσας».

Εφευρέτης της πλάγιας γραμματοσειράς

Θεωρείται επίσης εφευρέτης της πλάγιας γραμματοσειράς, γνωστής σήμερα στους H/Y ως Italic ή στα ιταλικά Cancelleresca. Προέκυψε στη δεκατία του 1420-29 χάρη στη διαρκή του μελέτη επί των αρχαίων χειρογράφων και τα πολυάριθμα αντίγραφα που με κόπο έγραφε. Ο Νικολί αποφάσισε κάποτε να διαφοροποιήσει τα αντιγραφέντα χειρόγραφα από τα αρχικά χρησιμοποιώντας παραλλαγμένα γράμματα. Με βάση αυτό 80-90 χρόνια μετά, όταν οι Ιταλοί εκτυπωτές χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά το Italic, επέλεξαν την πλαγιαστή γραμματοσειρά του Νικολί. Μαζί με το φίλο και συνεχιστή του έργου του Πότζιο Μπρατσολίνι, διαμόρφωσαν την όμορφη γραμματοσειρά που ο Άλδος Μανούτιος έβαλε στο τυπογραφείο του στη Βενετία και της οποίας η μορφή τελικά καθιερώθηκε ως αρχέτυπο για αιώνες στη γραφή λατινικών χαρακτήρων στα ιταλικά, γαλλικά, ισπανικά, αγγλικά, γερμανικά κι άλλες σύγχρονες γλώσσες.

Διάσωση της βιβλιοθήκης του

Ο Νικολί απεβίωσε το 1437 στην αγαπημένη του Φλωρεντία κι ετάφη στη Βασιλική του Αγίου Πνεύματος (santo Spirito) στη Φλωρεντία. Είχε μεγάλα χρέη όταν πέθανε, αλλά ο φίλος του τραπεζίτης Κόζιμο προσφέρθηκε να τα καλύψει με αντάλλαγμα την πολύτιμη συλλογή του 800 χειρογράφων αξίας περίπου 6.000 φλωρινιών. Κατόπιν, το 1444 τα παρέδωσε στο μοναστήρι Δομικανών Σαν Μάρκο της Φλωρεντίας για να τα μελετάει όποιος επιθυμεί.

Δεν παντρεύτηκε ποτέ, προτιμώντας να γεμίσει τα σπίτια του με χειρόγραφα, νομίσματα, αγάλματα, αγγεία και πολύτιμους λίθους.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Niccolò Niccoli στο Wikimedia Commons