Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μπόσρα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 32°31′N 36°29′E / 32.517°N 36.483°E / 32.517; 36.483

Μπόσρα
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Μπόσρα
32°31′0″N 36°29′0″E
ΧώραΣυρία
Διοικητική υπαγωγήΝταράα
Υψόμετρο850 μέτρα
Πληθυσμός19.683 (2004)
Τηλ. κωδ.15
Ζώνη ώραςUTC+02:00
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η Μπόσρα ( αραβικά: بصرى‎‎ ), Μπόστρα, Μπόζρα, Βόσρα και επίσημα στα αραβικά Μπούσρα αλ Σαμ ( αραβικά: بصرى الشام‎‎ ), είναι πόλη στη νότια Συρία, η οποία ανήκει διοικητικά στο Κυβερνείο Νταράα και γεωγραφικά στην περιοχή Χαουράν.

Σύμφωνα με την Κεντρική Στατιστική Υπηρεσία της Συρίας, η Μπόσρα είχε πληθυσμό 19.683 κατοίκων στην απογραφή του 2004. Είναι το διοικητικό κέντρο του ναχιγιέ της Μπόσρα, που αποτελείται από εννέα κοινότητες, με συλλογικό πληθυσμό 33.839 κατοίκων το 2004.[1]

Οι κάτοικοι της Μπόσρα είναι κατά κύριο λόγο Σουνίτες Μουσουλμάνοι, αν και η πόλη έχει μια μικρή σιιτική μουσουλμανική κοινότητα. [2]

Η Μπόσρα έχει αρχαία ιστορία και κατά τη ρωμαϊκή εποχή ήταν μια ευημερούσα πρωτεύουσα επαρχίας και Μητροπολιτική Αρχιεπισκοπή υπό τη δικαιοδοσία του Ανατολικού Ορθόδοξου Πατριαρχείου Αντιόχειας και Πάσης Ανατολής. Συνέχισε να είναι διοικητικά σημαντική κατά τη διάρκεια της ισλαμικής εποχής, αλλά έγινε σταδιακά λιγότερο εμφανής κατά την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Έγινε επίσης λατινοκαθολική τιμητική επισκοπή και επισκοπική έδρα της Μελχιτικής Καθολικής Εκκλησίας. Σήμερα, είναι ένας σημαντικός αρχαιολογικός χώρος και έχει ανακηρυχθεί από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς .

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Μπόσρα ήταν η πρώτη πόλη των Ναβαταίων τον 2ο αιώνα π.Χ. Το βασίλειο των Ναβαταίων κατακτήθηκε από τον Κορνήλιο Πάλμα, στρατηγό του Τραϊανού, το 106 μ.Χ.

Ρωμαϊκή και Βυζαντινή εποχή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Ρωμαϊκό Θέατρο στη Μπόσρα, που χρονολογείται από τον 2ο αιώνα μ.Χ.
Ρωμαϊκό μωσαϊκό από τη Μπόσρα με καμήλες

Κάτω από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η Μπόσρα μετονομάστηκε σε Νόβα Τραϊάνα Μπόστρα και ήταν η έδρα της Γ' Λεγεώνας Κυρηναϊκής. Έγινε πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας της Αραβίας Πετραίας. Η πόλη άνθισε και έγινε μια μεγάλη μητρόπολη στο σταυροδρόμι πολλών εμπορικών οδών, μια εκ των οποίων ήταν η Νέα Τραϊανή Οδός, που συνέδεε τη Δαμασκό με την Ερυθρά Θάλασσα. Έγινε σημαντικό κέντρο παραγωγής τροφίμων και, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Φίλιππου του Άραβα, η Μπόσρα άρχισε να κόβει τα δικά της νομίσματα.[3] Οι δύο Σύνοδοι της Αραβίας πραγματοποιήθηκαν στην Μπόσρα το 246 και το 247 μ.Χ.

Με την Βυζαντινή περίοδο, η οποία άρχισε τον 5ο αιώνα, ο Χριστιανισμός έγινε η κυρίαρχη θρησκεία στην Μπόσρα (Βόσρα στην ελληνική-βυζαντινή ιστοριογραφία). Η πόλη έγινε έδρα του Μητροπολίτη Αρχιεπισκόπου και ένας μεγάλος καθεδρικός ναός χτίστηκε τον 6ο αιώνα.[3] Η Μπόσρα κατακτήθηκε από τους Σασσανίδες Πέρσες στις αρχές του έβδομου αιώνα, αλλά ανακτήθηκε κατά τη διάρκεια βυζαντινής ανακατάκτησης.

Ισλαμική εποχή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Μπόσρα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πρώιμη ζωή του Μωάμεθ, όπως περιγράφεται στην καταχώρηση για τον χριστιανό μοναχό Μπαχίρα.

Οι δυνάμεις του Χαλιφάτου Ρασιδούν υπό τον στρατηγό Χαλίντ ιμπν Ουαλίντ κατέλαβαν την πόλη από τους Βυζαντινούς στη Μάχη της Μπόσρα το 634. Καθ' όλη τη διάρκεια της ισλαμικής κυριαρχίας, η Μπόσρα θα λειτουργούσε ως το νοτιότερο φυλάκιο της Δαμασκού. Η Μπόσρα είχε πρόσθετη σημασία ως κέντρο των καραβανιών προσκυνητών μεταξύ της Δαμασκού και των μουσουλμανικών ιερών πόλεων της Μέκκας και της Μεδίνας, προορισμών του ετήσιου προσκυνήματος Χατζ.[4]

Η πρώιμη ισλαμική κυριαρχία δεν μετέβαλε τη γενική αρχιτεκτονική της Μπόσρα, με μόνο δύο δομές που χρονολογούνται από την εποχή των Ομεϋαδών (721 και 746) όταν η Δαμασκός ήταν η πρωτεύουσα του χαλιφάτου. Καθώς οι κάτοικοι της Μπόσρα μεταστράφηκαν σταδιακά στο Ισλάμ, οι ιεροί χώροι της ρωμαϊκής εποχής χρησιμοποιήθηκαν για μουσουλμανική λατρεία. [5] Τον 9ο αιώνα, η Μπόσρα ήταν η πρωτεύουσα της επαρχίας Χαουράν.[6]

Μια θέα της ακρόπολης στην Μπόσρα (το θέατρο βρίσκεται μέσα)

Μετά το τέλος της εποχής των Ομεϋαδών το 750, η μεγάλη δραστηριότητα στην Μπόσρα σταμάτησε για περίπου 300 χρόνια μέχρι τα τέλη του 11ου αιώνα. Τα τελευταία χρόνια της εξουσίας των Φατιμιδών, το 1068, ανατέθηκαν ορισμένα οικοδομικά έργα. Με την έλευση των Σελτζούκων το 1076, δόθηκε όλο και μεγαλύτερη έμφαση στην άμυνα της Μπόσρα. Συγκεκριμένα, το ρωμαϊκό θέατρο μετατράπηκε σε φρούριο, με έναν νέο όροφο στον εσωτερικό πύργο της σκάλας.[5] Με τον ερχομό στην εξουσία της δυναστείας των Μπουρίδων στη Δαμασκό, ο στρατηγός Γκουμουστεκίν ανέλαβε ολόκληρη την πεδιάδα Χαουράν ως φέουδο από τον ατάμπεη Τουγτεκίν. Υπό τον στρατηγό, οι προσπάθειες ενίσχυσης της μουσουλμανικής φύσης της πόλης αυξήθηκαν με την κατασκευή ορισμένων ισλαμικών οικοδομών. Από αυτά τα έργα ήταν η αποκατάσταση του Τεμένους Ουμάρι, το οποίο είχε κατασκευαστεί από τους Ομεϋάδες το 721. Ένα άλλο τζαμί που τέθηκε σε λειτουργία ήταν το μικρότερο τζαμί Αλ Χιντρ, που χτίστηκε στο βορειοδυτικό τμήμα της πόλης το 1134. Κατασκευάστηκε επίσης ένας μεντρεσές παράλληλα με το μουσουλμανικό ιερό για να τιμήσει το μαμπράκ αν-νάκα ("γόνατα καμήλας"), το οποίο σηματοδοτούσε τα αποτυπώματα της καμήλας, που κουβάλησε τον προφήτη Μωάμεθ, όταν εισήλθε στην Μπόσρα στις αρχές του 7ου αιώνα. [7]

Η χρυσή εποχή της πολιτικής και της αρχιτεκτονικής δραστηριότητας στην Μπόσρα ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αγιουβίδη σουλτάνου Αλ Αντίλ Α' (1196-1218). Μία από τις πρώτες αρχιτεκτονικές εξελίξεις στην πόλη ήταν η κατασκευή οκτώ μεγάλων εξωτερικών πύργων στο ρωμαϊκό θέατρο-φρούριο. Το έργο ξεκίνησε το 1202 και ολοκληρώθηκε το 1253. Μετά το θάνατό του το 1218, ο γιος του, Ας Σαλίχ Ισμαήλ, κληρονόμησε το φέουδο της Μπόσρα. Κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας του Ισμαήλ, η Μπόσρα κέρδισε πολιτική εξέχουσα θέση. Ο Ισμαήλ χρησιμοποίησε την πόλη ως βάση του, όταν διεκδίκησε το σουλτανάτο στη Δαμασκό σε δύο ξεχωριστές περιπτώσεις, βασιλεύοντας μεταξύ 1237–38 και 1239–45. [8]

Οθωμανική εποχή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1596, η Μπόσρα εμφανίστηκε στα οθωμανικά φορολογικά μητρώα ως Ναφς Μπούσρα, ως μέρος του ναχιγιέ Μπάνι Νασίγια στο σαντζάκι του Χαουράν. Είχε μουσουλμανικό πληθυσμό από 75 νοικοκυριά και 27 άγαμους και έναν χριστιανικό πληθυσμό 15 νοικοκυριών και 8 άγαμων. Καταβάλλονταν φόροι για σιτάρι, κριθάρι, θερινές καλλιέργειες, φρούτα ή άλλα δέντρα, κατσίκες ή/και κυψέλες και νερόμυλους.[9]

Σύγχρονη εποχή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σήμερα, η Μπόσρα είναι ένας σημαντικός αρχαιολογικός χώρος με ερείπια από ρωμαϊκούς, βυζαντινούς και μουσουλμανικούς χρόνους, με κύριο χαρακτηριστικό του το καλά διατηρημένο ρωμαϊκό θέατρο. Κάθε χρόνο διοργανώνεται ένα εθνικό φεστιβάλ μουσικής.

Σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές έχουν επηρεάσει την Μπόσρα από το τέλος της γαλλικής κυριαρχίας το 1946. Μέχρι τη δεκαετία του '50, οι καταστηματάρχες της Μπόσρα κατάγονταν από τη Δαμασκό, ενώ εφεξής οι περισσότεροι ιδιοκτήτες καταστημάτων είναι κάτοικοι της πόλης. Από τις αγροτικές μεταρρυθμίσεις στα τέλη της δεκαετίας του '50 και του '60, η γεωργική σχετική σχέση ήταν μεταξύ γαιοκτημόνων και μισθωτών, πλέον. Πολλοί από τους κατοίκους βρήκαν δουλειά στα κράτη του Περσικού Κόλπου και στη Σαουδική Αραβία, στέλνοντας χρήματα στους συγγενείς τους στην Μπόσρα. Οι κοινωνικές αλλαγές μαζί με την αυξημένη πρόσβαση στην εκπαίδευση έχουν μειώσει σε μεγάλο βαθμό την παραδοσιακή ζωή των φυλών. [10]

Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Χαφέζ Αλ Άσαντ (1970–2000), η Μπόσρα και τα γύρω χωριά έμειναν σε μεγάλο βαθμό εκτός κυβερνητικής παρέμβασης και, ως επί το πλείστον, κυριαρχούνταν πολιτικά από μέλη της εξέχουσας φυλής Αλ Μικντάντ, που υπηρέτησαν ως μεσάζοντες μεταξύ των κατοίκων της πόλης και του κυβερνήτη της Νταράα και του γραμματέα του κόμματος Μπάαθ. [10]

Στις 14 Οκτωβρίου 2012, υπήρξαν έντονοι πυροβολισμοί από κυβερνητικές δυνάμεις σε σημεία ελέγχου στον κεντρικό δρόμο της πόλης. Στις 13 Νοεμβρίου 2012, αναφέρθηκαν σκληρές μάχες στην ανατολική πλευρά της πόλης. Μέχρι τον Ιανουάριο του 2013, μετά από 22 μήνες συγκρούσεων εν μέσω του συνεχιζόμενου εμφυλίου πολέμου στη Συρία, ορισμένοι πρόσφυγες, που έφυγαν από τη Μπόσρα, μίλησαν για ολοένα αυξανόμενη βία με πολλούς νεκρούς στους δρόμους[11]. Στις 15 Ιανουαρίου 2013, αναφέρθηκε ότι η ακρόπολη χρησιμοποιήθηκε από τον στρατό για να βάλλει πυρά προς την πόλη σε καθημερινή βάση[12]. Από τις αρχές Φεβρουαρίου 2014, η πόλη ήταν υπό τον έλεγχο του Συριακού Στρατού[13]. Ωστόσο, στις 31 Ιανουαρίου 2015, το 5ο τμήμα του Στρατού αντιμετώπισε ένα σώμα από αντάρτες κοντά στο περίφημο ρωμαϊκό θέατρο[14]. Την 1η Φεβρουαρίου 2015, οι δυνάμεις του Στρατού επιτέθηκαν σε περιοχές στην ανατολική πλευρά της πόλης.[15] Στις 25 Μαρτίου 2015, οι Σύριοι αντάρτες κατέλαβαν την πόλη, εκδιώκοντας Σύριους στρατιώτες και συμμάχους. [16]

Η Μπόσρα ανακτήθηκε από τον Συριακό Αραβικό Στρατό στις 2 Ιουλίου 2018, μετά την παράδοση των αντάρτικων δυνάμεων. Η ανάκτηση ήταν μέρος της επίθεσης Νταράα, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την παράδοση ή/και συμφιλίωση πολλών αντάρτικων ομάδων στην περιοχή.

Εκκλησιαστική ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ως πρωτεύουσα της ύστερης ρωμαϊκής επαρχίας της Πετραίας Αραβίας, η Μπόσρα ήταν η Μητροπολιτική Αρχιεπισκοπή της, υπό τη δικαιοδοσία του Ανατολικού Ορθόδοξου Πατριαρχείου Αντιόχειας και Πάσης Ανατολής[17]. Αργότερα, έγινε επίσης λατινική επισκοπή. Η λατινική αποστολική διαδοχή τερματίστηκε, αλλά η πόλη πέρασε στην Μελχιτική Καθολική Αρχιεπισκοπή Μπόσρα-Χαουράν, που έχει τον καθεδρικό της ναό στην πόλη Χαμπάμπ .

Τιμητική επισκοπή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Λατινική Αρχιεπισκοπή αποκαταστάθηκε ονομαστικά ως Λατινική Μητροπολιτική τιμητική επισκοπή τον 18ο αιώνα. [18] [19] [20]

Κύρια αξιοθέατα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Ναβαταϊκή (δυτική) Πύλη της αρχαίας πόλης της Μπόσρα

Από την πόλη που κάποτε αριθμούσε 80.000 κατοίκους, μένει σήμερα μόνο ένα χωριό ανάμεσα στα ερείπια.

Περαιτέρω, ναβαταϊκά και ρωμαϊκά μνημεία, χριστιανικές εκκλησίες, τζαμιά και μεντρεσέδες βρίσκονται μέσα στο μισό ερειπωμένο τμήμα της πόλης. Το τζαμί Αλ Ομάρι της Μπόσρα είναι ένα από τα παλαιότερα τζαμιά που σώζονται στην ισλαμική ιστορία. [21]

Κοντά βρίσκονται η γέφυρα Χαράμπα και η γέφυρα Γκεμαρίν και δύο ρωμαϊκές γέφυρες.

Το τεράστιας πολιτιστικής σημασίας ρωμαϊκό θέατρο βομβαρδίστηκε από ελικόπτερα το 2015, προκαλώντας σοβαρές ζημιές στην αρχαία ακρόπολη.

Κλίμα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Μπόσρα έχει ψυχρό ημι-άνυδρο κλίμα (κλιματική ταξινόμηση Κέππεν BSk). Οι βροχοπτώσεις είναι υψηλότερες το χειμώνα από ό,τι το καλοκαίρι. Η μέση ετήσια θερμοκρασία στην Μπόσρα είναι 16,4 βαθμοί Κελσίου. Η ετήσια βροχόπτωση είναι 247 χιλιοστά.

Δημογραφικά στοιχεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στα τέλη της δεκαετίας του '90, η Μπόσρα είχε περίπου 12.000 κατοίκους[2]. Ο πληθυσμός αυξήθηκε σε 19.683 σύμφωνα με την απογραφή του 2004. Ο πληθυσμός της μητροπολιτικής περιοχής του ήταν 33.839.

Οι κάτοικοι της Μπόσρα είναι κατά κύριο λόγο Σουνίτες Μουσουλμάνοι και ως επί το πλείστον χωρίζονται σε οκτώ μεγάλες φυλές. Ηγετική φυλή είναι οι Αλ Μικντάντ, της οποίας τα μέλη μετανάστευσαν στην Μπόσρα από την Ας Σουγουάιντα στα μέσα του 18ου αιώνα.

Ωστόσο, η παλαιότερη φυλή της Μπόσρα είναι οι Χαμντ, σε μεγάλο βαθμό ανοιχτόχρωμου δέρματος με ξανθά μαλλιά και γαλάζια μάτια. Ισχυρίζονται ότι είναι απόγονοι του αρχαίου Ρωμαίου κυβερνήτη της Μπόσρα, αν και άλλοι κάτοικοι της πόλης πιστεύουν ότι έχουν καταγωγή από τους Σταυροφόρους.

Από τα τέλη της δεκαετίας του '90, τα μέλη της φυλής Αλ Μικντάντ κατείχαν τις θέσεις του δημάρχου, του αρχηγού του κύριου τζαμιού Αλ Ομάρι, του αρχηγού του γραφείου αρχαιοτήτων της πόλης, καθώς και του διευθυντή του εργαστηρίου χαλιών της Μπόσρα και του ιδιοκτήτη του του κύριου καφενείου. Ενώ τα μέλη της κατοικούσαν παραδοσιακά στην ανατολική συνοικία της παλιάς Μπόσρα, επί του παρόντος κυριαρχούν σε όλη την πόλη.[10]

Η Μπόσρα έχει επίσης μια μικρή σιιτική μουσουλμανική κοινότητα περίπου πενήντα οικογενειών. Οι Σιίτες κάτοικοι της Μπόσρα ήταν "σχετικά πρόσφατες αφίξεις" και μετανάστευσαν στην πόλη από την πόλη Ναμπατίγια στο Νότιο Λίβανο. Τα περισσότερα από τα εργατικά μέλη της Σιιτικής κοινότητας είναι τεχνίτες ή εργάτες[2]. Οι κοινωνικές αλλαγές στην Μπόσρα μετά την ανεξαρτησία της Συρίας έχουν οδηγήσει σε φυλετικές διαχύσεις, με τους διαφυλετικούς γάμους μεταξύ σουνιτών και σιιτών να έχουν αυξηθεί σημαντικά. [10]

Συλλογή φωτογραφιών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ General Census of Population and Housing 2004. (Αραβικά)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Batatu, 1999, p. 24
  3. ↑ 3,0 3,1 Beattie & Pepper, σελ. 126.
  4. ↑ Meinecke, 1996, pp. 31-32.
  5. ↑ 5,0 5,1 Meinecke, 1996, p. 35
  6. ↑ le Strange, 1890, p. 425
  7. ↑ Meinecke, 1996, p. 37
  8. ↑ Meinecke, 1996, pp. 38-39.
  9. ↑ Hütteroth and Abdulfattah, 1977, p. 219.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Batatu, 1999, p. 25
  11. ↑ Channel Four News, 31 January 2013
  12. ↑ «سيف الحوراني الإفراج عن الحرائر الذين اختطفهم النظام». Syria Tomorrow. 2013-01-15. https://www.youtube.com/watch?v=OS-OQVMYTnE. Ανακτήθηκε στις 2020-11-22. 
  13. ↑ Hassan, Doha (19 February 2014). «Syrian army prepares for an attack from its southern border». Al Akhbar. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 October 2018. https://web.archive.org/web/20181009092714/http://english.al-akhbar.com/content/syrian-army-prepares-attack-its-southern-border. Ανακτήθηκε στις 3 February 2015. 
  14. ↑ Leith Fadel (31 January 2015). «Dara’a: Syrian Army Attempts to Counter Rebels at Battalion 82». Al Masdar News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2019-02-11. https://web.archive.org/web/20190211051955/https://www.almasdarnews.com/article/daraa-syrian-army-attempts-counter-rebels-battalion-82/. Ανακτήθηκε στις 2020-11-22. 
  15. ↑ «9 people killed in the capital’s explosion, and 3 fighters in Daraa». Syrian Observatory for Human Rights.. 1 February 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 February 2015. https://web.archive.org/web/20150203080925/http://syriahr.com/en/2015/02/9-people-killed-in-the-capitals-explosion-while-3-fighters-killed-daraa/. 
  16. ↑ «Syria rebels seize ancient town of Busra Sham». Middle East Online. 25 March 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-10-02. https://web.archive.org/web/20151002114648/http://www.middle-east-online.com/english/?id=70680%2F#. Ανακτήθηκε στις 2018-11-10. 
  17. ↑ «Eastern Orthodox Archdiocese of Bosra, Horan and Jabal al-Arab». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 2016. 
  18. ↑ Pius Bonifacius Gams, Series episcoporum Ecclesiae Catholicae, (Leipzig 1931), p. 435.
  19. ↑ Michel Lequien, Oriens christianus in quatuor Patriarchatus digestus, (Paris, 1740), vol II, coll. 853-860.
  20. ↑ Konrad Eubel, Hierarchia Catholica Medii Aevi, vol. 1 Αρχειοθετήθηκε 2019-07-09 στο Wayback Machine., p. 142; vol. 6, p. 128
  21. ↑ «Al-Omari Mosque». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Σεπτεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2020. 

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πηγές και εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μπόσρα&oldid=10218735"