Μάρμαρο του Φιδιού (Θεσσαλονίκη)
| Μάρμαρο του Φιδιού | |
|---|---|
 | |
 | |
| Είδος | στήλη |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 40°38′31″N 22°56′28″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Θεσσαλονίκη |
| Χώρα | Ελλάδα |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Το μάρμαρο του φιδιού ή στήλη των όφεων είναι μαρμάρινο βάθρο κίονα πάνω στον οποίο στηριζόταν κατά πάσα πιθανότητα κάποιο άγαλμα και βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, στην οδό Αγίου Δημητρίου. Κατά την οθωμανική περίοδο της πόλης ήταν γνωστό ως Γιλάν Μερμέρ.[1][2]
Η προέλευση της ονομασίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Χατζή-Ιωαννου στο έργο του Θερμαΐς, ήτοι περί Θεσσαλονίκης, Μέρος Α' Ιστορία και Αρχαιολογία,(1879) αναφέρει πως το μνημείο ονομαζόταν όφεος μάρμαρον-Yilan mermer και αποδίδει ο ίδιος την ονομασία στο ενδεχόμενο να βρισκόταν τοποθετημένο στην κορυφή του ένα φίδι, ενώ και ο Gabriele Cavazza γραμματέας του Βενετού βάιλου Lorenzo Bernardo (Μάιος 1591 επισκέπτεται την πόλη) συνδέει το μνημείο με όφι τοποθετημένου επ'αυτού και καθιστάμενου αντικείμενο λατρείας. Όμως ο βενετός γραμματέας τοποθετεί το μνημείο με το φίδι σε περιοχή διαφορετική από τη σημερινή του μνημείου ενώ λέει πως ήταν κατασκευασμένη από πορφυρίτη. Η ταύτιση του μνημείου αυτού και κάθε ανάλογου με φίδια συνδέεται με λαϊκές δοξασίες σχετικές με την κατοίκιση τέτοιων μνημείων από δαίμονες με μορφή φιδιού.[3]
Τοποθεσία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Μάρμαρο του Φιδιού βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της οδού Αγίου Δημητρίου, σε απόσταση 430 μ. περίπου από το δυτικό τείχος της πόλης της Θεσσαλονίκης και πάνω στην πορεία του αρχαίου οδικού άξονα που ξεκινούσε από τη Ληταία Πύλη και κατέληγε στη Νέα Χρυσή Πύλη. Ήταν ενταγμένο σε μια πλατεία που ανοιγόταν στη νότια πλευρά του δρόμου, γνωστή ως Πλατεία Όφεων, εξαιτίας του αρχαίου μνημείου το οποίο έφερε την ονομασία Μάρμαρο του Φιδιού. Στις αρχές του 20ου αι. από φωτογραφίες της εποχής φαίνεται πως πάνω του στηρίχθηκε φωτιστικός φανός. Η πυρκαγιά του 1917 δεν το κατέστρεψε, όμως η κρηπίδα του καταχώθηκε λόγω της ανόδου της στάθμης του δρόμου. Το 1975 μετακινήθηκε από την αρχική του θέση λόγω της διαπλάτυνσης της οδού Αγίου Δημητρίου.[4]
Περιγραφή μνημείου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πρόκειται για ορθογώνιο μονολιθικό πεσσό, ύψους 3,50 μέτρων και 0,95 μέτρων πλάτους της κάθε πλευράς. Είναι πάνω σε βαθμιδωτό βάθρο αποτελούμενο από έξι βαθμίδες και πιθανότατα χρησίμευε ολόκληρη η κατασκευή ως βάση για την στήριξη μνημειακού κίονα, ο οποίος ιδρύθηκε ίσως για ανάμνηση κάποιου σημαντικού γεγονότος[5] Η κρηπίδα αποτελείται από λιθόπλινθους λαξευμένους τα κενά μεταξύ των οποίων γέμιζαν από μικρούς αργούς λίθους και κονίαμα. Κάτω από την έκτη και κατώτερη βαθμίδα βρίσκεται η θεμελίωσή του, η οποία είναι κατασκευασμένη από ισχυρό λιθόδεμα.[6] Μαζί με την κρηπίδα το συνολικό ύψος της κατασκευής είναι 5,80 μ. Όλες οι όψεις του βάθρου είναι διακοσμημένες με ορθογώνιο πλαίσιο από κυμάτιο. Στην επίστεψη διαμορφώνεται χαμηλότερα πλατιά ταινία και πάνω από αυτή κυματιοφόρο γείσο με οδόντες, ενώ ένα υψυλό κοίλο κυμάτιο όμοι με cavetto (σχήμα τεταρτοκύκλιο). Επάνω στην επίστεψη αυτή εδράζεται μια υψηλή πλίνθος για τη στήριξη της βάσης του κίονα, η οποια αποτελείται από σπείρα, χαμηλή σκοτία και ένα κυλινδρικό στοιχείο στη θέση της δεύτερης σπείρας. Στην επιφάνεια έδρασης του κίονα υπάρχει τόρμος γόμφου, και μια μικρότερη οπή. Μια κατακόρυφη ρωγμή διατρέχει το βάθρο σε ολόκληρο το ύψος της βόρειας και νότιας πλευράς του, ενω καλύτερα διατηρημένη όψη είναι η βόρεια.[7] Η διάμετρος της βάσης είναι περίπου 0,80 μ. και ο κορμός εκτιμάται πως είχε ύψος 6,50 μ.με το συνολικό ύψος του μνημείου να είναι 13μ.[8]
Χρήση του μνημείου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Στεφανίδου-Τιβερίου εκτιμά πως αποτελούσε βάση ελεύθερου στημένου ανδριάντα,πιθανώς αυτοκράτορα, της περιόδου από τον 4ο έως τον 6ο αι. Έτσι προβαλλόταν ο τιμώμενος αυτοκρατορας και σημαδευτόταν η πολεδομική εικόνα της πόλης.[9]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Yılan Mermer (Στήλη των ΄Οφεων): Ένα απαξιωμένο Μνημείο της Θεσσαλονίκης | ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ». www.auth.gr. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2017.
- ↑ Τζήμου, Κύα (2013-05-27). «Αστικοί Μύθοι: Η στήλη των Όφεων - Parallaxi Magazine» (στα αγγλικά). Parallaxi Magazine. http://parallaximag.gr/thessaloniki/chartis-tis-polis/astiki-mithi-i-stili-ton-ofeon. Ανακτήθηκε στις 2017-04-12.
- ↑ Θεοδοσία Στεφανίδου-Τιβέριου, «Το Μάρμαρο του Φιδιού στη Θεσσαλονίκη: ένα μνημείο για τον αυτοκράτορα», Αρχαιολογική Εφημερίς,τομ.154 (2015),σελ.76-77
- ↑ Θεοδοσία Στεφανίδου-Τιβέριου, «Το Μάρμαρο του Φιδιού στη Θεσσαλονίκη: ένα μνημείο για τον αυτοκράτορα», Αρχαιολογική Εφημερίς,τομ.154 (2015),σελ.65.68
- ↑ Αικατερίνη Ρωμιοπούλου,«Μακεδονία-Ανασκαφαί-Νομός Θεσσαλονίκης-Θεσσαλονίκη-Πεσσός επί βαθμιδωτού βάθρου επί της οδού Αγίου Δημητρίου», Αρχαιολογικόν Δελτίον, τομ.30(1975)Β2-Χρονικά, Αθήναι, 1983, σελ.247
- ↑ Θεοδοσία Στεφανίδου-Τιβέριου, «Το Μάρμαρο του Φιδιού στη Θεσσαλονίκη: ένα μνημείο για τον αυτοκράτορα», Αρχαιολογική Εφημερίς,τομ.154 (2015),σελ69,72
- ↑ Θεοδοσία Στεφανίδου-Τιβέριου, «Το Μάρμαρο του Φιδιού στη Θεσσαλονίκη: ένα μνημείο για τον αυτοκράτορα», Αρχαιολογική Εφημερίς,τομ.154 (2015),σελ.74
- ↑ Θεοδοσία Στεφανίδου-Τιβέριου, «Το Μάρμαρο του Φιδιού στη Θεσσαλονίκη: ένα μνημείο για τον αυτοκράτορα», Αρχαιολογική Εφημερίς,τομ.154 (2015),σελ.75
- ↑ Θεοδοσία Στεφανίδου-Τιβέριου, «Το Μάρμαρο του Φιδιού στη Θεσσαλονίκη: ένα μνημείο για τον αυτοκράτορα», Αρχαιολογική Εφημερίς,τομ.154 (2015),σελ.77-78, 80
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Αικατερίνη Ρωμιοπούλου,«Μακεδονία-Ανασκαφαί-Νομός Θεσσαλονίκης-Θεσσαλονίκη-Πεσσός επί βαθμιδωτού βάθρου επί της οδού Αγίου Δημητρίου», Αρχαιολογικόν Δελτίον, τομ.30(1975)Β2-Χρονικά, Αθήναι, 1983, σελ.247
- Θεοδοσία Στεφανίδου-Τιβέριου, «Το Μάρμαρο του Φιδιού στη Θεσσαλονίκη: ένα μνημείο για τον αυτοκράτορα», Αρχαιολογική Εφημερίς,τομ.154 (2015),σελ.65-82
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Τρικάρηνος όφις, στήλη επίσης γνωστή ως στήλη των όφεων στην Κωνσταντινούπολη