Ελληνικά τυπογραφικά συμπλέγματα
Τα ελληνικά τυπογραφικά συμπλέγματα, γνωστά και ως λιγατούρες, είναι συνδυασμοί γραμμάτων του ελληνικού αλφάβητου οι οποίοι χρησιμοποιούνταν κατά την μεσαιωνική περίοδο και μεταφέρθηκαν κατόπιν στην πρώιμη τυπογραφία. Τα συμπλέγματα χρησιμοποιήθηκαν ευρέως στην ελληνική μικρογράμματη γραφή, και υπάρχουν δεκάδες[1][2] διαφορές αναπαραστάσεις των συνδυασμών γραμμάτων. Κάποια από τα σύμβολα χρησιμοποιούνταν στην θέση συχνών συνδυασμών γραμμάτων όπως 
για την κατάληξη σε οὖν, και κάποια για αντικατάσταση ολόκληρων λέξεων.
Περιγραφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατά την πρώιμη τυπογραφία των έργων στην ελληνική γλώσσα περί το 1500, πολλά από τα συμπλέγματα αυτά υιοθετήθηκαν από παλαιότερα χειρόγραφα. Σημαντικά δείγματα από την περίοδο αυτή προήλθαν από τα σχέδια του Άλδου Μανούτιου στην Βενετία, και του Κλωντ Γκαραμόντ στο Παρίσι ο οποίος δημιούργησε την ιδιαίτερα επιτυχημένη γραμματοσειρά Grecs du roi το 1541.
Ωστόσο η χρήση των συμπλεγμάτων άρχισε να μειώνεται κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, και μετέπειτα εξαφανίστηκε σχεδόν τελείως. Ανάμεσα στα συμπλέγματα που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται είναι το Ȣ ως ου, το οποίο μοιάζει με λειψό 8 ή με ο που έχει υ στην κορυφή του, καθώς και το ϗ ως και. Το σύμπλεγμα του ου χρησιμοποιείται για καλλιγραφικούς σκοπούς, ενώ το σύμπλεγμα του και ως αντικατάσταση του λατινικού &. Ένα άλλο σύμπλεγμα το οποίο χρησιμοποιούνταν πολύ συχνά κατά το παρελθόν είναι το 
ως σύμπλεγμα του ο και ς για τον σχηματισμό του τελικού -ος.
Το σύμπλεγμα ϛ για το στ, είναι πλέον γνωστό ως στίγμα, και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ως σύμβολο του αριθμού 6, καθώς οπτικά έχει συγχωνευτεί με το αρχαίο γράμμα του δίγαμμα (F) το οποίο αντιστοιχούσε σε αυτόν τον αριθμό.
-
Ελληνικό έντυπο κείμενο του 1566, με ευρεία χρήση συμπλεγμάτων -
Γραμματοσειρά του 18ου αιώνα όπου η χρήση συμπλεγμάτων έχει πλέον ελαττωθεί πολύ σε σχέση με τους προηγούμενους αιώνες.
Δείγματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ανά πρώτο γράμμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
|
|
| ||
|
|
| ||
|
|
| ||
|
|
| ||
|
|
| ||
|
|
|
Άλλοι συνδυασμοί
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
|
εῖ | 
|
μω | 
|
σχ | ||
|
γερ |
|
ος | 
|
σθ | ||
|
καὶ |
|
οὖν | 
|
φησὶ |
Ιστορικές συλλογές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Έργο | Σελίδες | ||
|---|---|---|---|
| Carl Faulmann, Das Buch der Schrift Enthaltend die Schriftzeichen und Alphabete aller Zeiten und aller Völker des Erdkreises. Zweite vermehrte und verbesserte Auflage, Βιέννη 1880 (2η έκδοση) | _187.jpg) |
_188.jpg) |
_189.jpg)
|
_190.jpg) |
_191.jpg) |
| |
| A. Chassang, Nouveau Dictionnaire Grec-Francais (Introduction al’etude de la langue et de la literature Grecque – Παρίσι 1872 (2η έκδοση) | 
|
|
|
Κωδικοποίηση Unicode
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο πρότυπο ψηφιακής κωδικοποίησης χαρακτήρων Unicode, ο χαρακτήρας ϗ (και) έχει ενσωματωθεί από την έκδοση 3.0 (1999) του προτύπου στην ελληνική ομάδα χαρακτήρων. Η κεφαλαία μορφή του ως Ϗ προστέθηκε στην έκδοση 5.1 το 2008. Η πεζή και κεφαλαία μορφή του στίγμα (Ϛ ϛ), είναι προορισμένη για αριθμητική χρήση και υπάρχει επίσης στο πρότυπο. Υπάρχουν επίσης χαρακτήρες οι οποίοι προέρχονται από ελληνικά συμπλέγματα αλλά έχουν τοποθετηθεί στην ομάδα χαρακτήρων για τα λατινικά και τα κυριλλικά χωρίς να είναι στην ελληνική ομάδα.
Παρόλα αυτά είναι δυνατή η κωδικοποίηση οποιουδήποτε συμπλέγματος είτε μέσω δημιουργίας νέων γραμματοσειρών, είτε μέσω του συμβατού με το Unicode προτύπου OpenType,[3] είτε με απλούστερες αλλά μη τυποποιημένες μεθόδους όπως κωδικοποίηση του κάθε συμβόλου ξεχωριστά.[4]
Κωδικοποίηση χαρακτήρων ελληνικών συμπλεγμάτων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Χαρακτήρας | Ϗ | ϗ | Ϛ | ϛ | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Αντιστοίχηση | και (κεφαλαίο) | και (πεζό) | στίγμα (κεφαλαίο) | στίγμα (πεζό) | |||||||
| Ονομασία Unicode | GREEK CAPITAL KAI SYMBOL | GREEK KAI SYMBOL | GREEK LETTER STIGMA | GREEK SMALL LETTER STIGMA | |||||||
| Κωδικοποίηση | δεκαδική | δεκαεξαδική | δεκαδική | δεκαεξαδική | δεκαδική | δεκαεξαδική | δεκαδική | δεκαεξαδική | |||
| Unicode | 975 | U+03CF | 983 | U+03D7 | 986 | U+03DA | 987 | U+03DB | |||
| UTF-8 | 207 143 | CF 8F | 207 151 | CF 97 | 207 154 | CF 9A | 207 155 | CF 9B | |||
| HTML / NCR | Ϗ | Ϗ | ϗ | ϗ | Ϛ | Ϛ | ϛ | ϛ | |||
Κωδικοποίηση χαρακτήρων λατινικών και κυριλλικών συμπλεγμάτων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Χαρακτήρας | Ȣ | ȣ | Ꙋ | ꙋ | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Αντιστοίχηση | λατινικό κεφαλαίο ου | λατινικό πεζό ου | κυριλλικό κεφαλαίο υκ | κυριλλικό πεζό υκ | |||||||
| Ονομασία Unicode | LATIN CAPITAL LETTER OU | LATIN SMALL LETTER OU | CYRILLIC CAPITAL LETTER MONOGRAPH UK | CYRILLIC SMALL LETTER MONOGRAPH UK | |||||||
| Κωδικοποίηση | δεκαδική | δεκαεξαδική | δεκαδική | δεκαεξαδική | δεκαδική | δεκαεξαδική | δεκαδική | δεκαεξαδική | |||
| Unicode | 546 | U+0222 | 547 | U+0223 | 42570 | U+A64A | 42571 | U+A64B | |||
| UTF-8 | 200 162 | C8 A2 | 200 163 | C8 A3 | 234 153 138 | EA 99 8A | 234 153 139 | EA 99 8B | |||
| HTML / NCR | Ȣ | Ȣ | ȣ | ȣ | Ꙋ | Ꙋ | ꙋ | ꙋ | |||
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ The Philokalia Package Αρχειοθετήθηκε 2012-05-25 στο Wayback Machine., for LaTeX
- ↑ Carl Faulmann, Das Buch der Schrift: Schriftzeichen und Alphabete aller Zeiten und Völker, Vienna 1880, p.172-176.
- ↑ e.g. Greek Font Society. «GFS Gazis» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 7 Σεπτεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2012.; George Douros. «Unicode fonts for ancient scripts». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Φεβρουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2012.
- ↑ e.g. Schmidthauser, Andreas. «Renaissance Greek». Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2012.