Μετάβαση στο περιεχόμενο

Εκχριστιανισμός των Βουλγάρων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Το βάπτισμα του ηγέτη των Βουλγάρων, Μπόρις.

Ο εκχριστιανισμός των Βουλγάρων ήταν η διαδικασία με την οποία η μεσαιωνική Βουλγαρία του 9ου αιώνα μεταστράφηκε προς το Χριστιανισμό. Τα αίτια του εκχριστιανισμού ανάγονται στην ανάγκη ενότητας εντός του θρησκευτικά διαιρεμένου βουλγαρικού κράτους, καθώς και την ανάγκη για ίση αποδοχή στη διεθνή σκηνή της χριστιανικής Ευρώπης. Η διαδικασία αυτή χαρακτηρίστηκε από τις μεταβαλλόμενες πολιτικές συμμαχίες του ηγεμόνα Βόρι Α΄ της Βουλγαρίας (που κυβέρνησε την περίοδο 852-889) ανάμεσα στο Ανατολικό Φραγκικό Βασίλειο και στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.[1][2]

Λόγω της στρατηγικής θέσης της Βουλγαρίας, τόσο οι εκκλησίες της Ρώμης όσο και της Κωνσταντινούπολης ήθελαν τη Βουλγαρία στη σφαίρα επιρροής τους. Οι Βυζαντινοί θεωρούσαν τον Χριστιανισμό ως ένα μέσο ενσωμάτωσης των Σλάβων στην περιοχή τους. Μετά από διαπραγματεύσεις ο Βούλγαρος ηγεμόνας υιοθέτησε τελικώς τον Χριστιανισμό από την Κωνσταντινούπολη, το 870. Ως εκ τούτου, πέτυχε το στόχο του να αποκτήσει μια ανεξάρτητη βουλγαρική εθνική εκκλησία και να έχει έναν διορισμένο αρχιεπίσκοπο για να την κατευθύνει.[3][4]

Υπόβαθρο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η βαλκανική χερσόνησος από την οπτική γωνία της Ουγκαρίας το έτος 850.

Όταν ο Χάνος Βόρις άρχισε τη βασιλεία του το 852, η διεθνής κατάσταση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη χαρακτηριζόταν από έναν έντονο αγώνα επιρροής στην περιοχή, τόσο πολιτιστικό όσο και πολιτικό. Η σύγκρουση με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία για την κυριαρχία στις σλαβικές φυλές στα εδάφη της σημερινής Μακεδονίας και Θράκης απείχε ακόμα στάδια για την επίλυσή της. Στη ευρύτερη περιοχή του Δούναβη τα συμφέροντα της Βουλγαρίας διασταυρώθηκαν με εκείνα του αναδυόμενου Βασιλείου των Ανατολικών Φράγκων και του Πριγκιπάτου της Μεγάλης Μοραβίας. Την ίδια περίπου περίοδο εμφανίστηκε στη διεθνή σκηνή η Κροατία, έχοντας τις δικές της φιλοδοξίες και απαιτήσεις για εδάφη στην περιοχή.[5]

Στο ευρύτερο πεδίο, οι εντάσεις μεταξύ Κωνσταντινούπολης και Ρώμης εντείνονταν όλο και περισσότερο. Και τα δύο κέντρα ανταγωνίζονταν για τον εκχριστιανισμό που θα ενσωμάτωσε στη σφαίρα επιρροής τους τους Σλάβους στη Νότια και Κεντρική Ευρώπη. Το Βουλγαρικό Χανάτο και το Βασίλειο των Ανατολικών Φράγκων είχαν καθιερώσει διπλωματικές σχέσεις κατά τις πρώτες δεκαετίες του 9ου αιώνα. Το 852, στην αρχή της βασιλείας του Χάνου Βόρι, μια βουλγαρική πρεσβεία στάλθηκε στο Μάιντς για να ενημερώσει τον Λουδοβίκο Β΄ για την αλλαγή της εξουσίας στην Πλίσκα, τη βουλγαρική πρωτεύουσα. Πιθανόν η πρεσβεία να εργάστηκε, επίσης, για την ανανέωση της βουλγαρογερμανικής συμμαχίας.[6][7][8]

Αρχικές αποτυχίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Λίγο καιρό αργότερα, ο Χάνος Βόρις συνήψε μια συμμαχία με τον Ραστισλάβο της Μοραβίας (846-870), που υποκινήθηκε από τον βασιλιά των Δυτικών Φράγκων Κάρολο το Φαλακρό (840-877). Το γερμανικό βασίλειο των Ανατολικών Φράγκων, όμως, απάντησε με επίθεση κατά της Βουλγαρίας, αναγκάζοντας τον Βόρι να αποκαταστήσει τη συμμαχία με το Γερμανό βασιλιά που ήταν εναντίον της Μεγάλης Μοραβίας, σύμμαχο των Βυζαντινών. Η κατάσταση έθεσε σε μεγάλο κίνδυνο το αδύναμο βουλγαρικό κράτος. Μεταξύ 855 και 856 ξέσπασε πόλεμος με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Οι Βυζαντινοί ήθελαν να αποκτήσουν τον έλεγχο φρουρίων στη διαγώνια οδό (Via Diagonalis ή Via Militaris) που πήγαινε από την Κωνσταντινούπολη, μέσω της Φιλιππούπολης (Φιλιππούπολη), στη Ναϊσσό (Niš) και στο Σινγκιντούνουμ (Βελιγράδι). Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία νίκησε και επανέκτησε πολλές πόλεις, με τη Φιλιππούπολη να είναι ανάμεσα σε αυτές.[9]

Το 861 ο Χάνος Βόρις συνήψε συμμαχία με τον βασιλιά Λουδοβίκο το Γερμανό, ενημερώνοντάς τον ταυτόχρονα ότι επιθυμούσε να αποδεχθεί τον Χριστιανισμό του δυτικού δόγματος. Αυτή η νέα συμμαχία απειλούσε τη Μεγάλη Μοραβία, η οποία ζήτησε βοήθεια από το Βυζάντιο (862-863).[10] Την ίδια περίοδο έλαβε χώρα η βυζαντινή χριστιανική αποστολή στη Μεγάλη Μοραβία, όπου οι αδελφοί Κύριλλος και Μεθόδιος προορίζονταν να μεταδώσουν στη Μεγάλη Μοραβία το Χριστιανισμό, ενισχύοντας τη βυζαντινή επιρροή εκεί.[11][12]

Ο Χάνος Βόρις ενδιαφέρθηκε για το πρώτο σλαβικό αλφάβητο που είχαν δημιουργήσει ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος και ήθελε να το υιοθετήσει και ως ένα μέσο για να σταματήσει η πολιτισμική επιρροή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.[13][14]

Τους τελευταίους μήνες του 863 οι Βυζαντινοί επιτέθηκαν στη Βουλγαρία και πάλι, πιθανώς αφού ενημερώθηκαν από τους συμμάχους τους στη Μοραβία ότι ο Μπόρις είχε ζητήσει στο Γερμανό βασιλιά να δεχτεί τον Χριστιανισμό, κάτι που το Βυζάντιο ήθελε να αποτρέψει. Μια εξαρτώμενη από τη Ρώμη Βουλγαρία, πλησίον της Κωνσταντινούπολης, αποτελούσε απειλή για τα άμεσα συμφέροντα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Ευθυγράμμιση με την Ανατολή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πριν από την έναρξη των εχθροπραξιών με τους Βυζαντινούς, ο Βόρις αναγκάστηκε να εξετάσει το ενδεχόμενο της ειρήνης, καθώς το βασίλειό του ήταν απροετοίμαστο για μια πολεμική αναμέτρηση λόγω της αποτυχίας των καλλιεργειών και των σεισμών που είχαν σημειωθεί εκείνη τη χρονιά. Υπάρχει, επίσης, το ενδεχόμενο ο Βόρις να είχε θεωρήσει ως ένα σημάδι βάση του οποίου να έπρεπε να στραφεί στην Ανατολικό Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Έτσι, ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις και ο Βόρις υποσχέθηκε την υιοθέτηση της Ορθοδοξίας, ζητώντας την άφιξη ιεραποστόλων στη Βουλγαρία και την εκκίνηση της διαδικασίας.

Οι δύο πλευρές κατέληξαν σε μια μακρόχρονη ειρήνη για περίοδο 30 ετών. Σε αντάλλαγμα για τη μεταστροφή της Βουλγαρίας, οι Βυζαντινοί επέστρεψαν προηγούμενα κατακτημένα εδάφη. Στα τέλη του φθινοπώρου του 864, μια ιεραποστολή από τον Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης Φώτιο έφθασε στη βουλγαρική πρωτεύουσα Πλίσκα και μετέστρεψε τον Χάνο, την οικογένειά του και τους υψηλόβαθμους αξιωματούχους του προς το Χριστιανισμό. Ο Βόρις έλαβε το χριστιανικό όνομα Μιχαήλ (λόγω του ότι ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας λεγόταν Μιχαήλ Γ΄) και, σύμφωνα με τους περισσότερους μελετητές, άλλαξε τον τίτλο του από Χάνος στο σλαβικό Κνιαζ. Μετά από αυτό ο βουλγαρικός πληθυσμός άρχισε να υιοθετεί και αυτός με τη σειρά του το Χριστιανισμό.[15][16]

Λόγοι για τον εκχριστιανισμό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά τις κατακτήσεις του Χάνου Κρούμου στις αρχές του 9ου αιώνα, η Βουλγαρία έγινε μια σημαντική περιφερειακή δύναμη στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η μελλοντική της εξέλιξη συνδέθηκε με το Βυζάντιο και τη Ανατολική Φραγκία. Επειδή όμως και τα δύο αυτά κράτη ήταν χριστιανικά, η παγανιστική Βουλγαρία παρέμενε λίγο-πολύ απομονωμένη, ανίκανη να αλληλεπιδράσει σε ίσους όρους, πολιτιστικά ή θρησκευτικά.

Μετά τη μεταστροφή των Σαξόνων, το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης έγινε χριστιανικό. Η διατήρηση του παγανισμού μεταξύ των Βουλγάρων και των Σλάβων έφερνε άλλο ένα μειονέκτημα, καθώς η πιθανή ενοποίηση των δύο εθνικών ομάδων παρεμποδιζόταν από τις διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις τους. Τέλος, ο Χριστιανισμός είχε τις ρίζες του στα βουλγαρικά εδάφη πριν από το σχηματισμό του βουλγαρικού κράτους.

Αντίδραση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ο Γερμανός δεν ήταν ικανοποιημένος με την απόφαση του Μπόρις, όμως δεν επενέβη με στρατιωτικά μέσα για να τη σταματήσει.

Καθώς οι βυζαντινές ιεραποστολές μετέστρεφαν τους Βούλγαρους, τους ενθάρρυναν να καταστρέψουν τους παγανιστικούς ιερούς τόπους. Οι συντηρητικοί αριστοκρατικοί κύκλοι αντιτάχθηκαν σε αυτά τα μέτρα, καθώς εκείνοι ηγούνταν στις παγανιστικές πνευματικές τελετουργίες. Το 865 αντάρτες και από τις δέκα διοικητικές περιφέρειες, εξεγέρθηκαν εναντίον του Μπόρις, κατηγορώντας τον ότι τους είχε δώσει ένα «κακό νόμο». Οι αντάρτες κινήθηκαν προς την πρωτεύουσα, σκοπεύοντας να συλλάβουν και να σκοτώσουν τον Βούλγαρο Κνιαζ και να αποκαταστήσουν την παλιά θρησκεία.

Το μόνο που είναι γνωστό είναι ότι ο πρίγκιπας Βόρις συγκέντρωσε ανθρώπους πιστούς σε αυτόν και κατέστειλε την εξέγερση. Ο ίδιος διέταξε την εκτέλεση 52 αντρών που ήταν ηγέτες στην εξέγερση, μαζί με ολόκληρες τις οικογένειές τους.[17]

Μέχρι το τέλος της ζωής του, ο Βόρις κατατυχονταν από ενοχές για τη σκληρότητα των μέτρων του και το ηθικό τίμημα για την απόφασή του το 865. Σε μεταγενέστερη αλληλογραφία με τον πάπα Νικόλαο Α΄, ο πρίγκιπας τον ρώτησε αν οι ενέργειές του είχαν διασχίσει τα σύνορα της χριστιανικής ταπεινότητας. Ο πάπας απάντησε:

Διαφορετικές ερμηνείες των ιστορικών αρχείων οδήγησαν ορισμένους ιστορικούς να πιστέψουν ότι ο Κνιαζ Βόρις εκτέλεσε σχεδόν το ήμισυ της βουλγαρικής αριστοκρατίας για να τερματίσει τη θρησκευτική και πολιτική σύγκρουση. Οι αριστοκράτες αντίπαλοί του φοβόντουσαν ότι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία θα άπλωνε την επιρροή της μέσω του Χριστιανισμού και θα κατέστρεφε τη Βουλγαρία. Την εποχή εκείνη, κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, οι Βούλγαροι θεωρούσαν τους «Χριστιανούς» ως ισοδύναμους με τους παραδοσιακούς τους ανταγωνιστές, τους «Βυζαντινούς» ή «Έλληνες», όπως αυτοί ονομάζονταν συχνά. Πολλοί Βούλγαροι πίστευαν ότι μαζί με τον Χριστιανισμό θα αναγκάζονταν να δεχτούν τον βυζαντινό τρόπο ζωής και ηθικής.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2018. 
  2. ↑ http://berberian11.tripod.com/dechev_responses.htm
  3. ↑ https://digilib.phil.muni.cz/bitstream/handle/11222.digilib/110809/F_HistoriaeArtium_14-1970-1_3.pdf?sequence=1
  4. ↑ http://www.pravoslavieto.com/docs/eng/history_of_the_bulgarian_orthodox_church.htm
  5. ↑ https://sourcebooks.fordham.edu/basis/866nicholas-bulgar.asp
  6. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 17 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2018. 
  7. ↑ https://erenow.com/postclassical/ahistoryofthechurchinthemiddleages/8.html[νεκρός σύνδεσμος]
  8. ↑ http://s155239215.onlinehome.us/turkic/25Bulgars/SRuncimanFirstBulgarianEmpireBook2En.htm
  9. ↑ Gjuzelev, p. 130
  10. ↑ https://oca.org/orthodoxy/the-orthodox-faith/church-history/ninth-century/saints-cyril-and-methodiusevangelizers-of-the-slavs-and-equal-to-the-apostl
  11. ↑ https://www.pemptousia.gr/2014/11/to-terastio-politismiko-ergo-ton-ag-kirillou-ke-methodiou-sti-moravia/
  12. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2018. 
  13. ↑ http://bnr.bg/el/post/100834851
  14. ↑ http://bnr.bg/el/post/100701601
  15. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2018. 
  16. ↑ http://www.oodegr.com/oode/ierapostoli/istoria/evagelismos_boulgarwn_1.htm
  17. ↑ http://promacedonia.org/vz1b/vz1b_3_2.html

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Sullivan, R.E., (1994) Christian Missionary Activity in the Early Middle Ages (Variorum Collected Studies Series). Ashgate Publishing Limited, (ISBN 0-86078-402-9).
  • Vlasto, A.P., (1970) The Entry of the Slavs into Christendom: an Introduction to the Medieval History of the Slavs. Cambridge University Press.
  • Charles Diehl, (2011) Ιστορία της βυζαντινής αυτοκρατορίας

. Ελευθεροτυπία, Ηλιάδης, Η.

  • Sullivan, R.E., (1994) Christian Missionary Activity in the Early Middle Ages (Variorum Collected Studies Series). Ashgate Publishing Limited, (ISBN 9608719119).
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Εκχριστιανισμός_των_Βουλγάρων&oldid=10523596"