Σταυρός του Νότου

Ο Σταυρός του Νότου ή Νότιος Σταυρός (λατινικά: Crux‎‎, συντομογραφία Cru) είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά το 1603 στην Ουρανομετρία και διαχωρίστηκε έτσι από τον Κένταυρο. Είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Αποτελεί τον μικρότερο αστερισμό, αλλά έναν από τους πιο ευδιάκριτους. Τρεις πλευρές του περιτριγυρίζονται από τον αστερισμό Κενταύρου, ενώ προς τα νότια βρίσκεται ο αστερισμός Μυία (Musca). Ο Σταυρός του Νότου ήταν για τους αρχαίους Έλληνες τμήμα του Κενταύρου, αλλά ορίστηκε ως ξεχωριστή ομάδα αστέρων τον 16ο αιώνα μετά την εξερευνητική αποστολή του Αμέρικο Βεσπούτσι στη Νότια Αμερική το 1501. Ο Βεσπούτσι χαρτογράφησε τους δυο αστέρες, Άλφα του Κενταύρου και Βήτα του Κενταύρου, καθώς και τους αστέρες του Σταυρού του Νότου. Αν και αυτοί οι αστέρες ήταν γνωστοί στους αρχαίους Έλληνες, η σταδιακή μετάπτωση, τους έχει φέρει χαμηλά κάτω από τον ορίζοντα της Ευρώπης, με αποτέλεσμα να ξεχαστούν από την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη.

Σταυρός Νότιος
πατήστε για μεγαλύτερη εικόνα
Συντομογραφία	Cru
Λατινικό όνομα	Crux
Γενική	Crucis
Έκταση	68,4 τετ. μοίρες (0,166 %) Κατάταξη 88ος
Αριθμός άστρων (μέγεθος ≤ 6,5)	49
Πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ 25°N - 90°S

Οι φωτεινότεροι αστέρες

Φωτογραφία του Σταυρού του Νότου.

• Οι α¹ (A) και α² (B) έχουν φαινόμενα μεγέθη 1,33 και 1,74 (εξαιτίας του μικρού διαχωρισμού τους φαίνονται στο γυμνό μάτι και με κιάλια ως ενιαίος αστέρας φαινόμενου μεγέθους 0,86). Οι φασματικοί τους τύποι είναι B1 IV και B2 V αντιστοίχως. Ο A είναι φασματοσκοπικώς διπλός και ένας άλλος αστέρας, ο C, τους ακολουθεί στον χώρο. Συνεπώς πρόκειται για τετραπλό σύστημα. Η απόσταση του συστήματος από τη Γη ανέρχεται σε 370 έτη φωτός, αλλά μειώνεται με ρυθμό 11,2 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο.
• Ο β Νοτίου Σταυρού με φαινόμενο μέγεθος 1,25 είναι γνωστός με το ιδιαίτερο όνομα Μιμόζα.
• Ο γ είναι ελαφρώς μεταβλητός αστέρας, με μέσο φαιν. μέγεθος 1,59 και φασματικό τύπο M3 III, οπότε η απόστασή του των 88 ετών φωτός από τη Γη τον καθιστά τον πλησιέστερο ερυθρό γίγαντα.
• Ο δ έχει φαιν. μέγεθος 2,80 και φασμ. τύπο B2 IV.
• Ο ε έχει φαιν. μέγεθος 3,59 και φασμ. τύπο K4 III.
• Ο ζ έχει φαιν. μέγεθος 4,04 και φασμ. τύπο B2 V.
• Ο η έχει φαιν. μέγεθος 4,15 και φασμ. τύπο F2 III.
• Ο θ¹ έχει φαιν. μέγεθος 4,33 και φασμ. τύπο Am.
• Ο θ² έχει φαιν. μέγεθος 4,72 και φασμ. τύπο B2 IV.
• Ο ι έχει φαιν. μέγεθος 4,69 και φασμ. τύπο K0 III.
• Ο λ έχει φαιν. μέγεθος 4,62 και φασμ. τύπο B4 Vne.
• Ο μ¹ έχει φαιν. μέγεθος 4,03 και φασμ. τύπο B2 IV-V.
• Ο HR 4823 έχει φαιν. μέγεθος 4,93 και φασμ. τύπο B6 IVe.
• Ο HR 4848 έχει φαιν. μέγεθος 4,65 και φασμ. τύπο B3 V.

Αξιοσημείωτα αντικείμενα του μακρινού ουρανού

Επειδή τέμνεται (στο νότιο μέρος του) από τον γαλαξιακό ισημερινό, ο Νότιος Σταυρός, παρότι μικρός σε έκταση, περιέχει αρκετά σώματα του δικού μας Γαλαξία:

• Το Νεφέλωμα Σάκος Ανθράκων είναι το πιο περίοπτο σκοτεινό νεφέλωμα του ουρανού, το οποίο φαίνεται ξεκάθαρα με γυμνό μάτι υπό τη μορφή μεγάλης σκοτεινής κηλίδας διαστάσεων 7°×5°.

• Ένα άλλο αντικείμενο στον αστερισμό του Νότιου Σταυρού είναι το ανοικτό σμήνος NGC 4755, πιο γνωστό (στους αγγλόφωνους) ως Σμήνος Κοσμηματοθήκη ή σμήνος κ Νοτίου Σταυρού, που ανακαλύφθηκε από τον Nicolas Louis de Lacaille το 1751-1752. Απέχει περίπου 7.500 έτη φωτός, έχει φαινόμενο μέγεθος 4,2 και αποτελείται από σχεδόν 100 αστέρες διασκορπισμένους σε μια τετράγωνη περιοχή περίπου 20 ετών φωτός.

• Τα αμέσως φωτεινότερα ανοικτά σμήνη αστέρων Ru 98 (στη νοτιοδυτική γωνία του αστερισμού) και NGC 4609 έχουν φαινόμενα μεγέθη 7,0 και 6,9 αντιστοίχως.

• Ο ενάτου μεγέθους αστέρας E-B 365, μόλις 2 λεπτά της μοίρας δυτικά του β Νότιου Σταυρού, είναι ένα από τα ερυθρότερα άστρα στον ουρανό, με δείκτη χρώματος (B-V) = 5,8.

• Ο αστέρας HD 108147 (φαιν.μεγέθους 6,99 και φασμ.τύπου F8-G0 V), που απέχει από εμάς 125,8 έτη φωτός, έχει ένα εξωηλιακό πλανήτη με μάζα μεγαλύτερη από το εκατονταπλάσιο της μάζας της Γης, που περιφέρεται γύρω του μία φορά κάθε 10 ημέρες, 21 ώρες και 9 λεπτά, σε τροχιά με υψηλή εκκεντρότητα, 0,558. Η απόσταση πλανήτη-αστέρα είναι μόλις το 1/10 της αποστάσεως Γης-Ηλίου.

Δείτε επίσης

• Κατάλογος αστέρων του Σταυρού του Νότου

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Crux (constellation) στο Wikimedia Commons
• Λεξιλογικός ορισμός του Σταυρός του Νότου στο Βικιλεξικό