Neidio i'r cynnwys

Rhestr o seintiau Cymru

Oddi ar Wicipedia
(Ailgyfeiriad o Seintiau Cymru)
Rhestr o seintiau Cymru, a'u dyddiau gŵyl, gan Gutun Owain (fl. tua 1425 - 1498).

Dyma restr o seintiau Cymru. Mae gan bob sant neu santes a restrir yma gysylltiad cryf â Chymru gydag un eglwys o leiaf yno wedi'i chysegru iddo/iddi.

Yn ôl un ffynhonnell cynnar: Nyd oes wlad yn holl Gred o gymaint o dir a chymaint o saint ynddei ag oedd gynt ymhlith Cymbry.[1]

Cafodd dros 90 o fenywod eu cydnabod yn seintiau, ac yn eu plith y mae Elen, 24 o ferched Brychan Brycheiniog, gan gynnwys: Arianwen, Rhiangar, Gwladys, Gwrgon, Nefydd, Lleian, Marchell, Meleri, Nefyn, Tutglid, Belyau, Ceinwen, Cynheiddon, Ceindrych, Clydai, Dwynwen, Eiluned, Goleudydd, Gwawr, Gwen, Ilud, Tybïe, Tudful, a Tangwystl.

Ni restrir seintiau sy'n gyffredin i draddodiad Cristnogol Ewrop, sydd gan amlaf yn gymeriadau Beiblaidd, er bod gan rai ohonyn nhw sawl eglwys wedi'i chysegru yn ei enw yng Nghymru, e.e. Sant Mihangel a'r Santes Fair. Dylanwad y Sistersiaid oedd yn bennaf cyfrifol am newid enw eglwys o'r enw'r santes leol i'r enw Mair a dylanwad y Normaniaid sy'n cyfrifol am newid enw i Fihangel.[2]

Mae'r Cognatio de Brychan 11g yn rhestru ei 24 o ferched a 11 o feibion. Mae dogfennau diweddarach yn ychwanegu enwau ond fel arfer mae yna cyfeiriad atynt fel mab neu ferch rhywun arall hefyd a dylid dehongli y geiriau "merch Brychan" i golygu disgynnydd benywaidd Brychan - wyres neu or-wyres. Mae Bonedd y Saint yn draethodyn achyddol yn manylu yr achau seintiau Brythoneg gynnar. Mae'n amrhyw llawysgrifau wahanol hefyd ar gael yn dyddio o'r 13g i'r 17g, er bod y deunydd â gwreiddiau hen iawn.

Mae'r rhestr hon yn anghyflawn ac mae croeso i chwi ychwanegu ati.

Rhestr seintiau Cymru, gyda manylion llawn

[golygu | golygu cod]

Rhestr Wicidata:

benywaidd

[golygu | golygu cod]
# enw delwedd man geni tad mam plentyn/plant Ganwyd Bu Farw dydd gŵyl
1 Tudful ach Brychan
Aberhonddu Brychan 480 23 Awst
2 Elen Luyddog Erging Eudaf Hen Peblig
Flavius Victor
Anwn Dynod
Gastyne
Sevira ferch Macsen
Owain fab Macsen Wledig
340 420 22 Mai
3 Santes Marchell o Dalgarth
Aberhonddu 375
4 Gwawr ach Brychan Teyrnas Brycheiniog Brychan Llywarch Hen 400
5 Santes Arianwen Aberhonddu Brychan 401
6 Cain ach Brychan
Teyrnas Brycheiniog Brychan 425 8 Hydref
7 Dwynwen ach Brychan
Aberhonddu Brychan 450 460 25 Ionawr
8 Ina ach Cynyr
Cymru Cynyr Goch 450 467 4 Mehefin
9 Gwen o Gernyw Penfro Cynyr Goch Nwyalen ach Selyf
Cybi
463 544 18 Hydref
10 Gwladys ach Brychan
Aberhonddu Brychan Maches
Cado
Cadoc
Cynidr
500 29 Mawrth
11 Eiluned ach Brychan
Teyrnas Brycheiniog Brychan 500 1 Awst
12 Rhuddlad Llanrhuddlad 500 4 Medi
13 Clydai ach Brychan Teyrnas Brycheiniog Brychan 500
14 Maches
Teyrnas Gwent Gwynllyw Gwladys ach Brychan 500 600
15 Tutglud ach Brychan Aberhonddu Brychan 500
16 Belyau ach Brychan Teyrnas Brycheiniog Brychan 500
17 Gwenonwy ach Meurig Aberhonddu Meurig ap Tewdrig Meugan
Hywyn
500
18 Afrelia 500
19 Tangwystl ach Brychan Aberhonddu Brychan Marchell 500
20 Gwrgon Teyrnas Brycheiniog Brychan 500
21 Ceindrych Teyrnas Brycheiniog Brychan 500
22 Lleucu Llangwyryfon 500
23 Non
Sir Benfro Cynyr Goch Dewi 500 600 3 Mawrth
24 Eurgain ach Maelgwn Gwynedd Cymru 510 29 Mehefin
25 Callwen
Defynnog 530 1 Tachwedd
26 Gwenfyl Defynnog 530 1 Tachwedd
27 Canna
Cymru Tewdwr Mawr Crallo
Eilian
600 501 25 Hydref
28 Dwywe
Cymru Gwallog Deiniol 600
29 Enghenedl
Ynys Môn Elisedd ap Gwylog 600 30 Medi
30 Llechid
Gwynedd Ithel Hael 600 1 Rhagfyr
31 Gwenfaen
Ynys Môn Pawl Hen 600 4 Tachwedd
32 Cywair
Cymru 600 11 Gorffennaf
33 Gwen ferch Cynyr
Penfro Cynyr Goch Cybi 600 18 Hydref
34 Tegau Eurfron Cymru Cadfarch
Maethlu
Cawrdaf mab Caradog Freichfras
600
35 Gwen o Gernyw Penfro Nwyalen ach Selyf
Cybi
600 544 18 Hydref
36 Llŷr Forwen Cymru 600
37 Marchell
Bangor-is-y-coed Tangwystl ach Brychan Ina ach Cynyr 610 5 Medi
38 Gwenffrewi
Tegeingl 635 680 3 Tachwedd
39 Mari'r Fantell Wen Ynys Môn 1735 1789
40 Gwenllwyfo Ynys Môn 30 Tachwedd
41 Melangell
Arfon 641 27 Mai
42 Santes Eurgain
Llaneurgain Caradog 1
43 Tybïe ach Brychan
Aberhonddu Brychan
44 Cenhedlon ach Briafael Aberhonddu 700
45 Cynheiddon ach Brychan Teyrnas Brycheiniog Brychan Cymorth
46 Dilig Pontardawe
47 Eurfyl ach Padarn Powys Padarn 6 Gorffennaf
48 Meleri ach Brychan Aberhonddu Brychan
49 Nefyn ach Brychan Aberhonddu Brychan Urien Rheged
50 Nwyalen ach Selyf Cymru Gwen o Gernyw
Gwen o Gernyw
51 Anhun ach Gwrthyfer Ceredigion

gwrywaidd

[golygu | golygu cod]
# enw delwedd man geni tad mam plentyn/plant Ganwyd Bu Farw dydd gŵyl
1 John Jones Clynnog Fawr 1598 12 Gorffennaf
2 Mellonius
Caerdydd 229 314 22 Hydref
3 Peblig
Cymru Macsen Wledig Elen Luyddog 380 3 Gorffennaf
4 Brychan
Talgarth Cynog ap Brychan
Dingad o Landingad
Gwladys ach Brychan
Cain ach Brychan
Dwynwen ach Brychan
Eiluned ach Brychan
Tudful ach Brychan
Tybïe ach Brychan
Кледвин
Gwen o Dalgarth
Meleri ach Brychan
Belyau ach Brychan
Cynheiddon ach Brychan
Tutglud ach Brychan
Nefyn ach Brychan
Santes Arianwen
Clydai ach Brychan
Gwawr ach Brychan
Tangwystl ach Brychan
Marchell
Rhiangar
Neithon Sant
Dyfnan
Menefrida
Lluan
Cynon
Santes Cain
Cleder
Ilud ach Brychan
Tudwen
400 480 6 Ebrill
5 Dabheog
Cymru 400 16 Rhagfyr
6 Iago Sant
Cymru Gwen Teirbron 401 8 Chwefror
7 Saint Guéthénoc Cymru 401 5 Tachwedd
8 Pedrog
Cymru Glywys 450 564 4 Mehefin
9 Gwenog
Cymru 450 16 Hydref
10 Sant Guirec Cymru 450
11 Dyfrig
Madley Efrddyl o Erging 460 550 14 Tachwedd
12 Briog
Ceredigion 460 502 1 Mai
13 Carannog
Ceredigion Ceredig ap Cunedda 470 16 Mai
14 Caradog Freichfras Cymru Gwrgan Fawr Gwen o Dalgarth Maethlu
Cawrdaf mab Caradog Freichfras
470 500 13 Ebrill
15 Cyngar
Cymru 470 520 7 Tachwedd
16 Arthfael
Teyrnas Morgannwg Hywel fab Emyr Llydaw 482 570 16 Awst
17 Cybi
Cernyw
Penmon
Salomon of Cornwall Gwen ferch Cynyr 483 555 8 Tachwedd
18 Malo
Sir Forgannwg 487 565 15 Tachwedd
19 Cyngar ap Geraint
Gwynedd 490 501 7 Tachwedd
20 Sant Samson
Sir Forgannwg 490 565 18 Gorffennaf
21 Tudwal
Dinbych-y-pysgod 490 564 1 Rhagfyr
22 Paulinus Aurelianus
Teyrnas Morgannwg 492 573 12 Mawrth
10 Hydref
23 Cynog ap Brychan
Teyrnas Brycheiniog Brychan 500 492 7 Hydref
24 Pawl Hen Cymru Gwenfaen 500 22 Tachwedd
25 Tathan Iwerddon 500 26 Rhagfyr
26 Dogfan
Cymru 500
27 Celynnin
Cymru Tyno Helig 500
28 Austell Teyrnas Brycheiniog 500 600 28 Mehefin
29 Padarn
Cymru Eurfyl ach Padarn 500 510 15 Ebrill
21 Mai
30 Stinan Llydaw 500 600 5 Rhagfyr
31 Cynidr
Cymru Gwynllyw Gwladys ach Brychan 501
32 Saint Lunaire Cymru 509
33 Dewi
Sir Benfro Sandde Non 512 589 1 Mawrth
34 Deiniol
Cymru Dynod Fawr Dwywe Deiniolen 530 584 11 Medi
35 Cadfan
Cymru 530 590 1 Tachwedd
36 Meilyr
Sir Forgannwg 535 575 24 Hydref
37 Méen
Cymru 540 617 21 Mehefin
38 Tewdrig
Teyrnas Glywysing
Cymru
Budic de Cornouaille Meurig ap Tewdrig 550 3 Ionawr
39 Tysilio
Teyrnas Powys Brochwel Ysgithrog 550 640 8 Tachwedd
40 Aaron o Aleth
Cymru 550 552 21 Mehefin
41 Primel Cymru 550
42 Cristiolus
Ynys Môn Hywel fab Emyr Llydaw 550 3 Rhagfyr
43 Derfel Gadarn Cymru Hywel fab Emyr Llydaw 566 660 5 Ebrill
44 Llwchaiarn Cymru 580 640 11 Ionawr
45 Teilo
Penalun Eusyllt Gwenhaf 600 560 9 Chwefror
46 Cadoc
Sir Forgannwg Gwynllyw Gwladys ach Brychan 600 580 24 Ionawr
47 Tudno
Cymru 600 5 Mehefin
48 Afan Buallt
Gwynedd Gwenhaf 600 17 Tachwedd
49 Eilian
Cymru Canna 600 13 Ionawr
50 Mechell
Cymru 600 501
51 Deiniolen Bangor Deiniol 600 22 Tachwedd
52 Dona Cymru Selyf ap Cynan 600 1 Tachwedd
53 Isfael Armorica 600 501 16 Mehefin
54 Curig
Cymru 600 15 Mehefin
55 Aerdeyrn Teyrnas Powys 600
56 Aelhaearn
Teyrnas Powys
Cymru
600 1 Tachwedd
2 Tachwedd
57 Ilar
Teyrnas Ceredigion 600 13 Ionawr
14 Ionawr
15 Ionawr
58 Allgo
Llanallgo Gildas 600 660 27 Tachwedd
59 Aelrhiw
Y Rhiw 600 9 Medi
60 Asaph
Yr Hen Ogledd Sawyl Ben Uchel 600 601 1 Mai
61 Cynhaiarn
Caereinion
Cymru
700
62 Clydog Cymru 800 19 Awst
3 Tachwedd
63 Caradog Fynach Teyrnas Brycheiniog 1100 1124
64 Rhisiart Gwyn
Llanidloes 1537 1584 17 Hydref
65 John Roberts Trawsfynydd 1577 1610 25 Hydref
66 George Herbert
Trefaldwyn Richard Herbert, Lord of Cherbury Magdalen Herbert 1593 1633 27 Chwefror
67 David Lewis
Y Fenni 1616 1679 27 Awst
68 Siôn ap Siôn Rhiwabon 1625 1697
69 Philip Evans
Trefynwy
Sir Fynwy
1645 1679 25 Hydref
70 John Lloyd Sir Frycheiniog 1649 1679 25 Hydref
71 John Jones Llanfaredd 1731 1813
72 John Rowland Thomas Penrhyndeudraeth 1881 1965
73 Daniel P Williams Pen-y-groes 1882 1947
74 Barrwg Cymru 27 Medi
75 Brynach
Iwerddon Mynfer ach Brynach
Mwynen ach Brynach
Mabyn ach Brynach
Endelyn ach Brynach
600 7 Ebrill
76 Cynllo
Ceredigion 8 Awst
77 Peris
Cymru 11 Rhagfyr
78 Dingad o Landingad Teyrnas Powys Brychan 1 Tachwedd
79 Cennydd
Casllwchwr 5 Gorffennaf
80 Sant Caradoc Cymru 1124 13 Ebrill
81 Fflewyn
Gwynedd Ithel Hael Tanwg
Gredifael
82 Tanwg
Ynys Môn Ithel Hael 10 Hydref
83 Gwynhoedl Cymru Seithenyn
84 Gwynin Gogledd Cymru
85 Sannan
29 Ebrill
86 Tyfaelog
Teyrnas Brycheiniog 26 Chwefror
1 Mawrth
87 Gwrddelw Caerllion 1 Tachwedd
88 James Birch Sir Benfro 1800
89 Cynhafal
Sir Ddinbych 5 Hydref
90 Gwyddelan Gwynedd 22 Awst
91 Cadfarch Gogledd Cymru Caradog Freichfras Tegau Eurfron 24 Hydref
92 Cynon Teyrnas Brycheiniog Brychan 9 Tachwedd
93 Cwyfan Ynys Môn
94 Hychan
Sir Ddinbych 8 Awst
Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Seintiau a merthyron diweddar

[golygu | golygu cod]

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]
  1. welshsaints.ac.uk' adalwyd 13 Medi 2019.
  2. cyf Brereton, T.D. 2000 The Book of Welsh Saints, Glyndwr