Grŵp Celf Beca

Roedd Beca yn grŵp o artistiaid a oedd yn cydweithio yng Nghymru ar ddiwedd y saithdegau a thrwy'r wythdegau. Deilliodd yr enw o hanes Helyntion Beca, 1839 - 1844.

Roedd celf Beca yn weledigaeth o gelf weledol Gymreig, wedi ei llunio drwy ddealltwriaeth o werth yr iaith Gymraeg ac yn ymwneud â materion cymdeithasol, diwylliannol a gwleidyddol Cymru. Ffurfiwyd y grŵp gan yr artist Paul Davies a'i frawd Peter Davies, er mwyn codi ymwybyddiaeth genedlaethol o werth celf weledol yn yr 20fed ganrif yng Nghymru.

Roedd diwedd y saithdegau a'r wythdegau yn gyfnod o ddeffroad ym myd celf weledol yng Nghymru. Roedd ymgyrch losgi tai haf Meibion Glyndŵr ar ei hanterth ac fe ddatblygodd cred o'r newydd mewn celf weledol ‘Gymreig’. Sefydlwyd nifer o fudiadau a chymdeithasau i annog creu a llwyfannu celfyddyd weledol Gymreig. Un o'r mudiadau yma oedd Beca. Mae rhai o ddarnau cyntaf y brodyr a gafodd eu cyflwyno yn enw Beca yn ymateb uniongyrchol i ymgyrch losgi Meibion Glyndŵr. Roedd yn agwedd newydd tuag at gelf yr 20fed ganrif yng Nghymru.

Fe gafodd celf Grŵp Beca gryn sylw yn dilyn perfformiad Paul Davies yn Eisteddfod Genedlaethol Wrecsam 1977. Digwyddodd y perfformiad y tu allan i’r Pafiliwn Celf a Chrefft (Lle Celf) ble roedd arddangosfa o waith gan Joseph Beuys a sawl artist rhyngwladol arall. Cododd Paul Davies ddarn o hen sliper rheilffordd efo’r llythrennau WN arno uwch ei ben. Roedd yn protestio ac yn tynnu sylw at y ffaith nad oedd yr Eisteddfod wedi gwahodd artistiaid o Gymru i arddangos hefyd . . Yn dilyn y perfformiad ymunodd yr artist Ivor Davies efo'r brodyr. Yna ymunodd mwy o artistiaid a oedd yn rhannu'r un weledigaeth fel Pete Telfer, Sian Parri, Iwan Bala, Peter Finnemore, Tim Davies a pharhaodd i dyfu drwy gyswllt artistiaid.

Cynhaliwyd arddangosfa o waith artistiaid grŵp Beca yn 1988. Trefnwyd yr arddangosfa 'Ystad Cymru' i gydfynd efo Eisteddfod Genedlaethol Casnewydd. Roedd yn arddangosfa gydweithredol rhwng aelodau Beca, Gweled ac Ymddiriedolaeth Cerfluniau Cymru. Cafodd rhai o ddarnau cydweithredol Beca eu harddangos ar draws ewrop. Cymerodd y grŵp dueddiadau a genres rhyngwladol au cymhwyso i gyd-destun Cymreig Cymru. Roedd dylanwadwyd artistiaid y grŵp yn amrywiol ac yn cynnwys Arte Povera, Fluxus a Swrealaeth. Defnyddiodd y grŵp gymysgedd o fynegiant artistig, gan gynnwys gosod, paentio, cerflunio a pherfformio, gan ymgysylltu â materion iaith, yr amgylchedd a hawliau tir.Mae hanes y grŵp wedi ennill cryn barch o dan ailasesiadau ôl-fodern.

Nid mudiad ffurfiol oedd Beca ond cyswllt rhwng artistiaid, o gefndiroedd amrywiol, oedd yn deall gwerth yr iaith a'r genedl Gymraeg. Roedd artistiaid Beca yn annog y weledigaeth drwy greu a chyd-greu celf Gymreig a'i gyflwyno yn enw Beca. Fe lwyddodd y mudiad ddod â gwleidyddiaeth heriol yn rhan o gelf weledol Cymru. Paul Davies oedd prif gyswllt y grŵp ac roedd marwolaeth sydun Paul Davies yn ergyd i'r grŵp. Ond mae gweledigaeth Paul a Peter a gwaith Beca wedi parhau yn fyw yng ngwaith artistiaid Cymru.

Mae Gwobr Ifor Davies yn yr Eisteddfod Genedlaethol wedi parhau i annog artistiaid greu celf yn ysbryd y frwydr dros iaith, diwylliant,a gwleidyddiaeth Cymru (Celf Beca). Fe drefnwyd arddangosfa 'pop up' o waith Beca yn 2018 yn Oriel Storiel Bangor, gan yr artist Sara Rhoslyn Moore a gafodd ei hysbrydoli gan yr hanes. Yn 2023 cyflwynodd Sian Parri hanes Celf Beca, i blant ysgolion Llŷn ac Eifionydd . Roedd Sian yn un o aelodau cynharaf Beca a'i gwaith 'Gwreiddiau Ymwybod' yn rhan o arddangosfa 'Ystad Cymru' 1988. Fe greodd y plant Gelf Beca newydd a cafodd ei gyflwyno yn enw Beca ar stondin Celf Beca, yn Eisteddfod Genedlaethol 2023.

Gweler hefyd

• Fluxus
• Neue Walisische Kunst