Neidio i'r cynnwys

Aperitîff a digestiff

Oddi ar Wicipedia
Aperitîff a digestiff
Enghraifft o'r canlynolpair of concepts Edit this on Wikidata
Mathdiod feddwol Edit this on Wikidata
Yn cynnwysapéritif, digestif Edit this on Wikidata
Aperitîff gyda mân-fwyd

Mae apéritif (Ffrangeg: [apeʁitif]) a digestif (/diːʒɛˈstiːf/) yn ddiodydd, alcoholig fel rehol, sydd fel arfer yn cael eu gweini cyn (apéritif) neu ar ôl (digestif) pryd o fwyd. Cofnoda Geiriadur Prifysgol Cymru aperitîff gyda'r disgrifiad "diod alcoholig a yfir cyn pryd o fwyd i godi archwaeth, diod archwaeth".[1] Gellir galw diodydd aperitîff yn "ddiod archwaeth" hefyd.[2]

Apéritif

[golygu | golygu cod]

Diod alcoholig yw apéritif a weinir fel arfer cyn pryd bwyd i ysgogi'r archwaeth, ac fel rheol mae'n sych yn hytrach na melys. Dewisiadau cyffredin ar gyfer apéritif yw vermouth; siampên; pastis; jin; ouzo; fino, amontillado neu arddulliau eraill o sieri sych (ond nid fel arfer sieri cymysg hufen neu oloroso, sy'n felys a chyfoethog iawn).

Gellir gweini apéritif gyda hors d'oeuvre neu amuse-bouche, fel craceri, caws, pâté, quiche neu olewydd. [3][4]

Gair Ffrangeg yw apéritif "sy'n deillio o'r ferf Ladin aperire, sy'n golygu agor".[5] Mewn Ffrangeg anffurfiol, defnyddir y gair apéro yn ogystal, wrth gyfeirio at y ddiod ac at yr amser a dreulir yn yfed a chymdeithasu.

Hanes

[golygu | golygu cod]
Apéritif de Picardie verte

Dywed Diadochos asgetig Cristnogol y 5g o Photiki, "Dylai pobl sy'n dymuno disgyblu'r organau rhywiol osgoi yfed y concoctions artiffisial hynny a elwir yn 'aperitifs' - yn ôl pob tebyg oherwydd eu bod yn agor ffordd i'r stumog ar gyfer y pryd helaeth sydd i ddilyn." Byddai hyn yn dangos bod apéritifs wedi bodoli ers y bumed ganrif o leiaf.[6]

Ym 1796, dyfeisiodd distyllwr Turin Antonio Carpano vermouth modern.[7][8]

Daeth apéritifs yn gyffredin yn yr Eidal yn y 19g, lle roeddent yn cael eu gweini mewn caffis ffasiynol yn Turin (lle crëwyd vermouth modern), Rhufain, Genoa, Fflorens, Milan a Fenis.

Cyflwynwyd apéritif o'r enw Dubonnet yn Ffrainc ym 1846, a grëwyd gan y fferyllydd Joseph Dubonnet fel ffordd o gyflenwi cwinîn sy'n ymladd malaria. Bragu chwerw oedd y feddyginiaeth, felly datblygodd fformiwla o berlysiau a sbeisys i guddio blas miniog cwinîn, ac fe weithiodd mor dda fel bod y rysáit wedi parhau i fod yn wyliadwrus iawn ers hynny. Gwnaeth milwyr y Lleng Dramor yn Ffrainc ei ddefnyddio yng Ngogledd Affrica sydd wedi'i heintio â mosgito. Roedd gwraig Dubonnet mor hoff o'r ddiod nes iddi gael ei ffrindiau i gyd i roi cynnig arni, a lledaenodd ei phoblogrwydd.

Daeth apéritifs yn boblogaidd iawn yn Ewrop, apêl a groesodd yr Iwerydd; erbyn 1900 roeddent hefyd yn cael eu gwasanaethu'n gyffredin yn yr Unol Daleithiau.

Yn Sbaen ac mewn rhai gwledydd yn America Ladin mae apéritifs wedi bod yn rhan bwysig o tapas ers canrifoedd.[angen ffynhonnell] . Roedd yr arferiad o gael archwaethwyr gydag apéritif yn croesi Môr yr Iwerydd i'r cyfeiriad arall yn y 1970au, lle gwthiodd yr arferiad o offrwm bwyd sylweddol yn cael ei baru â phrynu diod yn ystod "Awr Hapus" yn yr Unol Daleithiau ddatblygiad mwy cwrs aperitivo bwyd-drwm yn yr Eidal hefyd.[9]

Mathau

[golygu | golygu cod]

Nid oes un ddiod alcoholig sydd bob amser yn cael ei gweini fel apéritif. Mae'n debyg mai gwin caerog, gwirod, a siampên sych yw'r dewisiadau mwyaf cyffredin. Oherwydd ei fod yn cael ei weini cyn bwyta, mae'r pwyslais fel arfer ar sych yn hytrach na melys, fel canllaw cyffredinol.

Yn Ffrainc, mae'r apéritif yn amrywio o ranbarth i ranbarth: mae pastis yn boblogaidd yn ne Ffrainc, brandi Calvados yn rhanbarth Normandi, Crémant d'Alsace yn y rhanbarth dwyreiniol. Gellir gweini gwin siampên neu Cognac hefyd. Mae Kir, a elwir hefyd yn Blanc-cassis, yn goctel apéritif cyffredin a phoblogaidd iawn wedi'i wneud gyda mesur o crème de cassis (gwirod cyrens duon) gyda gwin gwyn fel bourgogne aligoté. Defnyddir y gair Kir Royal pan ddisodlir gwin gwyn â gwin Champagne. Gellir cyflwyno gwydraid syml o win coch, fel Beaujolais nouveau, fel apéritif, ynghyd â tuswau difyr.

Yn yr Eidal, gellir gwasanaethu vermouth neu win fel yr apéritif (a elwir yn aperitivo). Mae Martini, Aperol Spritz a Campari gyda soda hefyd yn ddiodydd aperitivo poblogaidd o ddewis.

Ym Môr y Canoldir Dwyreiniol, mae arak yn cael ei weini â meze.

Ym Mhrydain ac Iwerddon mae sieri a madeira sych yn apéritifau traddodiadol.

Digestiff

[golygu | golygu cod]
Mae Brandi yn digestif boblogaidd
Glasied o grappa

Diod alcoholig yw digestiff sy'n cael ei weini ar ôl pryd bwyd, i gynorthwyo treuliad. Pan gaiff ei weini ar ôl cwrs coffi, gellir ei alw'n gaffi pousse. Fel arfer, caent eu yfed ar ben ei hun, heb ychwanegu dŵr.

Ymhlith y mathau cyffredin o digestiff mae:

Brandi (Cognac, Armagnac, wedi'i wneud yn alembig)
Chacha
Eaux de vie (brandi ffrwythau, Schnapps, Calvados)
Brandi Soeg - grappa
Tsikoudia
Gwinoedd cryf (sieri melys (sieri hufen neu oloroso fel arfer), vermouth, Port, Madeira, a Ratafia)
Gwirodlyn (Liqueurs) chwerw neu felys (Drambuie, Amaretto, Bénédictine, amari {fel rhedynen}, gwirod llysieuol, Sambuca, Chartreuse, Galliano, Grand Marnier, Jägermeister, Mist Gwyddelig, Kahlúa, limoncello, Herbs de Majorca, Beirão, Undericum, Unicum, Undericum. , Fernet-Branca, Mirto, Malort)
Gwirodydd distyll (ouzo, schnapps, tequila neu akvavit)
Coctêls gwirod (Black Russian, ac ati)

Yn nodweddiadol mae digestiffs chwerw yn cynnwys perlysiau carminaidd, y credir eu bod yn cynorthwyo treulio.[10]

Mewn llawer o wledydd, mae pobl yn yfed diodydd alcoholig amser cinio a swper. Mae astudiaethau wedi canfod pan fydd bwyd yn cael ei fwyta cyn yfed alcohol, mae amsugno alcohol yn cael ei leihau[11] a bod y gyfradd y mae alcohol yn cael ei dynnu o'r gwaed yn cynyddu. Ymddengys nad yw'r mecanwaith ar gyfer dileu alcohol yn gyflymach yn gysylltiedig â'r math o fwyd. Mae'r mecanwaith yn debygol o gael ei ysgogi gan fwyd, sy'n cynyddu ensymau sy'n metaboli alcohol a llif gwaed yr afu.[11]

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]

Dolenni

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ Aperitîff
  2. ↑ Geiriadur Academi
  3. ↑ Lichine, Alexis. Alexis Lichine's New Encyclopedia of Wines & Spirits (5th edition) (Efrog Newydd: Alfred A. Knopf, 1987), 75.
  4. ↑ Robinson, Jancis. The Oxford Companion to Wine (3rd edition) (Oxford University Press: 2006), 26.
  5. ↑ "The Why and How Of Serving An Aperitif". Everyday Health. 15 Tachwedd 2017. Cyrchwyd July 14, 2020.
  6. ↑ The Philokalia: Vol. 1; St. Diadochos of Photiki, On Spiritual Knowledge; p. 267. Faber and Faber, Inc. Efrog Newydd; 1979.
  7. ↑ Bezzone, Francesca (12 Tachwedd 2019). "The Old History of the Aperitivo". Life in Italy. Cyrchwyd 5 Rhagfyr 2019.
  8. ↑ Brown & Miller, Jared & Anistatia (2011). The Mixellany Guide to Vermouth & Other Aperitifs. Mixellany Limited. t. 44. ISBN 978-1-907434-29-7.
  9. ↑ "The Italian Aperitivo". HuffPost. January 5, 2015.
  10. ↑ Walton, Stuart; Miller, Norma (2002). Spirits & Liqueurs Cookbook. Efrog Newydd: Hermes House. tt. 16–17. ISBN 1-84309-498-3.
  11. ↑ 11.0 11.1 Ramchandani, V.A.; Kwo, P.Y.; Li, T-K. (2001). "Effect of Food and Food Composition on Alcohol Elimination Rates in Healthy Men and Women". Journal of Clinical Pharmacology 41 (12): 1345–50. doi:10.1177/00912700122012814. PMID 11762562. https://www.researchgate.net/publication/11594368.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Aperitîff_a_digestiff&oldid=11021628"