A

A yw’r llythyren a’r llafariad gyntaf yn yr wyddor Gymraeg a’r wyddor Ladin. Mae hi’n debyg i’r llythyren alffa o’r hen Roeg. Mae fersiwn bras y llythyren yn cynnwys dwy linell ar osgo fel triongl, gyda bar llorweddol yn eu cysylltu yn y canol. Gellir ysgrifennu'r llythyren fach ar ddwy ffurf: fel a neu fel ɑ.

Hanes

Hynafiad cynharaf y lythyren A yw aleff, sef lythyren gyntaf yr wyddor Phoenicaidd. Mae'n bosib bod aleff wedi tarddu o bictogram o ben ychen yn ysgrif hieroglyffig yr Hen Aifft a'r wyddor proto-Sinaïtig.

Hieroglyff pen ychen yr Eifftwyr	Pen ychen Proto-Sinaïtig	Aleff	Alffa Groeg	A Etrwscaidd	A Rhufeinig
Hieroglyff pen ychen yr Eifftwyr	Pen ychen Proto-semitig	Aleff Phoeniciaidd	Alffa Groeg	A Etrwscaidd	A Rhufeinig

Eginyn erthygl sydd uchod am iaith. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.

Chwiliwch am A
yn Wiciadur.

Defnyddio mewn systemau ysgrifennu

Ynganiad enw'r llythyren ⟨a⟩ a ⟩ mewn ieithoedd Ewropeaidd, sylwch y gall /a/ ac /aː/ wahaniaethu yn ffonetig rhwng [a], [ä], [æ] a [ɑ] yn dibynnu ar yr iaith.

Saesneg

Mewn orgraff Saesneg fodern, mae'r llythyren ⟨a⟩ yn cynrychioli o leiaf saith sain llafariad gwahanol:

• y llafariad blaen agored bron heb ei /æ/ fel mewn pad;
• y llafariad cefn agored heb ei /ɑː/ fel yn y tad, sy'n nes at ei sain Lladin a Groeg gwreiddiol;
• y deuphthong /eɪ/ fel yn ace a mwyaf (fel arfer pan fydd ⟨a⟩ yn cael ei dilyn gan un, neu weithiau dwy, gytsain ac yna llythyren llafariad arall) – mae hyn yn deillio o ymestyn Saesneg Canol ac yna'r Great Vowel Shift;
• ffurf addasedig y sain uchod sy'n digwydd cyn ⟨r⟩, fel yn sgwâr a Mary;
• y llafariad gron o ddwfr;
• y llafariad gron fyrrach (nad yw yn bresennol yn General American) yn oedd a beth;
• a schwa, mewn llawer o sillafau dibwys, megis mewn am, coma, solar.

Nid yw'r dilyniant dwbl ⟨aa⟩ yn digwydd mewn geiriau Saesneg brodorol , ond fe'i ceir mewn rhai geiriau sy'n deillio o ieithoedd tramor megis Aaron ac aardvark. Fodd bynnag , ⟨a⟩ a yn digwydd mewn llawer o ddeugraffau cyffredin , pob un â'i sain neu ei synau ei hun, yn enwedig ⟨ai⟩, ⟨au⟩, ⟨aw⟩ au, ⟨ay⟩, ⟨ea⟩ ⟨oa⟩

Ieithoedd eraill

Yn y rhan fwyaf o ieithoedd sy'n defnyddio'r wyddor Ladin ,⟨a⟩ a yn dynodi llafariad heb ei dalgrynnu agored , fel /a/, /ä/ , neu /ɑ/ . Eithriad yw Saanich , lle ⟨a⟩ a ( a'r glyff Á ) yn sefyll am llafariad blaen canol clos heb ei dalgrynnu /e/.

Systemau eraill

Mewn nodiant ffonetig a ffonemig:

• yn yr Wyddor Seinegol Ryngwladol , defnyddir Nodyn:Angbr IPA ar gyfer y llafariad blaen agored heb ei dalgrynnuc, defnyddir Nodyn:Angbr IPA ar gyfer y llafariad canol agored heb ei dalgrynnu , a defnyddir Nodyn:Angbr IPA ar gyfer y llafariad heb ei dalgrynnu cefn agored.
• yn X-SAMPA , defnyddir ⟨a⟩ ar gyfer y llafariad blaen agored heb ei dalgrynnu a ⟨A⟩ ar gyfer llafariad heb ei dalgrynnu cefn agored.