Jump to content

Dobrucatatar tili

QIRIMTATAR VİKİPEDİYASINIÑ MALÜMATI
Dobrucatatar tili
tatarşa
Memleketler: Romaniya, Bulğaristan, Türkiye, Moldova, Pridnestrovye Moldovan Cumhuriyeti, Ukraina
Regionlar: Dobruca, Bucaq
Resmiy status: Romaniya (azınlıq tili)
Sınıflaştırma
Kategoriya: Altay tilleri
Altay tilleri
  • Türkiy tiller
    • Kipçak tilleri
      • Kipçak-Noğay tiller
Elifbe: Latin elifbesi, Kiril elifbesi
Til kodları
ISO 639-1:
ISO 639-2:
ISO 639-3:
Romaniyadaki Latin elifbesi

Dobrucatatar tili, Bucaqtatar tili, Dobruca şivesi ya da Calpaq qırımtatarca, qırımtatar tiliniñ bir şivesi, çöl şivesine yaqın. Dobrucada, Bucaqta ve Türkiyede yaşağan qırımtatarlar qonuşa.

Qırımda laf etilgen çöl şivesinden bir qaç farqı bar. Meselâ, ç→ş deñişimi bar (içün = işün, çöl = şöl, içimlik = işimlik v.b.), aynı zamanda daa çoq f→p deñişimi tapıla (Fil = Pil, faqat = paqat, laf = lap v.b.) ve bazı sözlerde u→o deñişimi bar (bu = bo, bunıñ = bonıñ v.b.).

Dobrucada tatar tili üç parçağa ayırıla:[1]

  • Dobruca TatarcasıKöstencede ve etrafında qonuşula.
  • Dobruca TatçasıDobriçte ve etrafında qonuşula.

Esas maqale: Dobruca tatar elifbesi

Romaniyanıñ Dobruca regionında yaşağan qırımtatarlar biraz başqa bir elifbe qullanalar. 1956 senesi Romaniyada qırımtatarlar şimdikinden daa farqlı bir elifbe qullanadı. Bu elifbe o zamanda qırımtatarlarğa mektepte üretiledi.[2] O eski elifbede şu arfler tapıladı:[3]
A a, Á á, B b, Č č, D d, E e, F f, G g, Ğ ğ, H h, I i, Í í, Î î, J j, K k, L l, M m, N n, Ñ ñ, O o, Ó ó, P p, R r, S s, Ș ș, T t, Ț ț, U u, Ú ú, V v, W w, Y y, Z z.

Şimdiki qullanılğan elifbeden qırımda qullanılğan elifbeden farqlı olaraq Ĭ ĭ ve W w arfleri bar, Ğ ğ ve Q q arifleri yoq. Soñki yılları Dobruca tatarlarınıñ bazıları da elifbemiz Qırımdakisine daa yaqın olsun dep Ğ ğ ve Q q ariflerini qullanalar.[4]

Dobrucada şimdi qullanılğan elifbe (UDTTMR tarafından):
A a, B b, С c, Ç ç, D d, E e, F f, G g, Ğ ğ, H h, I ı, İ i, Ĭ ĭ, J j, K k, Q q, L l, M m, N n, Ñ ñ, O o, Ö ö, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, Ü ü, V v, W w, Y y, Z z.[5][6]

  • ĭ arfi qısqa [ɪ] sesi içün qullanıla: bĭrĭnşĭ, tĭlĭmĭz, i arfi uzun [i] içün: faiz, ciddiy (Qırımda em uzun [i], em qısqa [ɪ] i arfinen işaretlene: birinci, tilimiz, faiz, ciddiy).
  • w arfi [w] sesi içün qullanıla: aluw, qawğa, v arfi [v] içün: vulkan (Qırımda em [v], em [w] v arfinen işaretlene: aluv, qavğa, vulkan).

Taner Murat başqa elifbelerde qullanğan.[7][8] Onıñ qullanğanı latin elifbesi Bukarest Universitetinden edi, Á, Ç, Ğ, Ñ, Î, Í, Ó, Ş, Ú ariflerini içere edi. Ve kiril elifbesini Ә, Җ, І, Ң, Ө, Ү, Ў ariflerinen qullanğan. Birde eski Türk yazuvı ve Arap-Fars elifbesini ڭ arifinen qullanğan.

Daa baqıñız

[deñiştir | kodunı deñiştir]

Tış bağlantılar

[deñiştir | kodunı deñiştir]
  1. Eker, Süer (2006). Ekstra küçük bir dil olarak Romanya "Tatar Türkçesi" 17 aprelniñ 2012 s. arhivlengen.
  2. Литература крымских татар в румынской эмиграции: история становления и развития.
  3. Romanian Tatar language communicationin the multicultural space.
  4. Sinan Uyğur DOBRUCA TATAR TÜRKLERİNDE ABECE VE YAZIM SORUNU.
  5. Kerim A., Kerim L. Tatarca Türkçe Romence sözlük. – Bükreş : Kriterion, 1996.
  6. ALFABE. — Constanta: Editura Imperium, 2015. — P. 78 (here is a foto of the page: [1]). — ISBN 978-606-93788-8-5
  7. The translation of the book "Luceafărul" (Mihai Eminescu) by Taner Murat with this scripts 18 mayısnıñ 2023 s. arhivlengen.
  8. Latin alphabet used by Taner Murat 23 aprelniñ 2023 s. arhivlengen.