Mont d’an endalc’had

Neodimiom

Eus Wikipedia
Neodimiom
PrazeodimiomNeodimiomPrometiom

Nd
U
Taolenn beriodek, Neodimiom
Perzhioù hollek
Niver atomek 60
Rummad kimiek Lantanidoù
Strollad Lantanidoù
Trovezh 6
Bloc'h f
Tolz atomek 144,240
Aozadur elektronek
[Xe] 4f4 6s2
Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 22, 8, 2
Perzhioù atomek
Niver oksidadur + 3
Oksidenn vazennek skañv
Tredanleiegezh 1,14 (Skeul Linus Pauling)
Gremmoù ionadur 1 : 533,081 kJ/mol
2 : 1 034,322 kJ/mol
3 : 2 132,324 kJ/mol
4 : 3 898,004 kJ/mol
Skin atomek 239 pm
Skin kenamsav 188 pm
Skin Van der Vaals (stlenn ebet)
Perzhioù fizikel
Arvez Kaled
Douester (≈20 °C) 7 g/cm3
Teuzverk 1 016 °C
Bervverk 3 074 °C
Tredanharzusted 643 nΩ•m (e 20 °C)
Neuz an elfenn

Un elfenn gimiek eo an neodimiom ; Nd eo e arouez kimiek, 60 e niver atomek ha 144,240 e dolz atomek.

E 1839 e tizoloas ar c'himiour svedat Carl Gustaf Mosander an didimiom, a zo ur meskaj eus tri douar rouez ; unan anezho eo ar c'heriom 58Pr, bet dizoloet gant Axel Erdmann e 1839 ivez.
E 1885 e voe hiniennekaet an div elfenn all gant ar c'himiour aostrian Carl Auer von Wesbach : ar prazeodimiom 58Pr hag an neodimiom 60Nd.

Eus ar gresianeg νέος neos, "nevez", ha διδύμος didumos, "gevell" e teu neodimiom : kevret gant keriom ha prazeodimiom en e gaver er c'hailhoù.

Kenderc'hadur

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Er c'hailhoù bastnäsit (Pr,La,Y)CO3F ha monazit (Pr,La,Th,Nd,Y)PO4 pergen e kaver neodimiom.[1].

Ur metal liv an argant gwenn, blot, govelius hag orjalennus eo an neodimiom.
Buan e vez oksidet en aer ; diskolpañ a ra an oksidenn, ar pezh a laka muioc'h a vetal en aer : goude ur bloavezh ne chom nemet oksidenn neodimiom[2].

Par da re ar c'heriom ha re ar prazeodimiom eo perzhioù kimiek an neodimiom.

  • E 150°C e tev an neodimiom da reiñ oksidenn neodimiom(III) :
4 Nd + 3 O2 → 2 Nd2O3
  • Dazgwerediñ gorrek e ra Pr gant dour yen, ha buan gant dour zomm da reiñ hidroksidenn neodimiom(III) :
2 Nd [k] + 6 H2O [d] → 2 Nd(OH)3 [dz] + 3 H2 [g][3]
  • Gant an holl halogenoù e tazgwered an neodimiom diouzhtu :
2 Nd (k) + 3 F2 (g) → 2 NdF3 (k) [liv mouk]
2 Nd (k) + 3 Cl2 (g) → 2 NdCl3 (k) [gell-mouk]
2 Nd (k) + 3 Br2 (g) → 2 NdBr3 (k) [mouk]
2 Nd (k) + 3 ||iod|I]]2 (g) → 2 NdI3 (k) [gwer]

Eus Nd-124 betek Nd-161 ez astenn skalfad izotopoù an neodimiom.
Pemp izotop stabil a gaver en natur : 142Nd, 143Nd, 145Nd, 146Nd ha 148Nd, Nd-142 o vezañ an hini stabilañ.
Skinizotopoù zo anavezet ivez, 33 anezho, ar re stabilañ o vezañ Nd-144 hag Nd-150 ; en natur e vezont kavet.

Izotopoù stabilañ an neodimiom
Izotop % en natur Hanter-vuhez Digevanad
142Nd 27,2 Stabil, 82 neutron
143Nd 12,2 Stabil, 83 neutron
144Nd 23,8 2,29 x 1015 bloavezh 140Ce (dre skinoù α)
145Nd 8,3 > 6 x 1016 bloavezh 141Ce (dre skinoù α)
146Nd 17,2 Stabil, 86 neutron

148Nd

5,7

> 3 x 1018 bloavezh

144Ce (dre skinoù α)
148Sm (dre skinoù β)
150Nd 5,6 6,7 x 1018 bloavezh 150Sm (dre skinoù β)
Oksidenn neodimiom (Nd2O3) a lakaer er gwer evit e livañ en ur skalfad em astenn eus mouk betek ruz teñval ha griz. Hervez natur ar gouloù (naturel pe get) a sko warni e kemm arliv ur glogorenn fardet gant 5% neodimiom.
Ar gwarelloù galloudusañ a anavezer eo ar re fardet gant neodimiom (Ne2Fe14B). Gouest int da sevel tolzadennoù mil gwezh brasoc'h eget o zolz dezho. Skañvoc'h, kreñvoc'h ha marc'hadmatoc'h int eget ar gwarelloù fardet gant samariom ha kobalt (SmCo5), hogen koll a ra ar gwarelloù Ne2Fe14B o galloud er gwrezverkoù uhel ha techet e vezont da verglañ, ar pezh na c'hoarvez ket gant SmCo5, a chom stabil bepred.
E kement degouezh ma ranker ober gant gwarelloù bihan, skañv ha kreñv ez arverer neodimiom : da fardañ klevelloù, korrglevelloù evit ar binvioù-seniñ (ar gitaroù-tredan, da skouer), uhelgomzerioù, selaouelloù, kantennoù kalet an urzhiataerioù.
Er c'hefluskerioù-tredan en o implijer ivez, evel el lunelloù aerlistri, en aerluzelloù hag er c'hirri hiron — war-dro 1 kg a neodimiom zo e keflusker ur c'harr hiron[4]
Ionennoù neodimium a implijer da fardañ strinkennoù evel Nd:Y3Al5O12, LiYF4 ha YVO4 a-benn amplaat hordennoù skinadoù laser e rann danruz ar skalfad tredanwarellek (700 nm-1 mm o zrohed). Bukelloù-laser, gwer pe ruz liv an hordenn, a reer gant hevelep strinkennoù goude bezañ o zroet e gouloù gwelus dre gemmañ an trohed. Da ziskouez stlennoù pouezus war ur skramm e talvezont, e-kerzh kentelioù pe brezegennoù.
  1. United States Geological Survey
  2. Metallium Inc. (en) Liamm oberiant 15 GEN 13
  3. Alc'hwez : k = kalet, d = dourek, dz = dourzileizhenn, g = gaz
  4. GORMAN Steve, As hybrid cars gobble rare metals, shortage looms Reuters, 31 EOS 09 (en) Liamm oberiant 19 GEN 13
Kimiezh | Elfennoù kimiek

Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anvTaolenn beriodek
Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok