Bundestag

Bundestag
Izili ar Bundestag (23 a viz Mae 2002)
Dasparzh (disoc'hoù dilennadegoù 2021)
Strollad Sezoù Dregantad 206 25,7 % 118 14,8 % 92 11,5 % 197 24,1 % 79 10,3 % 39 4,9 %

Ar Bundestag alaman (alamaneg : Deutscher Bundestag) eo parlamant Republik Kevreadel Alamagn ma kaver dileuridi dilennet gant holl bobl Alamagn. Dre lezenn-diazez 1949 en deus kemeret plas ar Reichstag. Abaoe 1999 e vez bodet izili ar Bundestag e Berlin, er Reichstag, ur savadur bet renevesaet gant Norman Foster.

Perzh ar Bundestag er vuhez politikel:

• Kenlabour a zo gant ar Bundesrat a-benn lakaat degemer lezennoù a dalvez er c'hevredad a-bezh, hag ivez degas kemmoù d'al lezenn-diazez. Gant ar Bundestag e vez peurwiriekaet ar feurioù-emglev etrebroadel ha votet budjed ar c'hevredad ivez.
• Dilenn a ra ivez ar c'hañseller ha kemer a ra perzh e dilenn ar prezidant ha dilenn barnerien ar c'hevread.
• Sellout a ra pizh ouzh ar pezh a ra ar gouarnamant hag ouzh ar pezh a ra an arme (Bundeswehr).

Mont en-dro

Pevar bloaz e pad amzeriad izili ar Bundestag a zo dilennet. Diazezet eo an dilennadegoù war ur sistem ma vesker ar voterezh kenfeurel (an doare ma vez dasparzhet ar sezoù) hag ar voterezh brasañniver (un hanter eus an dilennidi). 598 eo an niver diazez a zileuridi, met gant ar sistem dibabet e vez ouzhpennet re all (Überhangmandate). Ar 20vet Bundestag a zo bet lakaet da dalvezout d'an 26 a viz Gwengolo 2021. Ennañ ez eus 736 dileuriad, ha Bärbel Bas (SPD) eo ar prezidant.

Prezidanted ar Bundestag abaoe 1949

1949 : Erich Köhler, CDU 1950 : Hermann Ehlers, CDU 1954 : Eugen Gerstenmaier, CDU 1969 : Kai-Uwe von Hassel, CDU 1972 : Annemarie Renger, SPD 1976 : Karl Carstens, CDU 1979 : Richard Stücklen, CSU

1983 : Rainer Barzel, CDU 1984 : Philipp Jenninger, CDU 1988 : Rita Süssmuth, CDU 1998 : Wolfgang Thierse, SPD 2005 : Norbert Lammert, CDU 2017 : Wolfgang Schäuble, CDU 2021 : Bärbel Bas, SPD

Listenn an dilennadegoù er Bundestag

1949 : 1añ Bundestag 1953 : Eil Bundestag 1957 : 3e Bundestag 1961 : 4e Bundestag 1965 : 5vet Bundestag

1969 : 6vet Bundestag 1972 : 7vet Bundestag 1976 : 8vet Bundestag 1980 : 9vet Bundestag 1983 : 10vet Bundestag

1987 : 11vet Bundestag 1990 : 12vet Bundestag 1994 : 13vet Bundestag 1998 : 14vet Bundestag 2002 : 15vet Bundestag

2005 : 16vet Bundestag 2009 : 17vet Bundestag 2013 : 18vet Bundestag 2017 : 19vet Bundestag 2021 : 20vet Bundestag

Aozadur

Er Reichstag, e miz Even 2005. E tu-dehou prezidant an emvod emañ izili ar gouarnamant, hag en tu-kleiz emañ izili ar Bundesrat

Strolladoù pennañ ar Bundestag eo ar strolladoù-parlamant, anvet Fraktionen. Ganto eo e vez aozet al labour lezenniñ : labour-prientiñ er bodadoù-labour, kinnigoù lezennoù ha gwellaennoù.

E kement strollad-parlamant a zo ez eus ur prezidant (Fraktionsvorsitzender), meur a vezprezidant hag ur bodad-ren a vez bodet ur wech ar sizhun. Doujet e vez ganto ouzh reolenn ar strollad (Fraktionsdiziplin). Er Bundestag e kaver ivez bodad ar re goshañ (Ältestenrat) hag ar præsidium. Er c'huzul e kaver izili ar præsidium ha 23 c'hoshañ ar strolladoù-parlamant. Er c'huzul e vez divizoù etre strolladoù politikel a-benn dilenn prezidanted ar bodadoù-labour hag ar roll-labour. Savet e vez ur bodad-parlamant evit kement ministrerezh a zo (21 hiziv an deiz).

Bodadoù-labour

A-bouez bras eo al labour kaset gant ar bodadoù labour : kregiñ a ra an divizoù er Bundestag ur wech m'eo bet studiet pizh an traoù enno. Enno ivez e vez roet ar gaoz d'an tu-enep. E-touez ar bodadoù-labour-se e kaver an Untersuchungsausschuss (bodad-enklask) hag an Enquetekommission : bodadoù savet a-ratozh-kaer a-benn studiañ traoù zo. Enno e kaver dilennidi hag arbennigourien diavaez.

Kambr izel pe parlamant ?

Ar Reichstag, ma vez bodet ar Bundestag

En Alamagn e lavar tud zo n'eo ket ar Bundesrat ur parlamant peogwir ne gaver ennañ nemet izili gouarnamantoù al Länder. An dud-se a lavar neuze ez eo ar Bundestag parlamant nemetañ Alamagn.

Divodañ

Ar Bundestag a c'hall bezañ divodet gant prezidant Alamagn (Bundespräsident) ma :

• n'eus dilennet kañseller ebet gant ar brasañ niver a vouezhioù e penn-kentañ an amzeriad pe goude marv pe zilez ar c'hañseller (mellad 63, rannbennad 4 al lezenn-diazez).
• ne sav ket a-du ar Bundestag pa sav ar c'hañseller ur goulenn a fiziañs (mellad 68 rannbennad 1). Ar pezh a zo c'hoarvezet e 1972 (kañseller : Willy Brandt, prezidant : Gustav Heinemann) hag e 1982 (kañseller : Helmut Kohl, prezidant : Karl Carstens). En daou zegouezh-se e nac'has dilennidi ar Bundestag embann o fiziañs er c'hañseller goude m'en defe goulennet ganto en ober. Fellout a rae dezho ma vefe aozet dilennadegoù all, ar pezh a a zegas kudennoù a-fet gwir bonreizhel. Gant izili ar Bundesverfassungsgericht (kuzul ar vonreizh) eo bet cheñchet an traoù evit ma ne c'hoarvezfe ket mui (diviz ar 16 a viz C'hwevrer 1983).

D'an 22 a viz Mae 2005 e c'houlennas ar c'hañseller Gerhard Schröder kaout fiziañs izili ar Bundestag, peogwir e oa bet kollet an dilennadegoù e Nordrhein-Westfalen gant SPD. D'ar 1añ a viz Gouere 2005 e voe lakaet e gaou (fiziañs: 151; disfiz : 296; hep kemer perzh : 148). Goude-se e c'houlennas ar c'hañseller gant ar prezidant Horst Köhler ma vefe divodet ar Bundestag. D'an 21 a viz Gouere 2005 ec'h embannas ar prezidant e oa divodet ar Bundestag, ha lakaet e voe dilennadegoù a-benn an 18 a viz Gwengolo 2005. D'ar 25 a viz Eost 2005 e voe nac'het gant kuzul ar vonreizh erbedoù tri strollad politikel bihan ha re daou zileuriad : Jelena Hoffmann (SPD) ha Werner Schulz (Die Grünen).

Liammoù diavaez

• Lec'hienn ofisiel
• Disoc'hoù an dilennadegoù er Bundestag abaoe 1949