Mont d’an endalc’had

Bolchevik

Eus Wikipedia
Bolchevik
political faction, luskad politikel, strollad tud
Rann eusRussian Social Democratic Labour Party Kemmañ
Deiziad krouiñ1903 Kemmañ
Anvet diwarmajority Kemmañ
Enebet ouzhMencheviked Kemmañ
Un emvod eus ar strollad bolchevik. Emañ Lenin war an tu dehou

Graet e vez Bolcheviked (unander: Bolchevik; rusianeg большевики, (unander) большевик, distaget: [bəlʲʂᵻˈvʲik], deveret diouzh bol'shinstvo, "muiañ niver") eus ar rann eus ar strollad marksour Strollad Sokial Demokratel Labourerien Rusia (SSDLR), renet gant Lenin, a zispartias diouzh ar rann Menchevik (eus men'shinstvo, "bihan niver"). C'hoarvezout a reas an disrann-se e-kerzh an Eil Kendalc'h e 1903, ha dont a rejont da vezañ dizalc'h e 1912. Da heul Dispac'h 1917 e teujont da vezañ e penn ar galloud gant Dispac'h miz Here en anv ar soviedoù. Er bloaz 1922 e teuas ar strollad da vezañ Strollad Komunour an Unaniezh Soviedel.

Ar Volcheviked, krouet gant Vladimir Lenin hag Alexander Bogdanov, a oa e 1905 un aozadur galloudus gant un diaz kreñv a labourerien renet gant ur hierarkiezh demokratel kreizennet. An izili en em wele evel begenn ar reveulzi a oa da zont evit klas al labourerien e Rusia. An doareoù d'ober hag o mennozhioù a vez graet bolchevouriezh anezho.

Taolenn 1920 gant Boris Kustodiev anvet "Bolchevik"

An div luskad a oa anvet da zigentañ "kreñv" (harperien Lenin) ha "sioul" (harperien Martov). Gant an amzer o redek e voe kemmet an anvioù "Bolcheviked" ha "Mencheviked", a-ziwar ar rusiange "bolshinstvo" (muiañ niver) ha "menshinstvo" (bihan niver).

Eus un tu all, harperien Martov a c'hounez ar vot war kudenn an emezeliñ er strollad. Ne oa ket bet eus un tu sklaer na gant Lenin na gant Martov. E-pad ar c'hendalc'h e oa bet kannaded o skampañ kuit ha reoù all o cheñch tu meur a wech. E fin ar c'hendalc'h e oa bet rannet sklaer an traoù etre div luskad

Adalek 1907, er yezh saoznek e vez pennadoù oc'h ober gant ar ger "Maximalist" evit "Bolchevik" ha "Minimalist" evit "Menchevik", ar pezh na oa ket sklaer rak bez e oa ul luskad "Maximalist" e-touezh ar Strollad Reveulzier Sokialour e 1904–06 (hag a savas e 1906 un unvaniñ anvet Unvanidigezh ar Sokialourien-Reveulzierien uhelañ).

Izili ar strollad

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Keidenn oad izili ar strollad a zo yaouank. E 1907, 22% eus ar volcheviked a zo dindan 20 vloaz, 37% a zo etre 20–24 ha 16% a oa etre 25 ha 29. E 1905, 62% eus an izili a oa labourerien ar greanterezh (3% eus hollad poblañs 1897. 22% eus ar volcheviked a oa noblañsoù (1.7% eus hollad ar boblañs), 38% a oa peizanted hep douar perc'hennet. Evit ar Mencheviked e oa 19% ha 26% peizanted doare-se. E 1907, 78.3% eus ar volcheviked a oa rusianed ha 10% a oa yuzevien (34% hag 20% evit ar re Mencheviked). En holl e oa 8400 ezel e 1905, 13 000 e 1906 ha 46 100 e 1907 (8400, 18 000, 38 200 evit ar Mencheviked). E 1910, an div luskad kemmesket o devoa nebeutoc'h evit 10000 ezel en holl.

Penn-kentañ reveulzi 1905

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

An div luskad a oa mesk-divesk e 1903–04 kalz izili a yae eus un tu ha distreiñ d'an tu all. Krouer ar varksouriezh rusian Georgy Plekhanov, a oa harper da Vladimir Lenin ha d'ar volcheviked, a oa aet eus e du e 1904.