Munision

Ar munision eo ar pezh a garger en un arm-tan. Ennañ e kaver da nebeutañ ur gargad poultr da gas ur vannadell war-raok, hag ur vannadell pe meur a hini (drajez plom, boled, obuz). Disheñvelaat a raer peurliesañ ar munisionoù armoù-tan hiniennel (dindan 20 mm o c'halibr) diouzh ar munisionoù kanolierezh (a-us da 20 mm).

Troc'h un obuz 75 mm, ur munision kanolierezh.

Abaoe eil hanterenn an XXvet kantved e c'hall munisionoù zo bezañ kaset dre o nerzh dezhe (roketennoù, misiloù), hag a-wechoù e c'hallont bezañ heñchet eus al leur pe kavout o hent o-unan. Ar vannadell a c'hall bezañ leuniet a-wechoù gant danvez-tarzh, shrapnel pe produioù kimiek.

Munisionoù an armoù hiniennel

Kartouchennoù an armoù hiniennel rizennet o c'hanol

Ar c'hartouchennoù a vez anvet peurliesañ diwar kalibr o boled pe ar c'hanol gouest da zegemer anezhe, lavaret e milimetroù pe e meutadoù, gant titouroù all war-lerc'h. Savet eo an holl vunisionoù modern er memes mod : skoer an arm a laka an emors a zo e strad ar gartouchenn da darzhañ en ur skeiñ warnañ. An emors a lak goude ar poultr da darzhañ en douilhez. Ar gaz produet a vount ar boled e-maez eus an arm dre ar c'hanol. An douilhez a vez tennet goude deus an arm, pe gant an tenner e-unan a-drugarez d'ur vorailh da skouer, pe gant an arm e-unan pa vez damaotomatek pe aotomatek.

• 
  Elfennoù diabarzh ur gartouchenn : 1. boled, 2. douilhez, 3. kargad poultr, 4. kreuzenn, 5. emors
• 
  Elfennoù diavaez ur gartouchenn kalibr .338 Federal

Douilhez

An douilhez a vez graet e laton peurliesañ. Gellet a ra bezañ eeun (evel war kalz kartouchennoù evit an armoù-dorn), pe e stumm ur voutailh (bottleneck) evel war ar braz eus ar munisionoù armoù-skoaz modern. Ur wech tennet ar boled e krog krabanoù an arm en douilhez dre he strad evit kas anezhi er-maez, a-drugarez d'ur bourled (rimmed, evit ar munisonoù koshañ) pe d'ur greuzenn (rimless, munisonoù modernoc'h). Un nebeud munisionoù dezhe ur greuzenn o deus ur gouriz (belted) ivez a-us d'ar strad evit aesaat an adkambriñ.

• 
  Kartouchennoù eeun, dezhe ur bourled : an .22 Long Rifle
• 
  Ur gartouchenn eeun, dezhi ur greuzenn : ar .45 ACP evit an armoù-dorn
• 
  Ur gartouchenn stumm ur voutailh, gant ur bourled : ar 7,62 × 54 mm R
• 
  Ur gartouchenn stumm ur voutailh, dezhi ur greuzenn : ar 7,92 × 33 mm Kurz

Douilhezoù ur munision skoet e kreiz (.22 LR, a-gleiz) hag ur munision skoet war e dro (9mm Luger, a-zehou). An toullig graet gant ar skoer a weler war pep hini anezhe.

Doare skeiñ ha tarzhadenn

An emors a c'hell en em gavout e kreiz ar strad (evit ar munisionoù skoet e kreiz) pe dasparzhet war vord ar strad (evit ar munisionoù skoet war o zro). Ar poultroù modern divoged a zo savet dreist-holl gant nitroseluloz. Kemeret o deus plas ar poultr du e dibenn an XIXvet kantved.

Boled

Ar boledoù, pe bannadelloù, a gaver alies plom pe kouevr enne. Pouez ar boled a vez eztaolet e grammoù pe e greun (1 c'hreunenn = 0,0648 gramm hag 1 gramm = 15,4324 greunenn). Doareoù boledoù disheñvel a gaver hervez o stumm hag o im:pli :

• LRN : Lead Round Nose ; boled plom simpl ha marc'hadmat, nann-wisket, ront e benn
• FMJ : Full Metal Jacket ; boled gwisket, da lavaret eo goloet gant metal kalet. Ne zistumm ket pa sko ouzh un dra.
• FMC flat : Full Metal Case ; boled gwisket, plat e benn, implijet er sportoù tennañ dreist-holl.
• JSP : Jacketed Soft Point ; boled gwisket, nemet e benn a zo gwak.
• JHP : Jacketed Hollow Point ; boled gwisket ha kleuz e benn, ar pezh a laka penn ar boled da zistummañ aesoc'h pa stok ouzh un dra en ur ober muioc'h a zistruj.
• SJ ESC : Semi Jacketed Exposed Steel Core ; kalonenn e dir damwisket, da doullañ ar jiletennoù enepboledoù.
• Spitzer : anv jenerek roet d'ar boledoù begek
• Wadcutter pe Semi-wadcutter : boledoù plaen o beg

Kartouchennoù chase evit ar fuzuilhoù flour o c'hanol

Ur gartouchenn chase kalibr 12/70.

Er c'hartouchennoù chase e kaver ur vourellenn etre ar poultr hag ar bannadelloù, ablamour da zasparzhañ mat nerzh tarzhadenn ar poultr. Ar bannadelloù a zo alies drajez plom, brasoc'h pe bihanoc'h hervez al loened chaseet, pe ur boled sanket penn-da-benn en douilhez evit chaseal loened brasoc'h (moc'h-gouez da skouer). Muioc'h-mui a vannadelloù dir a vez implijet e-plas ar plom, a zo difennet abaoe 2023 evit chaseal war dakadoù gleb. Douilhez ar c'hartouchennoù chase modern a zo graet o strad alies gant laton hag ar peurrest e plastik.

Taolennoù ar munisionoù modern nesañ evit an armoù hiniennel

Munisionoù armoù-dorn

	Roadennoù ar vannouriezh (munisionoù a gaver er stalioù)										barregezhioù-implij skoueriek
Doare	treuzkiz boled	treuzkiz boled	hirder kartouchenn	hirder douilhez	pouez boled	pouez boled	tizh da nebeutañ	tizh d'ar muiañ	energiezh da nebeutañ	energiezh d'ar muiañ	Pouez	Tizh	Energiezh	Argil
unanenn	mm	meutad	mm	mm	g	Greun	m/s	m/s	J	J	greun	m/s	J	kg m/s
Munisionoù pistolennoù damaotomatek
.22 LR	5,56	.223	25,40	15,60	1,9 - 2,6	30 - 40	370	500	180	260	32	440	200	0,91
7,65 mm Browning (.32 ACP)	7,94	.313	25	17,30	4-5	62-77	280	335	170	240	73	318	239	1,50
9 mm Browning (.380 ACP)	9,01	.355	25	17,30	6	90	290	350	280	360	90	300	260	1,72
9 mm Parabellum	9,01	.355	29,70	19,15	8-12	124-180	330	400	480	550	124	360	520	2,89
9 mm Imi	9,01	.355	29,70	21,15	8-12	124-180	330	400	480	550	124	360	520	2,89
.38 Super Auto	9,04	.356	32,51	22,86	8-10	124-154	370	430	570	740	130	370	580	3,12
.357 SIG	9,06	.357	28,96	21,97	6,5-8	100-124	410	490	690	820	125	413	692	3,34
.40 S&W	10,17	.400	28,80	21,60	8,7-13	135 - 200	300	340	500	700	180	295	510	3,44
10 mm Auto	10,17	.400	32,00	25,20	9-15	140 - 230	350	490	680	960	180	380	996	4,82
.45 ACP	11,43	.450	32,40	22,80	11-15	170 - 230	255	340	480	670	230	260	510	3,87
.45 GAP	11,43	.450	27,20	19,20	11-15	170 - 230	255	340	480	670	200	310	624	4,03
.454 Casull	11,48	.452	45,00	35,10	16 - 26	240 - 400	430	580	2300	2600	300	500	2460	9,72
.50 AE	12,70	.500	40,90	32,60	19 - 21	300 - 325	440	470	1900	2200	300	470	2150	9,13
Munisionoù revolver (pe evit an daou, met nebeut-implijet er pistolennoù)
.22 LR	5,56	.223	25,40	15,60	1,9 - 2,6	30 - 40	370	500	180	260	32	440	200	0,91
.22 Magnum	5,56	.223	34,30	26,80	1,9 - 3,2	30 - 50	470	700	410	440	40	572	430	1,48
.38 Special	9,06	.357	39,00	29,30	8-10	124-154	270	350	300	450	158	295	435	3,02
.357 Magnum	9,06	.357	40,00	33,00	8-12	124-180	380	520	780	1090	158	395	796	4,04
.41 Magnum	10,40	.410	40,40	32,80	11 - 17	170 - 260	380	480	900	1800	210	375	956	5,10
.44 Magnum	10,90	.429	41,00	32,60	16 - 22	240 - 340	350	450	1000	1800	240	360	1010	5,59
.460 S&W Magnum	11,48	.452	58,40	46,00	13 - 26	200 - 400	465	700	2700	3800	260	630	3340	10,64

Munisionoù armoù-skoaz

	Roadennoù ar vannouriezh (munisionoù a gaver er stalioù)										barregezhioù-implij skoueriek
Doare	treuz boled	treuz boled	hirder kartouchenn	hirder douilhez	pouez boled	pouez boled	tizh da nebeutañ	tizh d'ar muiañ	energiezh da nebeutañ	energiezh d'ar muiañ	Pouez	Tizh	Energiezh	Argil
unanenn	mm	meutad	mm	mm	g	Greun	m/s	m/s	J	J	Greun	m/s	J	kg m/s
.22 LR	5,60	.223	25,40	15,60	1,9 - 2,6	30-40	370	500	180	260	32	440	200	0,91
5,56 × 45 mm NATO .223 Remington	5,69	.224	57,40	44,70	3 - 4	30-60	850	993	1670	1890	55	988	1740	3,52
.222 Remington	5,69	.224	54,10	43,20	4-5	50-77	890	1090	1450	1600	50	957	1285	3,10
.243 Winchester	6,20	.243	68,83	51,90	4 - 6	62 - 90	920	1240	2500	2900	90	945	2600	5,51
.270 Winchester	7,00	.275	84,80	64,50	6	90-130	910	1100	3500	4000	130	933	3670	7,86
7 × 57 mm Mauser	7,24	.285	78,00	57,00	8-12	124-180	700	900	3000	3700	160	765	3035	7,93
7 × 64 mm Brennecke	7,24	.285	84,00	64,00	8-12	124-180	820	920	3300	4000	162	800	3360	8,40
7 mm Rem Mag	7,20	.284	84,00	64,00	8-10	124-154	870	1100	4000	4400	150	945	4340	9,18
(7,62 × 51 mm NATO) .308 Winchester	7,82	.308	69,90	51,20	6,5-8	124-150	780	860	2900	3600	150	860	3594	8,36
.300 Win Mag	7,80	.308	85,00	67,00	8,7-13	135-200	900	990	4500	5000	180	900	4725	10,50
.30-06 Springfield	7,80	.308	85,00	63,00	9-15	140-230	750	890	3800	4000	180	825	3970	9,62
7,92 × 57 mm Mauser	8,22	.324	82,00	57,00	11-15	170-230	720	800	4800	4800	200	740	3550	9,60
.338 Win Mag	8,60	.338	84,80	64,00	11-15	170-230	760	900	3500	5300	200	900	5250	11,66
9,3 × 62 mm Mauser	9,30	.366	83,60	62,00	16-26	240-350	720	800	4300	5200	250	745	4495	12,06
.375 H&H Magnum	9,50	.375	91,00	72,40	16-26	240-350	700	882	5500	6300	270	800	5600	14,00

Normoù ar munisionoù evit an armoù hiniennel

Daou vodad a genlabour asambles evit lakaat normoù war ment ha galloud ar munisionoù :

• Ar SAAMI (Sporting Arms and Ammunition Manufacturers' Institute), bodet ennañ ar braz eus produerien armoù-dorn Stadoù-Unanet Amerika. Savet eo bet e 1926 diwar c'houlenn gouarnamant ar vro-se.
• Ar CIP (Commission Internationale Permanente pour l'épreuve des armes à feu portatives), enni 12 bro eus Europa, Chile hag an Emirelezhioù Arab Unanet.

O fal eo gwiriañ eo sur ar munisionoù graet pep produer hag hollvedel evit ar c'halibr-mañ-kalibr, kuit da gaout munisionoù dañjerus peogwir int re garget gant poultr pe dibosubl da lakaat en un arm peogwir int kambret fall da skouer. Ar munsionoù gwerzhet er broioù-se a rank tremen dre ur bank arnod a-raok bezañ lakaet en gwerzh. E Frañs emañ ar BE Saint-Étienne oc'h ober al labour-se.

Munisonoù gwerzhet ar muiañ

Evit meur a abeg eo diaes gouzout peseurt munisionoù a vez gwerzhet ar muiañ er bed. A-du emañ ar bras eus an dud arbennik evit lakaat an .22 Long Rifle e penn ar renkadur. Hervez titouroù dastumet gant Jim Harmer e 2022, renkadur ar munisionoù armoù-skoaz gwerzhet ar muiañ er bed a oa :

• .22 Long Rifle
• .223 Remington
• 6,5 Creedmoor
• .300 AAC Blackout
• .450 Bushmaster
• .308 Winchester
• .30-06 Springfield
• .300 Win Mag
• 6,5 PRC
• 7 mm Remington Mag
• .22-250 Remington
• 7 mm-08 Remington

Livajoù ha stampilhoù

War ur munision e c'haller kavout titouroù war e broduer, e galibr, e vloavezh pe e zoare da skouer. Peurliesañ int engravet er metal pe livet war ar munision.

Munisionoù bihan o c'halibr (dindan 20 mm)

Stampilhoù war gartouchennoù skoet war o zro

Abalamour da vent bihan ar c'hartouchennoù skoet war o zro implijetañ (.22 Long Rifle, .17 HMR pe .22 WMR) ne gaver ket kalz titouroù warne war-bouez ur stampilh engravet e strad an douilhez evit diskouez anv ar produer. Etre unan ha teir lizherenn a zo engravet peurliesañ.

Luc’hskeudenn	Deskrivadur	Produer ha bro	Evezhiadennoù
	A	Aguila Ammunition (Mec’hiko)
	C hag F kemmesket	Cartoucherie Française (Bro-C’hall)	Krouet e 1903. Aet da get.
	C	Cascade Cartridge Inc. (SUA)
	E	Eley Limited (Bro-Saoz)
	F	Federal Ammunition (SUA)
	G, F hag L kemmesket	Fiocchi Munizioni (Italia)	GFL a dalvez Guilio Fiocchi Lecco. Arouez kozh.
	R en ur skoed	Geco (SUA)	Norma, RWS, Geco ha Rottweil zo perzh eus ar strollad Ammotec.
	Daou G kemmesket	Société Française des Munitions (Gévelot) (Bro C’hall)	Daou G a dalvez Gévelot Gaupillat. Krouet e 1844. Aet da get.
	H	Hornady Manufacturing Company (SUA)
	Kroaz en ur rond	Lapua	SK ha Lapua zo perzh eus ar strollad norvegian Nammo Group.
	C, B ha C war ul linenn a-dreuz	Magtech (Brazil)	CBC a dalvez Companhia Brasileira de Cartuchos
	R en ur skoed	Norma Precision AB (Sveden)	Norma, RWS, Geco ha Rottweil zo perzh eus ar strollad Ammotec.
	Rem	Remington Ammunition (SUA)
	R en ur skoed	Rheinisch-Westfälischen Sprengstofffabriken (Alamagn)	Norma, RWS, Geco ha Rottweil zo perzh eus ar strollad Ammotec.
	Tri romb warne al lizherennoù S ha B	Sellier & Bellot (Tchekia)	An embregerezh a brodu ivez kartouchennoù evit ar merk gall Solognac (2024). Ar memes arouez a gaver warne.
	Kroaz en ur rond	SK (Norvegia)	SK ha Lapua zo perzh eus ar strollad norvegian Nammo Group.
	W	Winchester (SUA)

Kartouchennoù skoet en o c’hreiz

O c'halibr a vez alies engravet war ar c'hartouchennoù modern, kuit da gaout gwallzarvoudoù diwar implij ur munision fall. Anv ar produer a gaver ivez. Stradoù kartouchennoù 'zo a zo gwerc'h, evel ar re broduet evit magañ an trafikerezh armoù-tan pe pa ne fell ket d'ur Stad reiñ da c'houzout pelec'h int bet produet. Livioù war veg ar boled a verk perzhioù ispisial ar munisionoù implijet gant armeoù AFNA :

• ruz : boled roudenner
• arc'hant : boled trebarzhus hag entaner
• glas : boled entaner
• du : boled trebarzhus
• arc'hant ha ruz : boled trebarzhus, entaner ha roudenner
• glas ha ruz : boled entaner ha roudenner
• ruz ha du : boled trebarzhus ha roudenner
• gwer : kartouchenn hep boled, penn e paper
• mouk : kartouchenn hep boled, penn e koad
• melen : munisionoù dezhe ur galloud-tarzhañ uhel
• gell : munisionoù dezhe ur galloud-tarzhañ izel

Gwelet ivez

• Geriaoueg an armoù-tan
• Kartouchenn
• Kalibr

Liammoù diavaez

• (fr)(en)(de)Taolennoù normativel munisionoù an armoù hiniennel war lec'hienn ar CIP
• (en) Lec'hienn ar SAAMI
• (fr) BE Saint-Étienne

Daveennoù

  Stag eo ar bajenn-mañ ouzh Porched an Armoù-tan